ششم ابتدایی؛ پایه یا بی‌پایه

 در شرایطی که هنوز سند برنامه درسی ملی تدوین و به تصویب نهایی نرسیده ، اهداف برنامه درسی پایه جدید ششم ابتدایی بر چه مبنایی تدوین و بسترهای تالیف کتب درسی پایه فراهم شده است؟! در این راستا نکته ای که لازم به تاکید است، موضوع گروههای کارشناسی و مولفان کتب درسی پایه ششم ابتدایی است که از سابقه ارزشمند ملی و کارآمدی برخوردارند .
سوال و بررسی های این نگاشت متوجه عملکرد تیم تالیفی کتب پایه ششم ابتدایی نیست ، بلکه ابهامات معطوف به محیط کلان در آموزش و پرورش است که بدون فراهم آوری نیازهای اساسی شکل گیری حرکت تالیفی ، مولفان ومدیریت سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی را در مسیری ناهموار رهنمون ساختند . بر این پایه مساله اساسی معطوف به این ابهام است که طراحی کتب درسی ششم ابتدایی در محیط گسست نظام اهداف برای سال تحصیلی 92-91 صورت پذیرفته است . به درستی مشخص نیست که کتب درسی ششم در سال تحصیلی جاری بر چه پایه و مبنایی به لحاظ نظام اهداف استوار است .
در این راستا شرح ابهامات به لحاظ ارتباط نظام اهداف در طراحی درسی و نظام اهداف مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از طریق برنامه درسی ملی ، به قرار ذیل است:

1-نسبت پایه ششم ابتدایی و پایه پنجم ابتدایی : به لحاظ ارتباط اهداف پایه ششم ابتدایی جدید با پایه پنجم این ابهام وجود دارد که پایه ششم در راستای پایه پنجم جاری است و یا پایه پنجمی که در سال تحصیلی
96-95 راه اندازی خواهد شد ، است. به طور عملی در در سال 1390 اهداف پایه تحصیلی پنجم ابتدایی مبتنی بر سند تحول بنیادین وجود نداشته است تا پایه ششم بر اساس ان تدوین شود . لذا انچه در عمل به طور احتمالی رخ داده ، تدوین کتب درسی پایه ششم بر اساس پایه پنجم جاریاست.. نتیجه منطقی این خواهد بود که بعد از راه اندازی پایه پنجم جدید در سال تحصیلی 96-95 باید در سال تحصیلی بعد یعنی 97-96 شاهد راه اندازی پایه ششمی جدیدتر براساس تغییرات کتب درسی در دوره ابتدایی باشیم .

2-نسبت پایه ششم ابتدایی و اول راهنمایی : به لحاظ اهداف پایه ششم ابتدایی با اهداف پایه اول راهنمایی جدید که در سال تحصیلی 93-92 به نام پایه اول متوسطه اول شکل خواهد گرفت این ابهام وجود دارد که پایه ششم جدید در سال تحصیلی جاری مبنایی برای طراحی سال اول متوسطه اول یاتداوم همان اول راهنمایی موجود خواهد بود، و یا اینکه سال اول متوسطه اول بعد از سال تحصیلی 96-95 به طور واقعی بر پایه نظام اهداف جدید ملهم از سند تحول و برنامه درسی ملی شکل خواهد گرفت؟! انچه این ابهام را روشن تر می کند این است که هنوز اهداف دوره سه ساله متوسطه اول بر پایه اهداف سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی تهیه نشده است تا با تکیه بر آن برای سال تحصیلی 93-92 کتب درسی یایه اول این دوره هم راستا با پایه ششم ابتدایی تدوین شود . هنوز موضوعات درسی و جدول ساعت درسی هفتگی برای این دوره سه ساله تهیه نشده است . بر این پایه مورد انتظار است که به طور صوری و شکلی سال اول متوسطه اول در سال تحصیلی
93-92 همانند پایه ششم اجرایی و اجرای واقعی نظام جدید در این پایه به سالهای بعد یعنی 97-96 موکول شود .

3-نسبت پایه ششم و پایه های اول و دوم ابتدایی : به لحاظ نظام اهداف، ارتباط پایه ششم با طراحی درسی پایه اول و دوم که در سالهای اخیر اجرایی شده ، ابهام دیگری است که وجود دارد . با توجه به اینکه اهداف دوره شش ساله ابتدایی و با تفکیک دو دوره سه ساله برپایه سند تحول و برنامه درسی ملی هنوز تهیه نشده است، نمی توان به ارتباط پایه های اول و دوم و ششم احتمال داد .این احتمال زمانی می توانست مورد ادعا باشد که اهداف دو دوره سه ساله ابتدایی تدوین و سپس به اهداف شش پایه ، تحلیل و خرد می شد . با عنایت به اینکه این اتفاق نیفتاده است ، لذا ارتباط پایه ششم با پایه های جدید اول و دوم نیز مبهم و مردود است .
بر پایه ابهامات مذکور این سوال جدی رخ می نماید که آنچه با نام پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی جاری به رغم انتقادات صریح و جدی منتقدین به اجرای فراشتابزده نظام 3-3-6 اجرایی شده ، پایه ای بی پایه ، در نظام اهداف آموزش وپرورش کشور است .
بنابراین پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی 97-96 بر پایه پایه های اول و دوم جدید به پایه ای با پایه و بنیاد شکل گرفته و نظام سه ساله دوره متوسطه اول پس از ان امکان اجرایی می یابد . به بیان دیگر ، این وهم و خیال که نظام جدید از دو پایه اول و ششم اجرایی شود تا طول مدت اجرای نظام جدید به طور مثال از 12 سال به 7 سال کاهش یابد ، فاقد مبنای علمی و ارزیابی مناسب از مساله است . و لذا به طور عملی باید تغییرات در همان 12 سال اتفاق افتد مگر آنکه آهنگ کار اعمال نیمه کاره تغییرات مد نظر باشد . به علاوه اجرای فراشتابزده نظام جدید هزینه ها و کاستی هایی در اجرای پایه اول و دوم ایجاد کرده است که همه این اقدامات در چتر ابهامی بزرگتر که شامل همسوسازی یا اجرای برنامه درسی ملی مبتنی بر سند تحول است، گرفتار آمدند که باید در نگاشتی دیگر بدان پرداخت.

...............................................................

یادداشت از :دکتر علی اصغر کاکوجویباری

دانشیار دانشگاه پیام نور