آبهایی که روانه کویر می شوند/ نوشدارویی که هدر می رود

به گزارش خبرنگار مهر، خشکسالی و کمبود بارندگی حالا دیگر برای بسیاری امری نا آشنا در دیار کریمان نیست این مسئله را وقتی در استانی زندگی کنید که سالها در آن بارندگی نشده و جمعیت مرکز استانش به دلیل خشکسالی در روستاها و شهرستانها به یکباره افزایش چشمگیر می یابد کاملا قابل لمس است.

اما به نظر می رسد سال جاری سالی پر آب برای استانی است که خشکسالی در آن حرف اول را می زند بسیاری از شهرهای استان کرمان در ماههای اخیر پس از سالها رنگ برف را بار دیگر دیدند و بارندگیهای متوالی در مناطق استان کرمان نیز مهر پایانی بود برخشکسالی شدید در استان کرمان.

بارندگی از روز گذشته نیز در کرمان آغاز شده و با شدت ادامه دارد هر چند این بارندگی در شهر کرمان به دلیل نا مناسب بودن معابر عمومی به خصوص برای عابران پیاده با دردسرهای همیشگی همراه بوده است با این وجود لذت بارش باران مردم کرمان را شادمان کرده است.

آخرین بارشهای کرمان/ سالهای بهتر برای کرمانیها

میزان بارندگی در روزهای بارانی اخیر در کرمان 2.8 میلیمتر، شهربابک 6.4، سیرجان 4.6، لاله زار 9، بافت 22.6، کهنوج 43 زرند 2.2، جیرفت 14.9، ارزوئیه 20.4، میانده 34.1 و عنبرآباد 52.5 میلیمتر بوده است.

این درحالی است که شاید بارش باران برای مردم سایر مناطق کشور امری عادی و در برخی موارد خسته کننده باشد اما برای کرمانیها پدیده ای نادر پس از سالها است که نوید سالهای بهتری را برای این استان به همراه دارد.

پیش بینیهای سازمان هواشناسی کرمان حاکی از آن است که بارندگی در کرمان که از ساعات پایانی شب گذشته در کرمان آغاز شده و همچنان ادامه دارد تا ساعات پایانی روز جمعه نیز ادامه خواهد داشت و درنهایت اوضاع جوی کرمان با باد نسبتا شدید و در نهایت کاهش ابرناکی آسمان شهر همراه خواهد بود.

رشد قابل توجه بارندگی

آمار نشان می دهد که بارندگی در استان کرمان در سال جاری نسبت به سال زراعی سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است بطوریکه تنها در شهر کرمان بارندگی که در مجموع سال گذشته 20.9 بوده است در سال جاری به 78.3 میلیمتر رسیده است.

این آمار تنها در یک شهر برعکس بوده و در سیرجان بارندگی از 34.8 به 26.2 میلیمتر کاهش یافته است اما در تمام مناطق دیگر استان کرمان بارندگی چشمگیر گزارش شده است به طور مثال در شهداد که سال گذشته هیچ بارندگی ثبت نشده است در سال جاری 19.6 میلمتر باران باریده است و در انار که یکی از خشکترین شهرهای کشور به دلیل خشکسالی طی سال گذشته محسوب می شد و تنها 0.2 میلیمتر در یک سال باران باریده بود در سال جاری 47.2 میلیمتر باران گزارش شده است.

آمار بارندگی در سال زراعی جاری

در این میان بارندگی در برخی مناطق کرمان شگفت آور نیز محسوب می شود به طور مثال در دشت خاک که یکی از کم بارانترین مناطق استان کرمان است 105.8 میلیمتر، قلعه گنج در جنوب کرمان 75.2 میلیمتر، رابر 128.1 میلیمتر، منوجان 121 میلیمتر، کوهبنان 115 میلیمتر، عنبرآباد 66.3 میلیمترلاله زار 80.7 میلیمتر، جیرفت 60 میلیمتر، شهربابک 66.3 میلیمتر، بافت 82 میلیمتر و کرمان 78.3 میلیمتر گزارش شده است.

