به گزارش خبرگزاری مهر، هفتاد و چهارمین جلسه گروه علمی کلام مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد، در ابتدای جلسه حجت الاسلام والمسلمین رضانژاد با تسلیت اربعین شهادت حضرت امام حسین(ع)، روایاتی در مورد مقام و ارزش زیارت امام حسین(ع) خصوصاً در روز اربعین قرائت نمودند.
پس از آن حجت الاسلام والمسلمین دکتر شایان که دارای تحصیلات فلسفه و کلام و مطالعات مربوط به آموزه‌های هندو می‌باشد، پس از تسلیت اربعین شهادت اباعبدالله الحسین(ع)، به ارائه بحث خود با موضوع تحلیل و تبیین تناسخ در هندوئیزم پرداخت که خلاصه بحث به شرح ذیل می‌باشد.
در ابتدا لازم است فلسفه هندوئیزم مورد توجه قرار گیرد (یکی از مکاتب فلسفی مورد نظر، نیایی است)، 6 مکتب هندوئیزم برگرفته از کتب اربعه ودایی است. بیش از 850 هزار سایت مربوط به مفهوم خدا در هندوئیزم فعّال است و اساساً مفهوم خدا باید از دیدگاه آنها مورد توجّه واقع شود. این مبحث به توحید مربوط است و تناسخ هم به معاد مرتبط است. تعدد خدا با نام‌های مختلف در این آئین مطرح شود (مثل خدای آتش)؛ در اسلام خدای واحد و نامتشخص (به معنای نادیدنی) داریم حال آنکه در هندوئیزم خدای متشخص داریم که وشینو از جمله آنهاست، شیوا و برهما هم از آن جمله هستند. برهما خدای خالق؛ شیوا، خدای نابودی و نیز وشنوا خدای حافظ است. خدای برهما، نادیدنی و نامتشخص است که ما هم به آن معتقدیم ولی خدای برهما همان است که در هندوئیزم ذکر شده است.
معابد متعددی وجود دارد که در برخی از آنها، مسلمانان را راه نمی‌دهند مثل معبد طلائی در بنارس. یکی از مکاتب خاص آنها که مورد توجه ایرانی‌هاست، یوگاست. مکتب ودانته هم مثل یوگا مطرح است که متکی به کتب اربعه ودایی می‌باشد و تناسخ هم از آن نشأت گرفته است. جانیا و بودا هم از مکاتب دیگری هستند که جینیسم و بودیسم مربوط به آن می‌باشد، بودا هم از مکاتب هندوئیزم است که فعلاً مکتب مستقلی می‌باشد، پس از بیان این مقدمات به بحث اصلی با عنوان تناسخ می‌پردازیم:
تناسخ را در زبان هندی، سامساره گویند و در فارسی، باززائی نام گرفته است، به طور کلی گروه‌هایی که تناسخ را مطرح می‌کنند شامل ماهوی‌ها، جنیزم‌ها و سیکیزم (ادغامی از هندوها و مسلمانان) و برخی گروه‌های دیگر می‌باشند. اهل حق و غلات شیعه هم قائل به تناسخ هستند.
تناسخ در هندوئیزم به معنای این است که روح (آتمن) در انسان حلول می‌کند و پس از مرگ در انسان بعدی و بعدی به طور سلسله‌وار حلول می‌کند تا جایی که در جماد و حیوان هم وارد می‌شود در واقع تولّدهای متوالی در انسان و نقش اعمال و کردارشان در دنیا (کرما) و تأثیر آن در زندگی‌های بعدی مورد توجه واقع می‌شود. در تناسخ هندوئیزم، این توالی تولدها هدفی ندارد و دور و تسلسل ایجاد شده در آن، از اشکالات مهم محسوب می‌شود.
سیر حلول روح در هندوئیزم تا جایی است که به نیروانا می‌رسد که مرحله کمال مطلق است و انسان‌های ناپسند و دارای کردار نادرست به اوج پستی و دوزخ خود میرسند و انسان‌هایی که بینابین هستند و نه دارای کمال مطلقند و نه ناپسند مطلق، این افراد در چرخه تناسخ و توالی می‌افتند و زمان و دوره محدود و مشخصی برای این توالی‌ها مشخّص نشده است. به گفته افرادی مانند دکتر ورمادئیس مرکز گفتگوی ادیان هند و برخی دیگر، هندوئیزم دارای اعتقاد وحدت وجود است و مدّعی هستند که شرک و بت پرستی را قبول ندارند و برخی رفتارهای عوام را خرافات محسوب می‌کنند.
در مورد بحث تناسخ، فرقه‌های مختلف هندی، با تفاوت‌های جزئی آن را مطرح کرده‌اند، تناسخ هم فقط مربوط به کسانی است که حالت ناشایست دارند و می‌خواهند به کمال برسند و تولّدهای مکرر از دیدگاه خودشان هدفمند است اما در ظاهر بی‌هدفی از آن برداشت می‌شود. کسانی که به مرحله نیروانا میرسند خود را ذوب در خدا می‌دانند و حالت فنا دارند. نکته دیگر آنکه در کتب اربعه ودائی، اسمی از تناسخ نیامده است و اعتقادی در آن مورد مطرح نشده است ولی هندوهای فعلی، تناسخ را قبول دارند.
پس از بیانات دکتر شایان، اساتید حاضر در جلسه سؤالات و مطالبی را ارائه کردند که خلاصه آن بیان می‌شود:
سؤال: ثمرات تناسخ و توجیهات و مبانی که آن را مورد پذیرش قرار می‌دهد، چیست؟ که دکتر شایان در پاسخ بیان کردند که در منابع و کتب اولیه آنها بحثی از این موارد وجود ندارد، ضمن آنکه رفتارها و آئین آنها با آنچه در وداها وجود دارد متفاوت است.
ضمن آنکه زبان اصلی آن کتب سانسکریته است و زبان مشکلی هم می‌باشد و بیشتر ترجمه‌های انگلیسی وجود دارد و کتاب‌هایی که از اصل سانسکریت گرفته شده باشد، کم است.
هدفدار بودن تناسخ و تلاش برای نجات از چرخه رنج توسط عرفای هندی معمولاً مطرح شده است و آن تلاش و هدف نجات را به عنوان امری مقدّس تصوّر می‌کنند. در مورد کسانی که در چرخه تناسخ هستند و به دنبال پاک شدن و رسیدن به نیروانا هستند ظاهراً نگاهی شبیه معاد وجود دارد و گویی به طور کلی انکار اصل معاد نشده است. لزوم توجه به پیامدهای احتمالی تناسخ مطرح شده توسط هندوئیزم در جامعه و چگونگی برخورد با آموزه‌های مطرح شده توسط آنان. هندوها و سیک‌ها در مورد مشروبات الکی حسّاس هستند و با آن برخورد می‌کنند و در مورد پوشش هم خانم‌ها دارای پوشش خوبی هستند.
شایان در ادامه مباحث خود به فعالیت‌های مرتاضان و امثال سای بابا اشاره کرد که با انجام کارهای شگفت انگیز، عده‌ای را جذب می‌کند و در مورد یوگا می‌توان گفت از نظر ورزشی و حرکات مشکلی ندارد ولی مباحث عقیدتی و فلسفی که در کنار آن ارائه می‌شود، دارای اشکال است.
نظر شما