دکتر مصطفی عباسی مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان در مورد اینکه چه نسبتی میان نهادینگی تفکر انتقادی و پیشرفت و توسعه یک جامعه وجود دارد به خبرنگار مهر گفت : شکی نیست که جامعه ای که در حال پیشرفت باشد و انگیزه پیشرفت همه جانبه داشته باشد ابتدا باید از لحاظ فکر و اندیشه پیشرفت بکند. فکر متعالی و پیشرفته و فکری که همیشه در اندیشه کشف رازهای خلقت و آفرینش و رازهای جهان باشد می تواند بعدها برای زندگی و جامعه راه حل های مختلف در همه عرصه ها ارائه کند.
وی افزود: وقتی که بخواهیم فکر و اندیشه خود را تحول و پیشرفت بدهیم لازمه این کار تفکر انتقادی و تحول طلب و پیشرفته است، اینکه اول به اصلاح خود تن دهیم بعد بتوانیم در عرصه فکر و اندیشه به عرصه های نو برسیم و به مراحلی برسیم که بتوانیم با فکر سالم و صحیح جامعه را هم اصلاح کنیم.
نویسنده «جلوه های تربیت و تبلیغ در سیره پیامبر اعظم(ص)» تصریح کرد: وقتی چنین شد آن وقت اندیشه جامع و مانع می تواند به فکر طراحی سازمان جامعه خودش باشد، می تواند هیئت و سازمان اجتماعی خود را شکل بدهد و در این راستا نظام سازی بکند سامانه های مختلفی در جامعه تعبیه کند و بعد هرگونه ناهماهنگی به وجود آمده را با فکر و اندیشه صائب و صحیح از بین ببرد و مشکلات را مرتفع سازد. بنابراین تفکر انتقادی و روحیه نقدپذیری و نقدکردن دیگران، و روخیه اصلاح فکر به یک فکر و اندیشه صحیح منجر می شود.
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: داشتن یک ذهنیت اصلاح گر آینده نگر و آینده اندیش و بعد روحیه آمادگی برای حل مشکلات برای ایجاد شرایط جدید و نترسیدن از تحول، زیرا انسان نقاد هم خود و هم دیگران را نقد می کند و از این تحول و تغییر نمی ترسد. از طریق تفکر انتقادی و ایجاد روحیه نقادی در جامعه که یک موضوع دوطرفه و یا چند طرفه است می توان امیدوار بود که زمینه برای ساختن یک جامعه پیشرفته و رو به پیشرفت یا برای اصلاح و رشد و پیشرفت جامعه مهیا شود.
عباسی مقدم با بیان اینکه رو به پیشرفت بودن بالاتر از پیشرفته بودن و در یک نقطه درجازدن است گفت: آفتی که در جوامع پیشرفته موجود است این است که آنها به پیشرفتشان قانع و راضی می شوند و این نقطه آغاز سکون و رکود و بیماری و آفات است.
نویسنده کتاب «اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان»گفت: بی تحرکی و ایستایی با نقطه عزیمت ما که تفکر انتقادی و روحیه نقادی است در تضاد است.
وی در مورد اینکه در جامعه ما میزان نهادینگی تفکر انتقادی تا چه میزان است هم تصریح کرد: وقتی به آموزه های دینی و تمدنی خود بر می گردیم می بینیم که هرگاه این تفکر و رویه به شکل یک راهبرد اساسی در زندگی علمی و اجتماعی جامعه وارد شده جامعه پیشرفت کرده و هرگاه روحیه نقادی در کار نبوده پیشرفتی حاصل نشده است. به لحاظ تئوری و نظری هم وقتی نگاه می کنیم می بینیم که همه آموزه ها چه دینی و چه علمی و تمدنی ما را تشویق می کنند که به دیدگاه و نظرات دیگران احترام بگذاریم و آنها را دست کم نگیریم با توجه به این زمینه ها باید در وضعیت بسیار خوب از لحاظ روحیه نقادی و تفکر انتقادی باشیم، زیرا انسان صالح شایسته طبعاً دنبال این است که هم خودش و هم جامعه اش را اصلاح بکند.
این محقق و نویسنده کشورمان تصریح کرد: تئوری ها و راهکارهای زیادی در این زمینه داریم امر به معروف و نهی از منکر و تأکید روایات و سفارشات پیامبر و ائمه از جمله آنهاست. بنابراین از لحاظ زمینه ها و آموزه ها خیلی غنی هستیم اما در عمل به جهات و دلائل مختلف در این زمینه خوب جلو نرفتیم و تمرین نکردیم. بعضی از عوامل از جمله حکومت های استبدادی یا فشارهایی که بر سر جامعه بوده یا کم تحمل بودن افراد یا تعصباتی که در بعضی افراد و گرایش ها داشتیم مجموع اینها باعث شده که در این زمینه تمرین کافی انجام ندهیم. به لحاظ عقبه تئوری و نظری در این زمینه قوی هستیم ولی تمرین کافی نداشته ایم.
وی با بیان اینکه شایسته است در این عرصه در همه سطوح علمی، دانشگاهی، حوزوی و رسانه ای از کم اطلاع ترین قشر مردم تا بالاترین آگاهی آنها این روش تفکر انتقادی را داشته باشیم گفت: این تفکر را از طریق تمرین و ممارست می شود در جامعه نهادینه کرد. اینکه تحمل یکدیگر را داشته باشیم در آموزه های اخلاقی ما هم مدارا کردن و وفاق و سازگاری را از ما خواسته اند. اینکه ارباب دیگران نباشیم یعنی متکلف باشیم و با دیگران بسازیم. اگر دیگران با ما مخالفت کردند او را متهم نکنیم بلکه از او تشکر کنیم که با ما مخالفت منطقی کرده و پشت سر ما توطئه نکند.
عضو شورای هماهنگی فعالیتهای قرآنی دانشگاههای کشوردرمورد اینکه چه سازمان ها و نهادهایی در نهادینه کردن تفکر انتقادی در جامعه می توانند نقش مهمی داشته باشند هم تصریح کرد: رسانه ها مهمترین نقش را دارند اما متأسفانه به جای تعامل با یکدیگر به مقابله می پردازند و افراد را هم تشویق به مقابله می کنند. برای جلب مخاطب آتش بیار معرکه می شوند و به خاطر منافع صنفی مخالفت ها را داغ تر می کنند. در واقع از گرایشات حرفه ای کاذب باید دست بردارند و واقع نما باشند.
وی در پایان سخنانش گفت: شخصیت ها و افراد با نفوذ هم خیلی در این زمینه می توانند تأثیرگذار باشند. در این عرصه می توانند الگو قرار گیرند. بعنوان مثال اگر مسئول یا مرجعی درباره مخالف خود با نرمش و زبان خوش سخن بگوید و نه به خاطر مخالفت با او با آن شخص در افتد این کار باعث ترویج تفکرانتقادی در جامعه می شود و روحیه نقدپذیری و تحمل در جامعه را زیاد می کند.
نظر شما