پیامبر(ص) طبیبی که در جستجوی غفلت‌زدگان و سرگشتگان است

نقش انبیاء در جامعه انسانی، نقش طبیب در جامعه است، همان طور که همگان، حتی بهره مندی از سلامت کامل نیازمند به پزشک هستند، همه افراد بشر نیازمند تعالیم انبیاء و آموزه های وحیانی هستند. از این رو انسان دین گریز همانند مریضی است که علی رغم بیماری اش، برای درمان به طبیب مراجعه نمی کند و سرنوشت او جز مرگ و هلاکت نخواهد بود.

قرآن کریم انسان های دین گریز و شریعت ستیز را مریض می داند و درباره آنها می فرماید: «در دلهایشان مرضی است و خداوند بر مرض شان افزود.»(آیه 10 سوره بقره) بنابراین معلوم می شود که انبیاء طبیبان حق اند و آموزه های وحیانی به مثابه داروهایی است که بشر را در برابر انواع بیمارهای کشنده مصونیت بخشیده، یا درمان می کند. حال اگر کسی از این داروهای شفابخش دوری جوید سرنوشت او همان است که در آیه یاد شده بیان گردید.

در آموزه های عرفانی در این باب نکته های زیبایی اشاره گردیده است از جمله سنائی در این باره می گوید: چون تو بیماری از هوا و هوس/ رحمة العالمین طبیب تو بس* هر که را از جلال مایه بود/ خرد مصطفاش دایه بود. و در جای دیگر با اشاره به اینکه به سازگاری عقل و دین که در ادامه این پژوهش به تفصیل درباره آن بحث خواهد شد، می گوید: در شریعت ذوق دین یابی نه اندر عقل از آنک/ قشر عالم عقل دارد مغز روح انبیاء* رحمة للعالمین آمد طبیبت وز طلب/ چه ازین عاصی وز آن عاصی هم جوئی شفا.

و در جای دیگر با اشاره به بیماری غفلت بشر، درباره طبابت پیامبر گفته است: عالمی بیمار غفلت بود اندر راه لا/ حق ترا از حقه تحقیق فرمودش نعم*کای محمد رو طبیب حاذق و صادق تویی/ خلق کن با خلق و بر نه درد ایشان را مرهم*هر کرا شربت بود شافی بده آنک قدح/هر کرا حجت بود حاجت بخواه اینک کرم*

در حکمت امام(ره) این مسأله همانند مسائل دیگر جلوه پرفروغ تری دارد و آنچه در حکمت سنائی با رمز و اشاره مطرح شده، در حکمت امام(ره) با صراحت و گستردگی خاصی بیان گردیده، از این رو امام با اشاره به نیازهای گوناگون بشر به طبیبان الهی (انبیاء) درباره وحی درمانی چنین زیبا و آموزنده سخن گفته است: «باید دانست که از برای نفوس، صحت و مرض و صلاح و فساد و سعادت و شقاوتی است که پی بردن به طرق آن و دقایق مصالح و مفاسد آن برای احدی جز ذات مقدس حتی ممکن نیست ....

پس در نظام اتم لازم شد که طریق سعادت و شقاوت و طرق هدایت را اعلام فرماید، و از این بیان دو نتیجه واضحه حاصل شد: یکی آنکه شریعت که عبارت از نسخه اصلاح امراض نفسانیه است، جز پیش ذات مقدس حق نیست و دیگر آنکه حق تعالی اعلام آنرا ناچار می فرماید و معلوم است یک چنین مقصد بزرگ و علم کامل دقیقی که عقل عقلا از ادراک آن عاجز است .... لابد باید به طریق وحی و الهام واقع شود، یعنی باید به تعلیم حق باشد.

در تحلیل تطبیقی کلام امام و سنائی، اشاره بدین نکته لازم است که خاستگاه این نکته های زیبا و درس آموز که در حکمت امام و سنائی در باب وحی اشاره گردیده، آموزه های متعالی است که از امیرمؤمنان علی(ع) نقل شده که درباره نقش بی بدیل پیامبر در درمان امراض آدمیان فرمود: «پیامبر طبیبی است که در میان مردم می گردد تا آنان را درمان کند، داروها و مرهم های خود را مهیا ساخته و ابزار جراحی خویش را گداخته تا هر جا که لازم باشد آنرا بر دلهای نابینا و گوش های ناشنوا و زبان های ناگویا بگذارد، او با داروهایش در جست و جوی غفلت زدگان و سرگشتگان است.»(نهج البلاغه، خطبه 108)

این کلام حضرت در جامع ترین تعبیرات و زیباترین بیان و فصیح ترین کلمات، با لطایفی در باب وحی درمانی اشاره کرده که بعدها حکما و عارفان نکته پرداز از آن کلمات گوهرها آموختند و بهره ها اندوختند و نکته ها گفتند و از خود به یادگار گذاشتند و رفتند.