گذری بر مسیر کاروان عشق در ایران

به گزارش خبرنگار مهر، امروز روز ورود امام رضا(ع) به شهرستان ابرکوه است و این روز مبارک به نام "روز ابرکوه" نامگذاری شده است.

مأمون عباسی که تلاش داشت امام هشتم را در سفر از مدینه تا مرو از نقاطی عبور دهد که شیعیان کمتری به ایشان دسترسی داشته باشند، هیچگاه گمان نمی کرد که با گذشت بیش از هزار سال از این سفر، مردمانی که در مسیر تردد آن امام همام قرار داشتند مشتاقانه دل در گرو ولایت بسپارند و هر نقطه ای از کشور را که بویی از این حضور دارد، به گلاب دیده شستشو دهند.

مردمان ولایتمدار ابرکوه نیز امروز عصر چون سالیان گذشته با راه اندازی کاروانی نمادین به سمت مسجد بیرون که یکی از معدود منزلگاه های امام هشتم در این سفر بوده است حرکت می کنند و به اجرای برخی از برنامه های فرهنگی می پردازند.

فرا رسیدن روز ورود امام رضا(ع) ما را بر آن داشت که نگاهی به گزارش گروه پژوهشی جاده ولایت به مدیریت علی اصغر سالاری داشته باشیم و زحمات این گروه را که با تلاش های مستمر، مسیر حرکت آن امام همام در ایران را طی چندین سال مورد بررسی قرار دادند، ارج نهیم.

سال گذشته شهرستان ابرکوه میزبان این پژوهشگر کشور بود و خبرنگار مهر نیز گفتگوی مبسوطی با وی داشت که به دلیل اطاله کلام و اینکه تمامی مطالب این مقاله پژوهشی در سخنان ایشان آورده شده بود، تنها به ارائه این مقاله پژوهشی می پردازیم.

احیای بخشهایی از مسیر حرکت کاروان سیاسی - مذهبی آقــا علـی ابن موسی الرضا (ع) از مدینه تا مرو و همسـو کردن حرکت سازمانها و نهادهایی که دست اندر کار ایـرانگردی و جهانگردی و امـور زائران کانـون عشق و دیانتند و ایجـاد امــاکن رفاهی در تلاقی جاده های موجود با مسیر حرکت کــاروان نور و احیـا و بازسازی اماکن مذهبـی، کاروانسراها، پلها و آب انبارها که سنت نیـکوی خیرات و مبرات پـایه گذار هر یک از آنهـاست و در نهایت ایجاد انگیزه اقامت بیشتر برای حدود 15 میلیون زائری که همه ساله رنج سفررا به جان میخرند و انگیزه ای جز زیارت آن امـــام همام و بهره گیری معنوی ازسفر خود ندارند، اهـم مطالبی است که در این پژوهش میدانی مورد توجه قرار گرفته است.

در خلافت عباسیان حوزه فرمانروایی مسلمانان به حد اعلای وسعت خود رسیده بود و دامنه قلمرو آنان از کرانه های مدیترانه در غرب تا مـاوراء النهر در شــرق و از سواحل خزر در شمال تا کرانه های خلیج فارس و رود سند در جنوب گسترده بود.

پس از درگذشت هارون عباسی به ســال 193 هجـری قمـری بیـن دو پسرش امین و مـأمون جنگی سخت درگرفت و در نهـایت روز 25 محرم سـال 198 هجری قمـری محمد امین در بغـداد کشته شـد و مأمون در خراسان خلافت بربلاد اسلامی را به چنگ گرفت.

مــأمون همواره خلافت را از سـوی بغــداد و مدینه در خطـر می دیـد و به همین دلیل در فکر و اندیشه ای بود که به آن طریق این دو کانون را آرام سازد.

بغداد پس از قتل محمد امین محل تجمع عباسیان متعصب و مخالفان سیاسـی مأمون گشته بود و در مدینه نور ولایت با حضور آقا علی ابــن موسـی الرضا (ع) تابشـی عمیق داشت و چیزی نبودکه با جنگ وخونریزی قابـل کنترل بــاشد، به همین دلیل مأمون با توسل به حیله تحت عنوان ولایتعهدی، امــام رضا (ع) را به خراسان دعوت کرد و در نظر داشت با این اقدام به دو هدف جامه عمل به پوشاند.

