خسرو ناقد، فرهنگنويس و پژوهشگر حوزه ادبیات و فلسفه که پیشتر فرهنگ زبان دو سويه آلمانی ـ فارسی خود را با همکاری ناشری آلمانی راهی بازار کتاب در کشورهای آلمانیزبان کرده بود، در گفتگو با خبرنگار مهر از آمادهسازی فرهنگ زبان بزرگتری خبر داد و گفت: در حال حاضر مشغول تدوين فرهنگ زبان آلمانی ـ فارسی بزرگتری هستم تا بعد از آن فرهنگ جيبی که در آلمان منتشر شد، اين فرهنگ تازه را با همکاری ناشری ايرانی منتشر کنم.
وی در پاسخ به این سئوال که «آيا از همکاری با ناشران آلمانی رضایت دارید؟» گفت: تجربه بسيار خوبی در همکاری با ناشران آلمانی داشتهام. همين فرهنگ جيبی دوسويه آلمانی ـ فارسی که حاصل همکاری من با انتشارات «لانگنشايت» است، تقريباً هر سال تجديد چاپ میشود و خبر دارم که تا سال 2011 ميلادی 9 بار تجديد چاپ شده است.
او همچنين اضافه کرد: ناشر آلمانی 5000 نسخه از اين فرهنگ را هم در دو نوبت و ويژه پخش در ايران در آلمان به چاپ رساند و در اختيار مؤسسهای انتشاراتی در تهران گذاشت تا با قيمتی مناسب در ايران عرضه کند. با اين کار میخواست از چاپ غيرمجاز اين فرهنگ در ايران جلوگيری کند. با اين همه و تا آنجا که من خبر دارم، دست کم يک بار اين فرهنگ به صورت غيرمجاز و بدون اجازه من و يا ناشر آلمانی در ايران چاپ شده است که اميدوارم تکرار نشود.
اين فرهنگنويس در توضيح دشواری همکاری ناشران فرهنگهای دوزبانه در اروپا با فرهنگنويسان ايرانی گفت: نه تنها ناشران آلمانی، بلکه اصولاً ناشران اروپايی که در حوزه انتشار فرهنگ زبان و کتابهای دانشگاهی فعاليت میکنند، به سختی راضی به انتشار فرهنگهای دوزبانه فارسی میشوند. چون آمادهسازی فرهنگهای دوزبانه کاری بسيار طولانی، زمانبَر و طاقتفرساست و انتشار آن نيز پُرهزينه. اما از آنجا که ايران نه عضو سازمان تجارت جهانی است و نه در پيمان حمايت از حقوق مؤلف (کنوانسیون برن) عضويت دارد، هر ناشری در ايران میتواند برای مثال فرهنگ زبان آلمانی ـ فارسی را که من با همکاری ناشری آلمانی منتشر میکنم، در ايران چاپ و پخش کند و حاصل تلاش چند ساله من و هزينه سنگين ناشر را به سادگی به جيب بزند!
ناقد در ادامه گفت: به همين خاطر است که ناشران اروپايی برای انتشار فرهنگهای دوزبانه که يک سويش فارسی باشد، تمايلی نشان نمیدهند. حق هم دارند؛ چون استدلال میکنند که حاصل کارشان را هر ناشر ايرانی که بخواهد خيلی ساده صاحب میشود. مشکل اصلی و اساسی، مسئله نداشتن تعهد ناشران ايران به قوانين کپی رايت است. ناشران فرهنگهای زبان در اروپا هم در اين ميان از اين امر باخبرند و حاضر نيستند هزينه سنگين حقوق مؤلف و چاپ و انتشار فرهنگ زبان را بپردازند و بعد مانند راحتالحلقوم در دهان ناشران ايرانی بگذارند.
وی با برشمردن اسامی برخی از کشورها که هنوز به عضويت کنوانسیون برن درنيامدهاند، گفت: با آنکه در کنار ايران کشورهايی مانند ترکمنستان، عراق، افغانستان، کويت، اوگاندا، بوروندی، پاپوآ گينهنو، پالائو، تووالو، جزاير سليمان، جزاير مارشال، نائورو، وانواتو و چند کشور و جزيره کوچک ديگر عضو پيمان حمايت از حقوق مؤلف نيستند، اما فعاليتها و توليدات فرهنگی اين سرزمينها قابل مقايسه با ايران نيست.
ناقد خودداری مسئولان مربوطه در کشورمان و همچنين عدم تمايل اغلب ناشران ايرانی به پيوستن به پيمان بينالمللی حمايت از حقوق مؤلف را غيراصولی و به لحاظ حرفهای غيراخلاقی و ادامه اين وضع را برای آينده صنعت نشر ايران نگرانکننده خواند.