میزان بارندگی در برخی از شهرهای استان کرمان چند برابر شده است و در برخی از شهرهای که در مجموع سال قبل بارندگی بسیار کم بوده امروز شاهد بارندگی مطلوب هستیم.

این آمار برای مردم استان کرمان طی 15 سال گذشته یک پیام زیبا دارد و آن تابستانی بدون قطعی احتمالی آب و طراوت طبیعت و رونق دوباره قناتها و بازگشت روستائیان به روستاهای خشک شدشان است.

اما آیا صرفا بارش باران مشکل استان کرمان را حل می کند یا اینکه باید منتظر بود و دید در تابستان داغ استان کرمان چه اتفاقی روی می دهد.

مشکلات خشکسالی ادامه دارد

حقیقت این است که میزان خسارت خشکسالی در کرمان به حدی بوده است که جبران این خساران به سالها زمان نیاز دارد.
بیان یک مثال باورنکردنی برای کشاورزان سایر استانهای کشور شاید بتواند گوشه ای از مشکلات استان کرمان را نشان دهد.

میزان بارندگی در کرمان طی سه سال گذشته در کرمان آنچنان کم بود که کشاورزان بسیاری از شهرهای استان کرمان برای جبران عدم تجدید منابع آبی مجبور شدند چند ماه هیچ گونه برداشتی از منابع آبی انجام ندهند این امر به صورت کاملا مردمی صورت گرفت.

این به این معنی است که کشاورزانی که زندگی آنها به آب بستگی دارد در یک فصل کشت هیچ گونه برداشت آبی انجام نداند به امید اینکه بتوانند از آبهای موجود برای کشاورزی در فصل های دیگر و ادامه حیات مزارع و باغهاشان استفاده کنند.

ذکر این نکته قابل توجه است که درحالی کرمان خشکسالی را با تمام وجودش احساس کرده است که یک سوم مجموع باغهای مثمر و غیر مثمر کشور هم اکنون در استان کرمان وجود دارد.

کرمان با کمبود سد مواجه است/ فشار بر روی منابع آب زیر زمینی ادامه دارد

حال گذری داریم بر منابع تامین آب در استان کرمان، اگر وضعیت تامین آب در کرمان را با استانی کویری و کم آب مانند قم مقایسه کنیم به تفاوت های چشمگیر در زیر ساختهای آبی دو استان پی می بریم.

استان کرمان و قم از نظر بارندگی الگویی تقریبا مشابه را طی می کنند اما در قم با احداث چندین سد بزرگ آبهای موجود در سطح استحصال می شود و در ایام کم بارش سال مورد استفاده در بخشهای صنعت، شرب و کشاورزی قرار می گیرد هر چند این استان از نظر بارش در برخی موارد الگوی پائین تر از کرمان را تجربه کرده است.

تراژدی در دشتهای کرمان

اما در کرمان بیشترین برداشت آب در کرمان از آبهای زیر زمینی برداشت می شود و آمار تکراری برداشت 1.1 میلیارد مترمکعبی برداشت منفی نشان می دهد چه تراژدی در این بخش درحال روی دادن است که نتیجه آن به کاهش سطح ارتفاع دشتهای استان کرمان تبدیل شده است بطوریکه بنا به گزارش رسمی زمین برخی دشتهای استان کرمان سالانه چند سانتیمتر پائین تر می رود.

در این میان باید این سوال را مطرح کرد که آیا بارندگی های اخیر در کرمان می تواند بر تجدید قطعی منابع زیر زمینی کرمان تاثیر گذار باشد، پاسخ به این سوال ساده است بارندگیهای اخیر تنها مرهمی کوتاه مدت است.

15 سال کرمان بدون بارندگی و یک سال بارندگی نسبی و نزدیک به الگوی بارندگیهای بلند مدت استان

از سوی دیگر به دلیل کندی در احداث سدهای کرمان که ریشه در کمبود اعتبارات دارد اکثر بارشهای اخیر در استان کرمان راهی نداشته به جز اینکه درنهایت روانه کویر شوند و یا منابعی را تغذیه کنند که تاثیری بر منابع استراژیک آبی کرمان نخواهند داشت.