اول اینکه امام (ع) را از کانون نهضتهای احتمالی دور سازد. دوم محبوبیتی در میان دوستداران امام رضا (ع) کسب کند.

مأمون همراهی کاروان امام (ع) رابه رجا ابن ابی ضحاک سپرد و دستور داد آن حضرت را از مسیرهای کم جمعیت همراهی کند و در طول سفر مانع تماس دوستداران خاندان ولایت با آن حضرت شود.

گروه پژوهشی جاده ولایت پس ازکسب نظر علما و اساتید حوزه و دانشگاه و استعانت از صاحب ولایت، جستجو و پیمایش را از جوار شهدای شلمچه آغاز کرد و با ثبت و ضبط هر آنچه در مسیر به جا مانده است، تا خروج از مرز شرقی به سوی شهر کهن و تاریخی مرو، راه را ادامه داده است با این امید که مورد توجه عاشقان ولایت و عنایت آن امام همام قرار گیرد.

شرح مسیر

حرکت را از شلمچه میعادگاه عشق و ایثـار آغاز کردیم. مقام معظم رهبـری آنجا را دروازه ورودی ولایت آقا علی ابـن موسی الرضا (ع) نام نهادند و آستان قدس رضوی در سالهای اخیر یادمانه ای بر مـزارشهـدای گمنـام احداث کرده و از ایـن طریـق سالانه صدهـا هزار نفـر برای تجدید عهـد و پیـمان با استوره های مقاومت و پایمردی خـاک سرزمینی را که 1220سال قبل پذیرای قدوم مبارک آن امـام همـام بوده است، توتیای چشم خود می دارند.

منزلگـاه بعدی مکانی در بین خرمشهر و آبـادان است که به همت اداره اوقاف بنای معتبری بر آن نهاده شده تا نسلهای آتی از آن بی بهره نمانند، به آن مکان راهنمایی شدیم و جمع کثیری از دردمندان را در نیمه شب بر خاک افتـاده دیدیم. آنـان دوای درد و ادای قـرض خویش را از مکانی که به نقـل تـاریخ، جای پای مبـارک است، طلب می کردند و چـون خالصانه بیان مطلب داشتند، بـدون شـک مـراد خویش از آن می گرفتند.

پذیرفتن این مکان به عنوان یکی از توقف گاه‌های کاروان نور خالی از ابهام نبود زیرا کانالی که کارون و اروند را به هم متصل می سازد، بر سـر راه قـرار دارد و پذیرفتن این مکان از اعتبـار شلمچه به عنوان دروازه ورودی می‌کـاست، بـرای رفـع ابهام پژوهشی بر گذشته منطقه کردیم و به انجـام پروژه ای عظیم در حکومت دیلمیــان پی بردیم.

کانال مورد نظر که خرمشهر را به دو نیم می سازد و در حال حاضر پلهــای متعددی اتصال دو بخش را ممکن می کند، به طول حدود شش کیلومتر و عرض حدود 300 متر در عهد حکومت عضدالدوله دیلمی حفر و به آن زمان که گذر کـاروان نور بر آن افتـاده است از آن راه آبی خبری نبوده و توقف کـاروان در محلی که هم اکنون قدمگاه نامیده می شود ممکن می شد و به نظر میرسد حصن مهدی در همان حوالی توسط مهدی عباسی بنا گشته بود که گذشت زمان موجبات نابودی آن را فراهم ساخته و اکنون از او اثری بر جای نیست.

شواهد امر حاکی از آن است که کاروان تا اهواز از ساحل غربی کارون طـی طــریق کرده و در طول مسیر از آب و علوفه در ساحل رود بهره گرفته و تا اهـواز هیچ گونه اثری از آن بر جای نمانده است. شاید این بی نشانگی به دلیل کوتاهی زمــان توقف و تغییرات حاصله بر زمین در طغیان رودخانه و عوارض جوی بوده است.