اين نويسنده و مترجم ايرانی همچنين با اشاره به نایاب بودن برخی آثارش در بازار کتاب ايران به مشکلاتی که بر سر راه تجدید چاپ آنها وجود دارد، اشاره کرد و گفت: کتابهای «از دانش تا فرزانگی» و «عاشقانههای عصر خشونت» (اریش فرید) و «شعر روزهای دلتنگی» (سرودههای شاعران شهر کافکا) در بازار ناياب است و با وضع بحرانی موجود، ناشران از تجديد چاپ آنها تن میزنند.
ناشر «از دانش تا فرزانگی» ققنوس است و ناشر دو کتاب «عاشقانههای عصر خشونت» و «شعر روزهای دلتنگی» انتشارات جهان کتاب.
ناقد همچنين یادآور شد: اين در حالی است که برای مثال، کتاب «از دانش تا فرزانگی» که همزمان با نمايشگاه کتاب امسال در ارديبهشت 91 منتشر و پخش شد، در کمتر از 10 ماه همه نسخههايش به فروش رسيد و مدتی است که علاقهمندان از طرق مختلف از علت ناياب بودن آن در بازار کتاب میپرسند.
ناقد ادامه داد: متاسفانه از یک طرف هزينههای چاپ کتاب از کاغذ گرفته تا فيلم و زينک و چاپ و صحافی و جز اينها بهگونهای ناهنجار افزايش يافته و از طرف دیگر در شرایطی که با رکود اقتصادی و گرانی سرسامآورِ مايحتاج عمومی و صعود بهای کالاهای گوناگون و خدمات پستی و غيره مواجهايم، مردم ديگر توان خريد کتاب و ديگر محصولات فرهنگی را آن هم با قيمتهای کنونی ندارند.
وی در عین حال یادآور شد: با اين همه، انتشارات جهان کتاب حدود 6 ماه پيش از اين و در زمانی که هنوز بحران اقتصادی و تنش در بازار ارز به اين حد نرسيده بود و قيمت کاغذ به اين گرانی نبود، دو کتاب من، يکی چاپ دوم «در ستايش گفتوگو» و ديگری چاپ سوم «ناکجاآباد و خشونت» را منتشر کرد.
این نويسنده همچنین به تأخیر در صدور مجوز کتابها اشاره کرد و گفت: آنچه به تمام اين مشکلات افزوده میشود، سختگيریهای اداره کتاب ارشاد در بررسی و مميزی آثار و طولانیتر شدن صدور مجوز انتشار به کتابها است. در حال حاضر يکی از کتابهای من که تعداد صفحات آن به 100 هم نمیرسد، بيش از سه ماه است که در اداره کتاب برای دريافت مجوز انتشار معطل مانده است. پيداست که با اين شرايط، ديگر انگيزهای برای تحقيق و تأليف و ترجمه و يا سپردن کتابی به ناشر باقی نمیماند.
وی افزود: با اين همه و بهرغم تمام مسائل و مشکلاتی که برشمردم، نمیتوان دست روی دست گذاشت و کار فرهنگی نکرد. من نويسندهام و پژوهشگر و کارم را انجام میدهم، اگر امروز امکان انتشار آثارم نبود، وضع مسلماً چنين نمیماند و آثار من و همکارانم روزی امکان نشر و پخش میيابند.
ناقد در پايان این مصاحبه به یکی دیگر از کتابهای در دست تالیف خود اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، در کنار کار فرهنگ زبان آلمانی ـ فارسی، مشغول آماده کردن مجموعهای از شعر شاعران آلمانیزبان هستم که با توجه به مضمون بسياری از شعرهای اين کتاب، عنوان کلی «مرگواژههای آلمانی» را میتوان برای آن در نظر گرفت.
این مترجم و پژوهشگر حوزه ادبیات و فلسفه افزود: شاعرانی که گزيدهای از شعرهايشان را برای اين مجموعه گردآوری و بازآفرينی کردهام، همه آلمانیزبان و اغلب در شمار شاعران اکسپرسيونيسم هستند. کسانی مانند گئورگ تراکل، پاول سلان، اِلزه لاسکِر ـ شووِلر، هرتا کِرِفتنِر، نِلی زاکس و گئورگ يوزف بريتينگ. البته از ديگر شاعران آلمانیزبان، چون هاينريش هاينه، راينر ماريا ريلکه، هرمان هسه، فرانتس کافکا و ماشا کالِيکو نيز آثاری در اين مجموعه آمده است.
نظر شما