به گزارش خبرنگار مهر، برخی مناطق کشور به ویژه در دل کویر مرکزی ایران، قدمتی به بلندای تاریخ دارند اما مهجور مانده اند و کمتر کسی حتی از وجود آنها مطلع است و برخی اسامی نظیر "عقدا" شاید تاکنون به گوش بسیاری از گردشگران هم نخورده باشد.
بسیاری از توریستهای داخلی و خارجی که مطالعه بسیاری بر روی شهرهای تاریخی ایران داشته اند، نام عقدا را شنیده اند اما تصورات آنها از این شهر و اطلاع رسانی مسئولان میراث فرهنگی از آنها به حدی نبوده که آنها را برای بازدید از این شهر ترغیب کند.
اداره کل میراث فرهنگی استان یزد گرچه معاونت مستقل گردشگری دارد و با یک برنامه ریزی منسجم می تواند علاوه بر معرفی مناطق، به ایجاد ظرفیت ها و زیرساختهای گردشگری بپردازد اما این معاونت به هر دلیل تاکنون به چند منطقه محدود پرداخته و بودجه و انرژی خود را بیشتر صرف آن مناطق می کند.
اما به جای این اداره، هستند جوانانی که با شور و اشتیاق بسیار و هزینه های شخصی خود به دنبال معرفی شهرشان هستند و از هر طریقی تلاش می کنند تا عقدا را به گردشگران معرفی کنند و با تعریف از شهر و جاذبه های آن، پای گردشگران را برای بازدید و اقامت در این شهر سست کنند.
محمدرضا امامی از جمله این جوانان است که اطلاعات بسیار خوب و بکری از شهر عقدا دارد و همه آنها را در اختیار خبرنگار مهر قرار داده است.
امامی از چندی پیش درگیر ایجاد یک خانه محلی برای اقامت مسافران است و بزرگترین آرزویش تبدیل عقدا به یک شهر توریستی است زیرا معتقد است شهرش این ظرفیت را دارد او همچنین ایده های بسیار خوبی دارد که اداره میراث فرهنگی می تواند در برنامه ریزی های خود از این ایده ها بهره ببرد.
در این گزارش تلاش شده تا به معرفی شهر عقدا به عنوان شهر فراموش شده تاریخی پرداخته شود و اطلاعاتی که در ادامه این گزارش می آید، تماما مطالبی است که محمدرضا امامی، تلاشگر عرصه میراث فرهنگی و گردشگری عقدا در گفتگو با خبرنگار مهر مطرح کرده است.
عقدا در فاصله 500 کیلومتری از تهران، 210 کیلومتری از اصفهان قرار دارد و 70 کیلومتر بعد از نایین، اولین شهر استان یزد از سمت استان اصفهان و شهر نایین است و 110 کیلومتر قبل از شهر یزد در مسیر اصلی واقع شده است.
امامی می گوید: به دلیل اینکه عقدا در گذشته های دور تاریخ نویس نداشته، تاریخ دقیقش مشخص نیست اما آنطور که شنیده ام، یکی از مورخان تاریخ این شهر را مربوط به شش هزار سال پیش اعلام کرده است.
عقدا شهری متعلق به قبل از اسلام است. در زمان یزدگرد سوم که آخرین پادشاه دوره ساسانی بوده، بسیاری از شهرهای ایران توسط کشورهای همسایه مورد تجاوز و اشغال قرار گرفت و به همین دلیل جو بدی در بین مردم ایجاد شده بود. یزدگرد سوم نی به سه تن از سردارانش که در شرف بازنشستگی از امور نظامی بودند، دستور می دهد با توجه به اشغال شهرها و ایجاد ذهنیت بد برای مردم، سه نقطه از ایران را آباد کنند تا این ذهنیت کمرنگتر شود.
محمدرضا امامی؛ دوستدار میراث فرهنگی و گردشگری عقدا
بر این اساس، سرهنگ "میبدار"، میبد را ایجاد می‌کند و قنات حفر می کند و برای مردم کشت و کار ایجاد می کند و با ساخت خانه، کم کم آن نقطه را آباد می کند تا به شکلی آن را به شکل میبد امروزی مشاهده می کنیم.
یکی دیگر از سرداران، به نام بیدار، به فاصله هشت تا 10 کیلومتری میبد، بیده را ایجاد می کند و سردار دیگری به نام عقدا نیز شهر عقدا را ایجاد می کند و بسیاری معتقدند علت نامگذاری عقدا به این نام، به همین دلیل است.
رد پای خواجه نصیرالدین طوسی در نامگذاری و آبادانی عقدا
امامی می گوید: اما روایت دیگری نیز هست که در زمان وزارت خواجه نصیرالدین طوسی، مردم عقدا که همه زرتشتی بودند و از حملات راهزنان و غارتگرانی که هر از گاهی به آنها حمله ور می شدند و اموال و محصولاتشان را به غارت می بردند، به خواجه نصیر که از عقدا می گذشت، شکایت بردند و خواجه نصیر نیز با تدبیر خاص دستور ایجاد دژی مستحکم در دور شهر را داد.
خواجه نصیر پس از فراغت از ساخت دژ، برج و باروی قلعه و ...، با توجه به مقام و منزلت خود دستور داد، ساکنان داخل دژ ساخته شده، یا باید به دین اسلام بگروند یا این محل را ترک کنند که به جز عده ای قلیل که دست از دین و آیین خود بر نداشتند و مجبور به ترک شهر و دیار شدند، بقیه مردم شهر نیز به دین مبین اسلام گرویدند و خواجه نصیر در همان شب همه جوانان مجردی که قصد ازدواج داشتند را بنا به سنت رسول اکرم (ص) و دین اسلام به عقد یکدیگر در می آورد و به همین مناسبت شهر داخل دژ به عقدگاه شهرت یافت و پس از آن تغییر یافت به عقدا معروف شد.