در اهواز می بایست کاروان راهی بیابد و از کارون بگذرد. به نقل از تاریخ در آن زمان پل اربق ارتباط دو سوی کارون را برقرار می کرد ولی چون حدود 700 سال از تخریب آن می گذرد، آثاری از آن بر جای نمانده است ولی از آنجا که آرامگاه علی ابن مهزیـار که از اصحاب آن حضرت و حضرت جواد(ع) بوده در نزدیکی پل سـوم اهـواز قرار دارد و به نقل تاریخ قدمگاه آقا علی ابن موسی الرضا(ع) نیز در همین محل منقول است، شاید پل اربق هم در آن حوالی بوده باشد، به هر حال کاروان پس از گذر از کارون راه رامهـرمز را پیش می گیرد و با بهره گیری از نعمات دشت جنوبی زاکـرس و گذر از رامهرمز به سوی ارجان که در هشت کیلومتری شمال بهبهان قرار دارد، طی طریق می کند و با گذر از مارون از طریق پل سـاسـانی که هنوز آثـاری از آن باقی است، در ســاحل شرقی رود اتـراق می کند و قدمگاهی دیگر برای تسکین درد دردمندان پدید می آید.

مسجد بیرون ابرکوه اثری ارزشمند از حضور امام رضا(ع)

از ارجان تا شهر کهن ابرکوه نشانه معتبری وجود ندارد و در هیچ سند تاریخی به عبور کاروان امام (ع) از شیراز اشاره ای نشده است زیرا علاوه بر طولانی شدن مسیرحرکت، زمینه تماس دوستداران ولایت با امام (ع) مهیــاتر می گشت به این دلیل عبوری غیر متعارف از دره مارون و گذر از معبرهای کم عرض و پر عمق تا رسیدن به تل خسرو (یاسوج) و اقلید و ورود به کویر ابرکوه پیش بینی می شود و وجود مقـابر امامزاده‌ها و زنــان نیکو ســرشت بمـانند بی بی خاتون در منطقه مبین مسیری است که کاروان نور آن را پیموده است.

شهر کهن ابرکوه که عمر سرو باستانیش به حدود 5 هزار سال می رسد در حاشیه کویرو بر سر راه یزد به شیراز واقع شده و مسجد بیرون قدمگاه آقا علی ابن موسـی الرضا (ع) یکی از آثار ارزشمندی است که در جنوب شرقی شهر قرار دارد، بین این مکان و مکانی که سرو باستانی در آن روییده است، چندان فاصله ای نیست و از نامش چنین استنباط می شود که رجا ابن ابــی ضحاک کـاروان را در بیرون شهر متوقف ساخت تا تماس عاشـقان ولایت با کانون معرفت قطع باشد، غافل از آنکه روزی فرا خواهـد رسید که شهرنشـینان برای بهره گیری معنوی خـانه و کاشانه خود را به اتراقگاه کاروان خواهند برد تا از جای پای مبارک فیض و بهره گیرند.

ساکنان ابرکوه به نقل از اسلاف که آن هم سینه به سینه انتقال یافته است با بیان معجزاتی یاد و خاطره حضور کاروان نور را گرامی می دارند.

خاطره ای از حضور امام هشتم در ابرکوه

نقل است که به زمان ورود امام رضا (ع) به آن شهر، اداره امور حمام به عهده پیرمردی بود که کهولت مانع از انجام صحیح خدمت می شد، او شرح ناتوانی خویش و اشتیاق به خدمت را به عرض مولایمان رسانید، آن حضرت او را امر به مسدود ساختن آتشخانه حمام کردند و از آن زمان تا وقتی که پیرمرد در قید حیات بود حمام همواره گرم می شد و شکایتی هم مطرح نبود.

کاروان امام (ع) پس از ترک ابرکوه و تا رسیدن به شهر کهن یزد از دره های جنوبی شیرکـوه طی طریق کرده و اگـر نشـان ثابتی به غیر از آنچه که در فراشاه به قدمگاه علی ابن موسی الرضا(ع) شهرت دارد، مشهود نیست در عـوض خیر و برکتی که منطقـه را پوشش داده، بیانگر نسیم جانفزایی است که در 1220 سال قبل در سپیده دمی وزیده و شبنم آن شقایقها را متنعم ساخته است.

