به گزارش خبرنگار مهر، بناهای مذکور در دو اشکوبه و بر روی چهار پایه قطور چوبی به فرم چهار گوش، فضایی کوچک را در حریم امامزاده‌ها، تکیه‌ها و گورستانها به خود اختصاص دادند.
ارتباط بین دو اشکوبه از طریق نردبان یا پلکان چوبی که معمولا در کنار بنا ساخته شده، امکان پذیر بوده. در حال حاضر پلکان سیمانی، سنگی و فلزی جایگزین پلکان چوبی شده است.
از ویژگی‌های سقاتالارها می توان به نوع معماری و اجزا و عناصر به کار رفته در آنها اشاره کرد.
عناصر سقاتالارها شامل نال (واشان)، ستون، سرستون (کُماچه)، دست‌انداز، نال بالای ستون، شیرسر، نگهدار (واوند یا بادبند)، لب‌بند، شوله‌ور، تخته، درزپوش تخته، پَلور، رواق (گرد رفاق)، سقف (بوم یا بام)، نرده است.
علاوه بر معماری، وجود انبوهی از طرحها و خط‌ها و نقشهای رنگین با تنوع موضوعات و مضامین به‌کار گرفته شده در سقاتالارها، برای هر بیننده‌ای جذاب و جالب است.
شماری از نقاشی‌ها و طرحهای به کار رفته در سقاتالارها با ویژگی‌های هنرهای مردمی، هنر دینی و هنر سنتی همخوانی و مطابقت دارد و به نظر می‌رسد که بسیار ابتدایی ترسیم شدند.
نقوش به کار رفته در سقاتالارها را می توان به دو دسته نقوش مذهبی و نقوش غیرمذهبی تقسیم بندی کرد:
نقوش مذهبی شامل نقوش پیامبران و امامان و حوادث تاریخی مذهبی و نقاشی‌های مربوط به جهان آخرت و از این قبیل است.
نقوش غیرمذهبی شامل نقشهای اسطوره‌ای و حماسی و نقشهای خیالی و هندسی و طرحهای گیاهی و نقشهای مربوط به متون کهنی شاهنامه فردوسی و کلیله و دمنه و غیره و مربوط به زندگی روزمره و معیشت مردم است.
از طرف دیگر، همان طور که در بسیاری از بناهای کشور حضور خط و هنر خوشنویسی را در محراب‌ها، پیشانی بناها، اطراف ایوان‌ها و پیرامون گنبدها می‌بینیم، در سقاتالارها نیز عنصر خط به طرزی بارز و چشمگیر حضور دارد.
خط در سقاتالارها همواره نزدیک سقف و در حالی که تمام ابعاد چهارگوش بنا را دور زده، قرار دارد. گاه به تنهایی و گاه در پیوندی رمزآلود با گل و بوته در پیچشی موزون و هماهنگ است.
خطوط در بسیاری از موارد مربوط به قطعه شعری به شیوه نستعلیق و معمولا به رنگ سرخ و سیاه بوده. نام خوش‌نویس و سال تحریر نیز اغلب ذکر شده است.
از دیگر مواردی که می توان به آن اشاره کرد این است که سقاتالارها از قدمت 100 تا 150 سال برخوردارند، معمولا وقف حضرت ابوالفضل العباس شدند و در روزهای محرم محل برگزاری مراسم عزاداری است و دیگر این‌که با عنصر آب ارتباط تنگاتنگ دارند.
امروزه سقاتالارها به دو صورت ساده و بدون نقش و تزیین شده و آراسته به طرح و نقش و خط و رنگ مشاهده می‌شوند، لیکن از نظر شکل، نوع و سبک معماری، همه آنها از اصل و قاعده کلی و یکسانی پیروی می‌کنند.
همه سقاتالارها دارای سر ستون‌هایی به شکل اژدهایی دهان گشوده‌اند. همه آنها از قطعات تزیینی چوبی به نام شیرسر که شبیه نوعی مقرنس‌کاری است بهره‌برده‌اند. همه آنها بر روی پایه ساخته شده و اجزا و عناصر ساختار معماری‌اشان یکسان و مشابه است.
گمان می‌رود سقاتالارهای ساده و بدون نقش و بی پیرایه با توجه به فرسودگی شان از قدمت و سابقه بیش‌تری برخوردار باشند و آن دسته از سقاتالارهایی که با نقوش بی‌شمار و متنوع تزیین و آراسته شده‌اند با توجه به نوشته‌ها و تاریخ روی آنها، پیشینه‌اشان به عهد قاجار باز می‌گردد.
بر اساس گزارش های موجود سقاتالارهای شیاده، کیجا تکیه و کبریاکلا در محدوده‌ی بابل، سقاتالارهای هندوکلا، کمانگرکلای دشت‌سر، اورطشت، کاردگر محله، نوایی محله، شیرمحله و مرزنگو در محدوده‌ی شهر آمل، سقاتالارهای فولاد کلا، شرمه کلا، صلحدار کلا، کاریکلا و بایکلا در محدوده‌ی بابلسر، سقاتالار زرین کلا در فریدون کنار، سقاتالارهای اسیوسر و آهنگر کلا در محدوده قائم شهر، سقاتالار کتی لکه در شیرگاه از مهم ترین و شناخته شده ترین سقاتالارها در مازندران است.
گزارش - مهدی غلامی
نظر شما