به گزارش خبرنگار مهر، استان کرمان یکی از لرزه خیز ترین مناطق جهان محسوب می شود بطوریکه یک سوم تلفات جانی زمین لرزه های اخیر کشور در کرمان روی داده است و تنها در زمین لرزه بم بیش از 25 هزار نفر در یک لحظه جهان خود را از دست دادند و هزاران نفر زخمی و صدها نفر نیز معلول شدند.
مردم کرمان با زمین لرزه بیگانه نیستند و از لرزش زمین زیر پایشان تعجب نمی کنند اما نام برخی گسلها در کرمان همیشه با هراس همراه بوده است.
گفته می شود 18 گسل فعال در کرمان وجود دارد و 98 درصد مناطق جمعیتی را در برگرفته است نکته قابل توجه اینکه زمین لرزه دهشتناک بم که سفیرژاپن در ایران پس از سونامی با حضور در این شهرستان سعی کرد از تجارب مدیریانش برای کمکرسانی به مردم این کشور کمک بگیرد بر اثر حرکت گسلی روی داد که جز گسلهای غیر فعال محسوب می شده است.
با این وجود برخی از گسلها در کرمان به دلیل پیشینه زمین لرزه ها و مظاهری که بر سطح زمین ایجاد کرده اند شهرت یافته اند که در این میان می توان به گسل بزرگ کوهبنان اشاره کرد.
این گسل که خود از 40 گسل دیگر شکل گرفته است یکی از خطرناکترین گسلهای ایران محسوب می شود و تاکنون موجب بروز خسارات بسیار در شهرهای تحت تاثیرش شده است.
نقشه پراکندگی گسلها در ایران
آنچه که بیش از گذشته بر حساسیت این گسل افزوده است مظاهری که است که این گسل در سطح زمین ایجاد کرده و در قالب شکافهای بزرگ قابل مشاهده است.
حساسیت نسبت به این گسل زمانی افزایش می یابد که بدانیم این گسل از بهاباد در استان یزد آغاز شده و پس از عبور از کوهبنان به جنوب شرق کرمان ختم می شود یعنی طولی نزدیک به 900 کیلومتر اما بیشترین تاثیرات این گسل در سطح زمین در کوهبنان مشاهده می شود و زمین لرزه های مخوفی را موجب شده که موجب صدمه های شدید به کوهبنان، راور، زرند و کلانشهر کرمان نیز در گذشته شده است.
افسانه سرایی در خصوص زمین لرزه کوهبنان
گسل کوهبنان در صدر مسببان زمین لرزه های مخفوف سه دهه اخیر استان کرمان قرار دارد.
آخرین زمین لرزه مخوف این گسل در منطقه کوهبنان در سال 1254 رخ داد مردم محلی در این زمینه داستانها ساخته اند که یکی از این داستانها اینگونه بیان شده که قبل از وقوع زمین لرزه وحوش از زیستگاههای خود در ارتفاعات خارج می شوند و وارد محدوده های مسکونی شده اند ساکنان کوهبنان نیز برای تفریح آنها را پی می گیرند و در همین زمان زمین لرزه ویرانگر می آید و تمام روستاهای اطراف را خراب می کند و به این ترتیب بسیاری جان سالم از زمین لرزه به در می برند.
هر چند این داستان احتمالا ساخته ذهن مردم است اما این قصه دارای جنبه های واقعی نیز هست در این زمین لرزه مخفوف تمامی روستاهای کوهبنان با خاک یکسان شدند و این نکته دقیقا همان چیزی است که با توجه به حرکتهای راستگرد این گسل و جوان بودنش که فعال بودن گسل را تائید می کند بسیار باید مورد توجه مردم و مسئولان استان کرمان و به خصوص شهرستان کوهبنان قرار گیرد.
این درحالی است که به گفته مردم محلی کوهبنان، این گسل در برخی مناطق شکافهایی عظیم را در سطح زمین ایجاد کرده است که البته این گفته هیچ گاه از سوی مسئولان و کارشناسان تائید نشده است اما اشاراتی در برخی تحقیقهای علمی در این خصوص شده است.
آنچه کارشناسان زمین شناسی در خصوص گسل کوهبنان می دانند
کارشناسان زمین شناسی این گسل را اینگونه تعریف می کنند؛ این گسل احتمالا ادامه جنوبی گسل کلمرد بوده و با راستای شمال غربی ـ جنوب شرقی از شمال غرب بهاباد آغاز و تا جنوب شرق زرند ادامه می یابد.