شهر کهن یزد به آن زمان یکی از کانونهای معتبر شیعه بوده است و جستجو در محله دارالشفاء در جوار شاهزاده فاضل و در محله زنگیان به منظور یافتن آثاری از حمام و مسجد فرط و ویرانه های مسجد خضر(ع) در جنب بقعه شیخ احمد فهادان که شهرت دارد امام رضا(ع) در آن مکان اقامه نماز کرده اند توسط پژوهشگران ادامه دارد، امید است آثاری بیابیم که معجزه شفای قطب الدین زنگی را قوت بخشد.

در حوالی اشگذر، آنجا که راه طبس از جاده اصلی منشعب می شود، مجموعه ای رفاهی از دیرباز وجود داشته و اکنون به همت آنان که میراث کهن را پاس می دارند تعمیر و بـرای بهره گیری زائران و مسافران راه اندازی شده، ایــن زیباترین حرکتی است که در جهت رشـد و توسعه گـردشگری برداشته شـده و امید است در سایر مکانهای مستعد مسیر انجام پذیرد.

بعد از سفرسیاسی مذهبی امام رضا(ع) عاشقان ولایت برای رسیدن به کانون معرفت رنجهای بسیارتحمل کرده و خیران برای کاهش رنجها آثـاری نیـکو در مسیر راه بنیـان نهادند که بعضی دستخوش حوادث قرار گرفته و برخی پـای برجـا مانده و همت و پایمردی پیشینیان را به نسلـهای بعدی منتقل می سازند و نسـل حاضر وظیفه دارد با تعمیر و تجدید حیات آنـان دین خویش را به نسلهای قبل و بعد از خود ادا کند.

امام رضا(ع) در خرانق

خرانق که قدوم مبارک آقا علی ابن موسی الرضا(ع) بر آن نهاده شده قریه ای آبــاد است، قلعه قدیمی، کاروانســرا، حمام، قنـات پرآب و گنجینه پر بهایی که توسط صاحب ولایت در آن سرزمین مدفون شده، گذشته پررونق او را به تصویر می کشند.

این گنجیـنه سنگهـای قیمتی و مسکوکات نیست، او انسـان شریفی است که خدمتگزار مولایـمان بوده و پس از قبول دعوت حق در آن سرزمین مدفون گشته است، نام مبارکش بابا خادم است و عمـر شریفش را در خدمت به امــام (ع) سپـری کرده است.

کاروان امام رضا (ع) پس از خرانق پای در کویر نهاده و جاودانه اثر به جا مانده در آن اقیانوس مواج خاطرات سقوط پرندگان آهنین بـال آمریکایی در دل کویر است، آنان آمده بودند تا به خیال خام خود کشوری انقلاب کرده و سـامان نیـافته را فتـح نمایند،غـافل از آنکه سیلی سخت صاحب ولایت طوفانی برپا خواهد کرد و یکبــار دیگر واقعه مکه و فیل و فیل سوار را بر لوح تاریخ خواهد نگاشت.

صحرای طبس عطر آگین شد

بعد از صحرای طبس، مسیر وارد منطقه کوهستانی می شود و در گذشته به کاروانیـان این امکان را میداد که از آب باران جمع شده در چاله های آب انبارها بهره گیرند.

کاروانیانی که افتخار همراهی آقا علی ابــن موسی الـــرضا (ع) را یافته به برکت وجودآن امام رئوف در تمامی طول مسیر شـاهد معجزاتی بودند اما تـاریخ با بی انصافی از ذکر آن خودداری کرده است به طور قطع و یقیین نه تشنگی کشیدند و نه تجاوز حرامیان موجب تـرس و وحشتشـان شد، آنـان منتخبانی بودند که توفیق همراهی انسانی را یافته که در هیچ عصر و زمانی آفریده نشده بود، او را رضا می نامیدند، چون رضـایت خـداوند در رضـای او نهاده شده است.

