دکتر مصطفی عباسی مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد علل شکل گیری شایعه در جامعه گفت: به نظر می رسد هر چه جامعه آرامتر باشد و آرامش بیشتری داشته باشد قطعا به سمت شایعه کمتر گرایش پیدا می کند، به عنوان نمونه فرض کنید به لحاظ اقتصادی و تورم اوضاع آرامی در جامعه حاکم باشد. طبعا افراد جامعه ای که از لحاظ اقتصادی در آرامش به سر می برند و دچار التهابات تورمی و ... نیست قطعا به شایعاتی که در ارتباط با افزایش قیمتها دامن می زند و مربوط به این بخش است توجهی نمی کند، یعنی آرامش جامعه به عدم قبول شایعات و عدم تأثیرگذاری آنها منجر می شود.
وی با بیان اینکه مؤلفه های آرامش اقتصادی و سیاسی و فرهنگی جامعه بسیار زیاد است، افزود: ما باید اینها را رعایت کنیم تا آرامش بیشتری داشته باشیم. آرامش منجر به کاهش شایعه ها و کاهش ضریب تأثیر شایعه ها می شود، چون خیلی وقتها شایعه بنیادهای فکری، عقیدتی و سیاسی جامعه را متزلزل می کند، مثلا یکی از این مؤلفه ها صداقت مسئولان است. مسئولان جامعه باید صادق باشند اگر مردم ببینند که مسئولان صادقانه حرف می زنند و ادعاهای بیجا نمی کنند طبعا آرامش در جامعه ایجاد می شود، ممکن است نابسامانی های اقتصادی و ... روی دهد ولی لااقل مردم احساس از لحاظ برخورد مسئولان احساس امنیت می کنند.
نویسنده «جلوه های تربیت و تبلیغ در سیره پیامبر اعظم(ص)» تصریح کرد: همچنین پرهیز از وعده های بیجای مسئولان باعث آرامش جامعه می شود، وقتی وعده ای داده شد و عملی نشد موجب ناآرامی و عدم آرامش جامعه می شود و روان و روح افراد جامعه پریشان می شود. یکی از مؤلفه های دیگر این است آنچه که واقعیت دارد یعنی واقعیتهای موجود برای مردم بیان شود، البته منظور این نیست که تمام خطرات موجود یا آسیبهای موجود بیان شود. بیان واقعیات موجود یعنی اینکه مردم و آحاد جامعه نسبت به حقایقی که در جامعه می گذرد سهیم و شریک باشند.
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: درست است سهمیم کردن و مشارکت مردم در مشکلات آنها را درگیر می کند و دغدغه هایشان را زیاد می کند اما در عین حال یک نوع آرامشی را به آنها می دهد و آنها را با واقعیات آشنا می کند. در حالی که اگر مشکلات در پرده ای از ابهام گذاشته شود هر گاه به ناکامی و مشکلی برخورد می کند کوهی از مشکلات را حتی فراتر از آنچه که هست مردم پیش روی خود می بینند. در حالی که ممکن است مشکلات کمتر از این باشد.
عباسی مقدم با بیان اینکه اتفاقا جبهه تبلیغاتی مقابل جامعه سعی می کند از فضای کمبود اطلاعات و خلأ اطلاعات استفاده کند تا سیاه نمایی و مردم را ناامید کند، بیان کرد: سیاه نمایی و شایعات رسانه های بیگانه باعث هجوم مردم به بازار و احتکار اجناس مختلف از طریق تجار و دلالان می شود که مشکلات زیادی به همراه دارد. باید مؤلفه های آرامش مردم راشناسایی کنیم این مؤلفه ها از زمینه های بروز شایعه جلوگیری می کند.