طول این گسل، تا 900 کیلومتر برآورد شده و مکانیسم حرکتی آن، فشاری (تلفیقی از راستگرد و راندگی) و به نظر یک گسل معکوس پرشیب با شیب به سوی شمال شرق است.
گسل کوهبنان خود تشکیل یافته از چند قطعه گسلی کوتاه و بلند است که در دو انتهای خود به صورت هم پوشان نسبت به یکدیگر قرار گرفته اند.
گراف گسل
تمامی این قطعه های گسلی دارای ساز و کار راستالغز راست بر و واژگون هستند این گسل در انتهای جنوب شرقی به شاخه های ترافشاری خود (راندگی های تیگدر، پاسور و بازرگان) ختم می شود.
در امتداد این گسل ها سنگهای پرکامبرین و پالئوزوییک بر روی مخروط افکنه های رسوبات کواترنر دشت رانده شده اند.
از پنج کیلومتری شمال کرمان تا هوتک (واقع در 32.5 کیلومتری شمال غربی کرمان)، یال برگشته تاقدیس رانده شده ای در راستای گسل کوهبنان دیده می شود افراز گسل کوهبنان در شمال غربی جاده کرمان ـ زرند کیلومتر 18.5 بروز دارد در منطقه گسلی کوهبنان در شمال روستای سر در راندگی سازند های پالئوزییک بر روی پادگانه های آبرفتی جوان با شیب کمتر از 20 درجه به سوی شمال دیده می شود از روستای تنجون تایتدر، گسل میان سازند شمشک و دشت قرار می گیرد و در شمال غربی ریگ آباد مرکز کوه و دشت را مشخص می کنند.
اثر گسل کوهبنان به وضوح بر روی زمین و در مقطع، قابل تشخیص است در بخش شرقی زرند نزدیک اوبانگ گسل از روی سنگهایی عبور می کند که به واسطه آن سازندهای کامبرین زیرین به طرف غرب بر روی سازند های تریاس و پالئوزوییک تر است شده اند.
گسل کوهبنان به عنوان یک گسل فعال که با زمین لرزه های بزرگی همراه بوده است شناخته می شود.
اینگونه است که صفحه کوهبنان به شدت تحت فشار این گسل قرار دارد و دارای جنبش راستگرد است و به همین دلیل نیز از آن به عنوان مخوفترین گسل استان کرمان و حتی کشور یاد می شود و البته باید به دلیل فعال بودن و گسترده گل و تشکیل صدها گسله لرزه خیز گفت که این گسل در جهان منحصر به فرد است.
کارنامه گسل کوهبنان؛ دهها زمین لرزه مخوف
کارنامه گسل کوهبنان علاوه بر زمین لرزه چند سال قبل داهوئیه که حدود هزار کشته برجای گذاشت و هزاران نفر نیز زخمی شدند و ساختمانهای روستاها و شهرهای اطراف را تخریب کرد نمرات دیگری را نیز در خود جای داده است که می توان به زمین لرزه شش ریشتری چترود، زمین لرزه شش ریشتری کوهبنان، زمین لرزه 5.7 ریشتری چترود، زمین لرزه 6.4 ریشتری بهاباد و زمین لرزه گیسک - زرند با شدت 5.9 ریشتر اشاره کرد که تنها در زمین لرزه آخر 665 نفر کشته و 250 نفر زخمی شدند.
البته در این میان تمامی صدها زمین لرزه نیمه شدید بالای 4 ریشتر که خسارتی در برنداشته اند در این لیست در نظر گرفته نشده است.
زمین لرزه قابل پیش بینی نیست/ مردم همیشه هوشیار باشند
علی رشیدی، رئیس سازمان زمین شناسی استان کرمان در خصوص گسلهای زلزله خیز استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: نمی توان نامی از گسلی خاص برد و یا تعداد گسلها را شمرد بلکه باید گفت اکثر مناطق کرمان بر روی گسلها قرار دارند و یکی از این گسلها نیز گسل بزرگ کوهبنان است که تخمین زده می شود خود دارای 40 گسله باشد.
شکست گسل
وی افزود: آنچه که در حال حاضر در ذهنها مانده است زمین لرزه سال 56 است که خسارات فراوانی را برجای گذاشت اما باید گفت رفتارشناسی زمین نیاز به اطلاعات دارد و به دلیل عدم وجود زیر ساختها در گذشته این اطلاعات از گسل های کرمان به صورت دقیق در دست نیست در واقع 10 سال از دید زمین شناسی برای بررسی رفتار زمین چند لحظه کوتاه است و باید به همین دلیل اطلاعات دقیق و طولانی مدت داشته باشیم تا بتوانیم رفتار زمین را بررسی کنیم.