مسیر کــاروان را در پیچ وخم دره ها با امید به یـافتن نشـانه ای از قدوم مبـارک امام (ع) پی گرفتیم و تا رسیدن به طبس با زیارت امامزادگانی که در حیات و ممات خودخیر و برکتشان کویر نشینان سخت کوش را شامل گشته است از آن محبوبین درگاه احدیت درخواست کردیم تا از خداوند متعال توفیق در انجام وظیفه را برای ما خواستار شوند.

شهر طبس به دلیل وجود امامزاده واجب التعظیم میقات الرضا (ع) نام گرفته و زائران در سفر معنوی به مشهد الرضا (ع) پس از طی مسافتی طولانی در کویر خشک و لم یزرع با اقامتی در آن شهر و در زائر سرای مجاور آرامگاه امامزاده حسین (ع)خود را برای ادامه سفر آماده می سازند.

منطقه غربی طبس را زمینهای باتلاقی تشکیل می دهد و این بدان جهت است که آبهای حاصل از بارندگی دامنه ارتفاعات شمالی از مسیر خط القعری که از غرب طبس میگذرد به باتلاقهای جنوبی آن می ریزد و به همین علت در گذشته مسیر کاروانها از طریق رباط گور و رباط جو خواه به طرف رباط شیر گشت و ربـاط اصفاک و ربــاط نیگنـان و رباط چاه مســافر وارد منطقه ترشیز یا کشمر می شد و کاروانی که قصد طبس یا کرمان را داشت از جوخواه می بایستی حدود پنج فرسخ به طرف جنوب شرقی راه را طی نماید به همین علت توقف کاروان امام (ع) در جو خواه که منطقه ای سرسبز و آبادان است پیش بینی می شود.

در این صورت امامزاده حسین (ع) چگونه به طبس راه یافته اند، خود شرح حالی دیگر دارد، از نامه ای که امام (ع) در ایام ولایتعهدی به حاکم طبس مرقوم داشته و به یافتن یکی از برادران خود که درآن ناحیه مفقود شده او را موظف ساخته اند چنین استنباط می شود که سفر امامزاده حسین (ع) به مانند برخی از برادران بزرگوار آن امام همام به این سرزمین طی سالهای 200 تا 203 هجری قمری انجام پذیرفته و مشیت الهی بر استقرار گنجینه ای معنوی برای زائران آقا علی ابن موسی الرضا (ع) و مجاورین بارگاه آن امامزاده واجب التعظیم در این خطه بوده است.

گروه پژوهشی جاده ولایت پس از کاروانسرای شیر گشت برای رسیدن به چاه مسافر دو مسیر را مورد بررسی قرار داد، موقعیت منطقه به طریقی است که دو طرف رشته کوه یخاب را کویر مرکزی و کویر سعدالدین فرا گرفته و راه عبور کاروانیان از در ه های شمالی ـ جنوبی این رشته کوه است، مسیر دوم پس از شیر گشت از طریق اصفاک و نیگنان که دو کاروانسرای زیبا و مستحکم نیز در آنجا بنا گشته در جنوب غربی کویر نمک و در کاروانسرای چاه مسافر به مسیر اول خواهد پیوست و با توجه به نزدیکی مسیر اول و وجود آب و علوفه در دامنه غربی رشته کوه یخاب و توصیه های مــأمون به رجاء ا بن ابی ضحــاک پیش بینی می شود،کــاروان امام (ع) از کاروانسرای شیرگشت تا چاه مسافر مسیر اول را برگزیده باشد که در غرب روستای آبخورک وارد دره می شود و در چاه مسافر از آن خارج می شود.

دو شهر کهن فیروز آباد و کشمر در گذشته در مسیر کاروانیان قرار داشت اکنون از این دو شهر به جز دو مناره اثر دیگری برجای نیست.