نویسنده کتاب «اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان»در ارائه راه حلی برای پیشگیری از شایعه گفت: باید به افرادی که خارج از چارچوب واقعیات و حقایق ادعاهایی می کنند بهایی ندهیم، یعنی تجربه جامعه و درایت افراد جامعه (آگاهی، بینش و شعور) مردم به حدی برسد که اگر افراد یا نهادهایی ادعا کردند و به تجربه حرفهایشان نادرست درآمد، دیگر به آنها اعتماد نکنند، چون آزموده را آزمون خطاست. چون آدمهایی هستند که برای حفظ خود بزرگ بینی و مطرح کردن خود یا جناح و خط خودشان ممکن است شعارهایی بدهند و ادعاهایی کنند که پوچ و توخالی است و عملی هم نیست.
وی با تأکید بر اینکه جامعه و به خصوص رسانه های جامعه باید افشاگری کنند و جلوی تکرار وعده های دروغین آنها را بگیرند، اذعان کرد: رسانه ها هم می توانند نقش تخریبی ایفا کنند و در واقع به شایعات و گسترش آن کمک کنند و هم می توانند نقش اصلاحی و هدایت گر داشته باشند، وقتی نیاز(واقعی یا کاذب) شدید در جامعه ایجاد شود زمینه بروز شایعات زیاد می شود باید فضایی ایجاد شود تا شرایط نیازهای جدی و کمبودهای جامعه برای افراد و نهادهایی که در صدد توطئه و تهاجم هستند سوژه مطلوب نباشد.
این محقق و نویسنده کشورمان تصریح کرد: نیاز مردم به کالا نباید به گونه ای مطرح شود که افراد سودجو داخلی و خارجی سوء استفاده کنند و قیمتها را بالا ببرند. در مسائل فرهنگی و سیاسی هم همین طور، نباید حساسیتهای سیاسی در جامعه ایجاد شود تا موجب سوء استفاده دشمنان بر آن مسائل شود.
وی با بیان اینکه شایعات نتایج بسیار بدی در انواع حوزه ها به دنبال دارد، گفت: در مقابله و مواجهه با شایعه و چگونگی رواج آن در جامعه دو راهکار را می توان از قرآن و روایات نشان داد: یکی اینکه مردم جامعه دارای چنان بینشی شوند که تحت تأثیر شایعات قرار نگیرند یعنی اولا این مبنا را داشته باشند که در هر شرایطی وقتی انسان غیر موثق و نامطمئنی به آنها خبری می دهد درباره آن تحقیق کنند. ثانیا در بیان و واگویه آنچه که می شنوند دقت داشته باشند هر سخنی را به خصوص اینکه آبرو و حیثیت افراد و جناح ها و گروه ها مطرح است به سادگی نقل و منتشر نکنند.
عضو شورای هماهنگی فعالیتهای قرآنی دانشگاههای کشور تأکید کرد: افراد نباید به هر سخنی گوش فرا دهند، ثانیا اگر شنیدند نباید به سادگی باور کنند، ثالثا اگر سخنی را شنیدند و حتی اگر باور کردند در نقل باید رعایت حرمت افراد و گروه ها را داشته باشند و به سادگی در مورد چیزی که اطمینان ندارند بازگو نکنند. به هر حال در این راه از بصیرتی برخوردار باشند تا نسبت به آنچه که می گذرد حقیقت و ماورای ظاهر را هم بتوانند تشخیص دهند.
وی در پایان سخنانش گفت: بسیاری از اوقات، چیزهایی که گفته و دیده و انجام می شود در ورای آن حقایقی نهفته است که آنها را باید دانست، زمینه ها و عقبه های یک خبری را باید دانست تا براساس آن تفکر کند و بینشش اجازه ندهد تا به سادگی در دام شایعه پراکنی ها و خبر رسانی ها کاذب بیفتد. آخرین راهکار این است که در برابر کسانی که عمدا و با غرض به شایعه ها دامن می زنند، منافق هستند و طبق سوره توبه اگر اینها از کار خود دست بر ندارند (افرادی که در جامعه بی اعتمادی و تزلزل ایجاد می کنند) ما بر سر آنها خواهیم ریخت و آنها را سر جای خواهیم نشاند.
نظر شما