وی گفت: زمین لرزه به هیچ عنوان قابل پیش بینی نیست و فقط ادعاهایی در این خصوص در برخی کشورها مطرح است که جنبه فرضیه دارد.
رشیدی ادامه داد: بررسیها نشان می دهد که زمین لرزه های استان کرمان به سمت مناطق جنوبی در حال حرکت است و تمرکز گسلها نیز در این منطقه بیشتر است.
وی افزود: ضمن اینکه خصوصیات زمین شناختی از جمله ضخامت آبرفت نیز در زمان بروز زمین لرزه در میزان تشدید زمین لرزه تاثیر گذار است که همین امر برخی مناطق را آسیب پذیرتر می کند.
حریم دو کیلومتری اطراف گسلها منطقه ممنوعه است
وی ادامه داد: ساختمانها در همه جای استان کرمان باید مقاوم سازی شوند همچنین گسلها نیز باید به مردم معرفی شوند و حریم دو کیلومتری برای عدم ساخت ساز و در آنها باید رعایت شود.
فرماندار شهرستان کوهبنان نیز وجود گسل فعال در این شهرستان را تائید می کند و می گوید: در این شهرستان باید همیشه آمادگی برای مقابله با خطرات زمین لرزه احتمالی وجود داشته باشد.
منصور متقی افزود: حوادث طبیعی در همه جای جهان رخ می دهد و وجود گسلها این امر را یادآوری می کند که باید همیشه آماده باشیم و از خطرات پیشگیری کنیم و مهمترین کار مقاوم سازی است.
کوهبنان خود را برای مقابله با زمین لرزه آماده می کند
وی ادامه داد: طبق بررسی های علمی صورت گرفته گسل کوهبنان جوان و فعال است و باید با مدیریت بحران و پیشگیری در قالب اگاه سازی مردم و استحکام بخشی سازه ها از بروز خسارات سنگین جلوگیری کنیم.
متقی ادامه داد: در همین راستا برگزاری مانورهای زلزله و مانور لحظه صفر و همکاری دستگاههای مختلف در این ارتباط و ایجاد زیر ساختهای مورد نیاز مردم در زمان بروز سانحه در این شهرستان با جدیدت دنبال شده است.
وی از اختصاص 800 میلیون ریال اعتبار برای ساخت سکوها بحران در این شهر خبر داد و گفت: چندین سکو در این چارچوب در کوهبنان احداث شده است که با مساحت 325 مترمکعب در مجاورت امامزاده بی بی عصمت قرار دارند.
وی ادامه داد: همچنین در روستای الله آباد، خرمدشت و سرآسیاب هم چندین سکو بحران احداث شده است.
وی همچنین مهمترین عامل در زمان زلزله را مدیریت بحران دانست و گفت: برقراری ارتباط با شهرستانهای مجاور برای ارسال کمک مهمترین عامل است.
خانه های قدیمی و زمین لرزه های شدید
هر چند مدیریت بحران در زمان بروز زمین لرزه مهمترین عامل محسوب می شود اما تجربه زمین لرزه بم نشان داد که برگزاری مانورهای متعدد و بالا بردن حساسیت مردم در خصوص خطرات احتمالی زمین لرزه ها و کارهایی را که باید در
زمان زمین لرزه انجام دهند بسیار با اهمیت است.
زمان زمین لرزه انجام دهند بسیار با اهمیت است.
هر چند مقاوم سازی در استان کرمان به خصوص در روستاها به خوبی انجام شده است اما هنوز هستند روستاهایی که از خشت و گل ساخته شده اند و بسیارند خانه هایی که در مناطق شهری از قدمت بالای 50 سال برخوردارند و هیچ گونه بحث مقاوم سازی در آنها صورت نگرفته است.
در حالی کرمان از مناطق بسیار بالقوه در بحث زمین لرزه است که عملا آگاه سازی مردم در شهر کرمان از طریق رسانه ها فراموش شده است و برگزاری مانورها نیز جنبه سمبولیک پیدا کرده و اکثر خانه ها نیز عمر بالا دارند.
به نظر می رسد برای جلوگیری از خسارات زمین لرزه احتمالی در کرمان جدی گرفتن این فاکتورها توسط مسئولان و ستاد حوادث غیر مترقبه استان کرمان ضروری است.
................................
................................
گزارش: سحر محمدتقی زاده
نظر شما