عقدا هزاران سال پیش دریایی بود که ساحلش یزد، اراک و همدان بوده است
محمدرضا امامی همچنین با اشاره به تاریخ طبیعی عقدا عنوان کرد: هزاران سال پیش تمامی این منطقه که اکنون بیابان و کویر است، دریایی به نام دریای ساوه بوده که ساحل این دریا شهر یزد، ساوه، اراک و همدان بوده است و طی مطالعات عمرانی که چند سال پیش انجام شده، فسیل ماهی و مرجان نیز در این مناطق پیدا شده و اگر از بالا به این منطقه نگاه کنیم نیز شاهد شیبی رو به پایین و مقعر هستیم که به جا مانده از همان شکل دریاست و این دریا به مرور زمان خشک شده و شهرهای مختلف در آن بنا شده است.
اگرچه تاریخ دقیق مشخص نیست اما خانه ها و بناهای مربوط به دوره ایلخانی و آل مظفر در منطقه بسیار است اما خانه های عقدا اغلب مربوط به دوره صفوی است اما از آنجا که بر روی آن کار نشده، تاریخ آن به طور کامل مشخص نیست.
امامی همچنین به خبرنگار مهر گفت: جمعیت ثابت عقدا دو هزار نفر است اما در ایام محرم و صفر، جمعیت این شهر به دلیل بازگشت مهاجران به منطقه به خاطر مراسم خاص این ایام، به 10 تا 15 هزار نفر می رسد.
اغلب فضاهای عقدا مربوط به دوران صفوی است
وی افزود: متاسفانه فضای عقدا فضای خوبی نیست و جو روانی خاصی بین مردم حاکم است بسیاری از مردم عقدا معتقدند که در عقدا کسی به نان نمی رسد و درآمدی نخواهد داشت به همین دلیل بسیاری از جوانان این شهر مهاجرت کرده اند و به شهرهای اطراف رفته اند.
امامی همچنین به معرفی جاذبه های عقدا می پردازد و می گوید: در عقدای قدیم دو حمام به نام حمام نو و حمام کهنه وجود دارد که به سال 1050 هجری قمری و تقریبا 380 سال پیش باز می گردد.
وی همچنین با اشاره به شخصیت های بزرگ عقدا می گوید: مسجد ملا اسماعیل که در شهر یزد بنا نهاده شده، توسط ملا اسماعیل عقدایی ساخته شده که معمار هنرمند و بزرگی بود.
خانه شخصیتهای بزرگ عقدا به محل نگهداری طیور تبدیل شده است
میرزا رضای کرمانی نیز که ناصرالدین شاه را در جشن 50 سالگی اش به قتل می رساند، عقدایی بوده و پدرش ملاحسین عقدایی استکه منزلشان در عقدا هنوز هم باقی است اما از آنجا که کسی به آن رسیدگی نکرده اکنون به جایی برای نگهداری مرغ و خروس تبدیل شده است.
عقدا چاپارخانه ای نیز دارد که در کنار کاروانسرا ایجاد شده و سازمان میراث فرهنگی 15 سال پیش کاروانسرا را مرمت کرد اما به چاپارخانه رسیدگی نشده و هر روز در حال ویرانی است.
امامی یادآور شد: در داخل بافت تاریخی می توان حسینیه و میدانهای قدیمی 400 ساله را نیز مشاهده کرد که به جا مانده از دوران صفوی است.
بافت تاریخی عقدا دارای ظرفیتی برای ثبت جهانی
وی تاکید کرد: بافت تاریخی عقدا این ظرفیت را دارد که به ثبت جهانی برسد.
عقدا همچنین باغ های انار بسیاری دارد و کوچه باغهایی منتهی به این باغ دارد که فصل مهر ماه این شهر را دیدنی می کند.
امامی ایده های جالبی برای برگزاری جشنواره انار در عقدا دارد که به نظر می رسد اجرای آن گردشگران بسیاری را به منطقه جذب کند و عملی شدن آن نیاز به کمی همت اداره میراث فرهنگی دارد.
از دیگر ظرفیت های گردشگری عقدا، وجود کوه هایی در فاصله 15 کیلومتری است که در یکی از این کوه ها روستایی به نام زرجوب وجود دارد که در آن روستان، پارس بانو یکی از دختران یزدگرد سوم و خواهر نازبانویی که از چک چک اردکان است، در آن دفن است.
کویرنوردی و تالاب های فصلی در عقدا
خانه تاریخی خالو میرزا که اکنون به دست محمدرضا بابایی، همین جوان عقدایی در حال تبدیل به یک هتل سنتی یا خانه محلی است، تالاب های فصلی، کویر بکر و دیدنی و ..... یکی از هزاران جاذبه های گردشگری عقداست.
امامی همچنین به تشریح مراسم ویژه عزاداری و تعزیه خوانی عقدا در ایام محرم و صفر پرداخت که به این بخش در گزارشهای بعدی پرداخته خواهد شد.
اینک این عقدا و این ظرفیتهای تاریخی و این جوانان فعال و ساعی و این هم میراث فرهنگی و مسئولان استانی.
باید گفت که این گوی و این میدان و باید دید که مسئولان امر از این نگین در میان کویر به چه شکل بهره برداری می کنند و امیدواریم سال آینده در هفته گردشگری، از زیرساختهای گردشگری ایجاد شده در این شهر سخن به میان بیاوریم.
.....................
گزارش: نیره شفیعی پور
نظر شما