در حالی مسئولان راهکارهای متعدد در زمینه رفع مشکل خشکسالی در کرمان را مطرح می کنند که به نظر می رسد انتقال آب حوزه به حوزه با هزینه های هنگفت و زمان نبر و با تعارضات محلی و اجتماعی به نظر می رسد راه حلی قطعی برای کرمان نیست بلکه کرمان نیاز به ساخت سدهای متعدد و کارشناسی شده دارد.

برخی سدها نیز در کرمان در حال احداث است ساخت آنها هر چند با تلاش ادامه داد اما متاسفانه کمبود اعتبارات و عدم توجه کافی به تامین منابع لازم در انها سبب شده احداث سدهای کرمان به کندی انجام شود و از سوی دیگر پروژه های جدید نیز در این عرصه کلید نخورده است در واقع هر چه که در کرمان می بارد روانه کویر می شود.

کرمان با متوسط بارندگی فاصله دارد

احمد سلیمانی استاد دانشگاه و محقق منابع آبی به خبرنگار مهر می گوید: استان کرمان سالها است که از متوسط میزان بارندگی خود نیز فاصله گرفته است و در سال جاری هر چند بارندگی در کرمان زیاد شده است اما تنها ما به متوسط بارندگی استان که استانی کم باران محسوب می شود نزدیک می شویم.

وی افزود: متوسط بارندگی در کرمان 138 میلیمتر در سال است اما در سال زراعی گذشته این میزان زیر 20 میلیمتر بوده است.

سلیمانی افزود: در فصل تابستان و بهار سال جاری هیچ گونه بارندگی در کرمان روی نداده است و بارندگی های اخیر تنها در مقایسه با سالهای گذشته که بارندگی در کرمان بسیار کم بود است رشد یافته، هر چند این امر جای خوشحالی دارد اما کرمان هنوز با متوسط بارندگی نرمال خود هم فاصله زیادی دارد.

سلیمانی ادامه داد: در چنین شرایطی هر قطره از باران در کرمان حکم کیمیا دارد با این وجود سیاست مشخصی برای مدیریت آبهای ناشی از بارندگی در کرمان وجود ندارد و این مسئله جای سوال دارد.

ساخت سد بجای انتقال حوزه به حوزه آب

این محقق افزود: نمی توان از اجرای طرحهای انتقال آب از هزاران کیلومتر آن سوتر و و همچنین انتقال آب از کشورهای مجاور همچون تاجیکستان سخن گفت اما دست روی دست هم گذاشت و همین آبهای موجود در کرمان را نیز مدیریت نکرد.

وی ادامه داد: کرمان باید در زمینه استفاده از منابع آبی تغییر روش دهد به این معنی که به جای استفاده از آبهای زیر سطحی که گنجی واقعی در کرمان محسوب می شوند باید سد سازی در دستور کار قرار گیرد و آبهای سطحی در این منابع ذخیره شود.

وی افزود: سیاستهای باید به این سمت متمرکز شود و از ارائه طرحهای بلند پروازانه ای که اجرا نیز نمی شوند و از یک دولت بردوش دولت بعدی می افتد جلوگیری شود.

وی ادامه داد: در همین شرایط کنونی نیز سالیانه میلیونها مترمکعب آب در کرمان راهی کویر می شود و هیچ ثمری برای استان کرمان به همراه ندارد ضمن اینکه به دلیل آبیاری سنتی در بخش کشاورزی میلیونها مترمکعب آب نیز تبخیر می شود.

سلیمانی ادامه داد: اختصاص عملی اعتبار مورد نیاز برای آبیاری مکانیزه به کشاورزان از یک سو و از سوی دیگر احداث سد می تواند مشکل استان کرمان را برطرف کند.

.........................

گزارش: اسما محمودی