به گزارش خبرگزاری مهر، یکی از پروژه های فعال در پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پروژه «بررسی زمینه‌ها و عوامل سقوط دولتهای شیعه» است که توسط جمعی از نویسندگان و پژوهشگران پژوهشکده در حال انجام است.
در این مجال به اختصار به معرفی این پروژه می‌پردازیم: شیعیان به ویژه امامیه، در طول تاریخ کمتر در عرصه‌های سیاسی حضور داشته‌اند. این موضوع سبب شده است شیعیان کمتر به مباحثی مانند فقه سیاسی بپردازند و در مقایسه با اهل‌سنت که حاکمیتی دراز در تاریخ اسلام داشته‌اند، به عرصه مباحث سیاسی به ندرت ورود کنند. اما به هر حال در طول تاریخ اسلام دولتهای متعددی با اعتقاد به اهل‌بیت در صحنه سیاسی و اجتماعی ظهور کرده و پس از مدتی از میان رفته‌اند. برخی از این دولتها اقتدار و قدرتی عظیم و محدوده‌ای گسترده داشته‌اند و برخی دیگر در زمانی کوتاه بر مناطقی محدود حکومت رانده‌اند.
مطالعه‌کننده تاریخ این دولتها، پیوسته با این مسئله روبه رو می‌شود که چه عواملی سبب شد دولت مقتدری همانند آل‌بویه یا صفویه سقوط کند. آنچه مورخان به آن پرداخته‌اند، چگونگی ظهور و استقرار این حکومت‌ها و شرح احوال حاکمان و اوضاع سیاسی و گاه زندگی شخصی آنان است. اما تبیین عوامل سقوط و زمینه‌هایی که به افول آنان انجامید، در متن گزارش‌های تاریخی درج نشده است، لذا تلاشی درخور می‌طلبد تا محققانی که در موضوع این حکومت‌ها تحقیق و بررسی کرده و با منابع و اوضاع داخلی و خارجی هر یک از آنها آشنایی دارند، به بررسی این زمینه‌ها و عوامل بپردازند. بیشک این زمینه‌ها و عوامل، میتوانند سیاسی ـ نظامی، فرهنگی ـ مذهبی و اجتماعی ـ اقتصادی باشد. تفاوت عوامل و زمینههای انحطاط و سقوط دولتهای شیعی با دیگر دولتها نیز مد نظر این تحقیق خواهد بود.
پژوهش حاضر در صدد است مجموعه‌ای از مقالات را در این موضوع تنظیم و به جامعه علمی عرضه کند. دولتهای شیعی در مغرب مانند فاطمیان و ادریسیان، در شرق مانند قطب‌شاهیان و اوده، در مرکز مانند حمدانیان، آل بویه، سربداران و صفویه مورد توجه این طرح است اگر چه می توان دایره دولتها را گسترش داد.
در این طرح، هر مقاله به بررسی زمینه‌ها و عوامل افول یک دولت شیعی اختصاص خواهد یافت و ترجیحاً یکی از پژوهشگران عرصه تاریخ اسلام که در خصوص آن دولت تخصص دارد، مقاله را تألیف خواهد کرد.
نظر شما