نقل است که در کشمر سروی به دست زرتشت کاشته شده و به مرور ایام قد برافراشته و نامی عالم گیر یافته بود به سال 262 هجری ـ قمری 1450 سال از عمر درخت می گذشت، متوکل عباسی که آوازه آن را شنیده بود تمایل به دیدن آن یافت و چون حاضر نشد رنج سفر را تحمل کند دستور داد درخت را قطع و با شاخ و برگش به سامرا انتقال دهند، این فاجعه به وقوع پیوست، لیکن اَجل مهلت دیدار سرو را به متوکل نداد و قبل از ورود آن به سامرا متوکل به قتل رسید و ننگی از او بر لوح تاریخ به جای ماند.

آرامگاه سید طاهر حسینی که یکی از مجروحین جنگ فخ بوده است در ابتدای جاده بردسکن ـ سبزوار قرار دارد، تاریخ وفات آن بزرگوار مقارن با سال سفر امام (ع) است. او که از نوادگان امام سجاد (ع) است شاید یکی از همراهان کاروان بوده باشد.

رود شش تراز از ارتفاعات کوه سرخ سرچشمه می گیرد و پس از مشروب ساختن اراضی و باغات مجاور و عبور از منطقه کندر به کویر نمک میریزد، ساحل رودخانه مورد نظر مسیر مناسبی برای عبور از رشته کوه سرخ است.

در گذشته کاروانیان از این طریق با پشت سر گذاشتن منطقه ترشیز وارد محدوده نیشابور می شدند و در روستای فدیشه که آثار پل قدیمی هنوز بر جای مانده از کال شور عبور می کردند از آنجا که عبور کاروان امام (ع) در شهر کهن نیشابور در تمامی منابع به جا مانده از مورخین ثبت است، پیش بینی می شود که کاروان نور نیز همین راه را پیموده باشد.

در شرق شهر کهن نیشابور آرامگاه امامزاده محمد بن محمدبن زیدبن علی ابن الحسین (ع) قرار دارد، آن بزرگوار توسط حاکم نیشابور سوزانده شد و به همین جهت به محمد محروق شهرت یافت و مزار بی بی شطیطه بانوی نیکو سرشت و پاک طینتی که امام موسی بن جعفر (ع) به هنگام مرگ بر جنازه اش نماز خواندند در غرب شهر واقع است، با توجه به موقعیت مکانی قبور آنان شاید قدوم مبارک امام (ع) خاک زمین اطراف آن مزارات را عطرآگین ساخته باشد، نقل است که امام (ع) پس از ورود به نیشابور در محله فز یا بوژ کوچه بلاش آباد و در منزلی که صاحب آن بعداً پسنده لقب گرفت اسکان گزیدند و هسته بادامی را در گوشه حیاط منزل در زمین نشاندند، آن هسته درختی شد و قد برافراشت و تا سالها بعد میوه وپوست آن درخت شفابخش درد دردمندان بود.

در نیشابور شهر فاضلان و دانشمندان به تقاضای دو تن ازبزرگان شهر، امام (ع) هنگام عزیمت حدیث سلسله الذهب را قرائت فرمودند، نقل است که بیست و چهار هزار قلم زرین به دست آن حدیث را کتابت کردند، افسوس که دیری نپایید و در حمله بیرحمانه مغول همه آثار علمی و فرهنگی دانشمندان در آتش کینه و جهل آن قوم از خدا بی خبر سوخت و به خاکستر مبدل گشت.

اتراقگاه دیگر کاروان امام (ع) پس از نیشابور قدمگاه است که یکی از پر آوازه ترین توقفگاه‌های کاروان نور است و سالانه عده کثیری برای زیارت به آنجا می روند و از آب شفابخش چشمه امام (ع) بهره می گیرند و از پوست درختان کهنسال که به برکت قدوم مبارک عمری طولانی یافته اند، قطعاتی به رسم تبرک بر می گیرند و باخود به همراه می برند.

در گذشته برای رفاه حال زائران درجوار قدمگاه کاروانسرا و آب انبار معتبری بنا گشته بود که اکنون بلا استفاده مانده و چشم امید به مرمت و بازسازی به دست توانای وارثان میراث فرهنگی دارند.

