دکترمحمدعلی آذرشب عضو کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد علل فکری افول تمدن اسلامی و اینکه برخی معتقد هستند که اخباری‌گری یکی از عوامل این افول بوده به خبرنگار مهر گفت: اخباری گری زاییده افول تمدن اسلامی است. توقف حرکت تمدن اسلامی زائیده یکسری از مسائلی است که از درون جامعه سرچشمه می گیرد که یکی از مهمترین مؤلفه های تمدن زای اسلامی مسئله عزت اسلامی است. اسلام هدفش احیا و ایجاد یک زندگی انسانی و الهی در جامعه است و موجود زنده عزت دارد و برعکس موجود مرده ذلیل است.
وی با اشاره به حوادث تاریخی که موجب زوال تمدن اسلامی شد، افزود: یکی از مهمترین علل افول تمدن اسلامی حکومت وراثتی است. در حکومت وراثتی گاهی حاکمی بر اساس وراثت بر سر کار می آمد که صلاحیت اداره مملکت را دارد اما غالبا افراد ناشایست بر سر کار آمدند که ظلم و تبعیض را در جامعه ایجاد کردند و این به عزت جهان اسلام لطمه زد اما آخرین و قوی ترین ضربه را مغول به تمدن اسلامی زد. مغول وقتی حمله کرد به هر حال مسلمان نبودند و کشتند و کتابخانه ها را ویران کردند و غیره و احساس ذلت در جامعه اسلامی ایجاد شد و این احساس ذلت، عزت جهان اسلام را کاهش داد و در نتیجه تمدن اسلامی به افول رفت.
مشاور امور بین الملل وزیر ارشاد یادآور شد: بحث عزتمندی بسیار مهم است؛ هرگاه جامعه ای از جامعه بشری احساس عزت کند، پیشرفت می کند و زنده می شود و به سوی تکامل حرکت می کند اما هرگاه ذلت در جامعه ایجاد شد، جامعه می‌میرد و حرکتش به افول می رود.
آذرشب تأکید کرد: البته اینطور نبود که مغول ضربه کامل و کاری به جهان اسلام زده باشد. مغول ضربه قوی زد اما هنوز در جهان اسلام بقایای عزت بود و تاحدودی می بینیم که در تمدن اسلامی بعد از مغول ادامه پیدا کرد گرچه کند شد اما ضربه مهمتر موقعی بود که جهان اسلام به دست استعمارگران غرب افتاد.
وی افزود: استعمارگران غرب دو کار کردند یکی سعی کردند عزت جهان اسلام را از بین ببرند و احساس ذلت ایجاد کنند و از همه مهمتر یک نوع از خودباختگی فرهنگی در جامعه ایجاد کردند و این ازخودباختگی فرهنگی یکی از مهمترین نشانه های ذلت جامعه اسلامی است؛ و کار دیگری که کردند، تجزیه جهان اسلام بود. جهان اسلامی که با هم پیوسته بود و دانشمندان مسلمان از مشرق زمین به مغرب زمین می رفتد و بالعکس. یعنی از خراسان به اندلس و... می رفتند. این حرکت به علت تجزیه سرزمینهای اسلامی و به علت ایجاد مرزها از بین رفت.
استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران تصریح کرد: یکی از مهمترین عوامل تمدن زا غیر از عزت، تعارف است به معنای تبادل معرفتی. این تبادل معرفتی با تجزیه جهان اسلام تضعیف و در نهایت از بین رفت. الان بین علمای جهان اسلام ارتباط چندانی وجود ندارد در حالیکه در آن زمان عالمی در اندلس کتابی می نوشت و همان زمان به اصفهان و خراسان و شرق جهان اسلام می رسید.
دکتر آذرشب عزت و تبادل معرفتی را دو عامل از عوامل مهم تمدن زا در جامعه اسلامی برشمرد و گفت: اگر امروز ما بخواهیم تمدن زا و تمدن ساز باشیم باید این دو عامل را ایجاد کنیم یکی احساس عزت در جهان اسلام و دیگری ایجاد مبادله معرفتی بین دانشمندان و متفکران و حتی اقشار مختلف جهان اسلام.
عضو کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان یادآور شد: جالب است که این دو عامل (عزت و مبادله معرفتی همراه با پیوند سرزمینی) مهم در اروپا ایجاد شده است. یعنی در سایه اتحاد اروپایی الان به صورت عادی این دو مسئله وجود دارد. با وجود اینکه دو جنگ جهانی اول و دوم میان کشورهای اروپایی با کشتار میلیونها نفر ایجاد شد. اما الان مرزها را از بین بردند و حتی اقتصادشان یکی شد و این مسئله باعث پیشرفت آنها گردید. لذا جهان اسلام شدیداً به این دو مسئله یعنی عزت و تعارف نیاز دارد.
نظر شما