راه نیشابور به طوس در عهد کهن پس از قدمگاه از دامنه جنوبی رشته کوه بینالود و از مجاور روستاهای آباد و پر رونقی که در حال حاضر کمی مسیر از آنها فاصله پیدا کرده است، می گذشت. توقف دیگر کاروان امام(ع) را در قریه الحمراء یا ده سرخ ذکر کرده اند. نقل است که به وقت نماز همراهان در پی آب بودند، با معجزه ای از آن امام رئوف مواجه گشتند و چشمه آبی را نظاره گر شدند، در شرق ده سرخ و در بلندای کوه آرامگاه سید عبدالعزیز بن عبدالله بن موسی بن جعفر (ع) قرار دارد که شاید همراه کاروان پای بدان دیار نهاده باشد و در کنار چشمه قطعه زمینی مشهور به تختگاه امام (ع) واقع است که از نظر اهالی متبرک است و مراسم مذهبی در آن انجام می گیرد.

کاروان امام (ع) پس از ده سرخ در مسیر طوس با گذر از پستی و بلندیها به سناباد وارد می شود و در باغ حمیدبن قحطبه طائی اسکان می گیرد و در این مسیر شاید از کوه معجونی که با سنگ آن ظروفی زیبا می سازند، گذر کرده باشد.

برای رفتن به طوس راه از جوار آرامگاه خواجه ربیع می گذشت، درتحفه طوس آمده است که ازثقات آن دیار شنیده شده، در وقتی که امام (ع) در طوس می بودند به زیارت خواجه ربیع توجه می فرمودند و از آن حضرت منقول است که فرمودند ما را از آمدن به خراسان فایده ای نرسید به غیر از زیارت خواجه ربیع.

با توجه به اینکه مزار خواجه ربیع در ساحل جنوبی کشف رود و طوس در ساحل شمالی آن قرار دارد، چنین به نظر می رسد که در محل پل کنونی بر رودخانه کشف رود به آن دوران پلی استقرار داشته و ارتباط دو طرف رودخانه را ممکن می کرده است.

طوس و مرو دو شهر تاریخی بر سر راه ابریشم بوده اند و کاروانیان فاصله بین آن دو شهر را از طریق راهی که در امتداد کشف رود از غرب به شرق تا رسیدن به هریرود واز آنجـا به سوی شمال در امتـداد هریرود تــا سرخس و سپس طی طریق از بیابانی بی آب و علف و ریگزار به فاصله حداقل پنج منزل تا رسیدن به مــرو می پیمودند و به همـان زمـان مسیر های نزدیکتر با فراوانی آب و علوفه در پیش روی کاروانیان وجود داشت، اما به علت کوهستانی بودن توان باربری کاهش می یافت و به همین دلیل کمتر مورد توجه تجار واقع می شد.

رجاء ابن ابی ضحاک، سرداری که ماموریت یافته بود کاروان امام(ع)را با پرهیز از شهرها و مشتاقان ولایت به مقصد رساند، اکنون بر دو راهی قرار داشت.

دامنه های رشته جبال هزار مسجد پر آب و آبادان است، طبیعت اغواگری دارد این همان سرزمینی است که سپهبد طوس را فریفت و فاجعه قتل فرود فرزند سیاوش را بر لوحه تاریخ نگاشت. آیا قادر نبوده است سردار مامون را نیز بفریبد و کاروان نور را ازدل خود عبور دهد؟

امروز 17 آبان روز ورود امام رضا به ابرکوه

پژوهشکده جاده ولایت در پی آن است که آثار و نشانه ای بیابد تا فرض عبور کاروان نور از دره چهچه به سوی مرو را به یقین نزدیک سازد و در این راه از صاحب ولایت طلب یاری و کمک دارد.

اما امروز 17 آبان، همان روزی است که کاروان نور به ابرکوه رسید و در مسجد بیرون اتراق کرد.

مردم ابرکوه این روز را گرامی می دارند و با برگزاری برنامه های ویژه ای که گرچه مورد کم لطفی مسئولان فرهنگی قرار گرفته، خاک قدوم امام رضا (ع) را طوطیای چشم می کنند.

این آیین از ساعاتی دیگر در شهرستان ابرکوه و در مسجد بیرون آغاز می شود.

------------------

گزارش: رحیم میرعظیم