حجت الاسلام دکتر "محمد جواد زارعان" در مورد اینکه چه نسبتی میان نهادینگی تفکر انتقادی و پیشرفت و توسعه یک جامعه وجود دارد به خبرنگار مهر گفت: یکی از مباحثی که امروزه در مباحث علوم تربیتی مطرح می شود، بحث تفکر انتقادی است. دو برداشت از تفکر انتقادی وجود دارد؛ یکی این است که بدون اخذ یک مجموعه مبانی مشخص و مستحکم نسبت به هر چیزی با نظرات شخصی انسانی خودمان، نگاه انتقادی داشته باشیم.
وی افزود: برداشت دوم این است که با توجه به مبانی مستند و مستحکم خودمان هر چیزی را بتوانیم با تفکر به شکل سؤال برانگیز و نقادانه بررسی کنیم. مورد اول که بدون مبنا یا مبتنی بر نظرات شخصی است چیزی است که امروزه در فرهنگ غربی وجود دارد. یعنی به هر کسی اجازه می دهند نسبت به هر چیزی با هر شکلی و هر تمایلی انتقاد بکند و نظرات شخصی خودش را دنبال بکند، این برداشت از نظر ما مردود است.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیة تصریح کرد: اما اگر که بر اساس مبانی فلسفی و مبانی وحیانی خودمان به مستحکماتی برسیم و بر اساس آنها مطالب را نقادانه بررسی کنیم، این برداشت در نگاه ما مطلوب است و به آن ترغیب شده ایم.
زارعان ادامه داد: اگر این نگاه دوم باشد یک مجموعه محکم فلسفی و وحیانی داشته باشیم و از آنها اطلاع داشته باشیم و بر اساس آنها مسائل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زندگی فردی و اجتماعی خودمان را مورد نقد قرار دهیم به رشد و پیشرفت و تعالی دست خواهیم یافت.
وی افزود: بنابراین اگر بر اساس نگاه نقادانه ای که مبتنی بر مبانی مستحکم باشد اقدام کنیم، این یعنی تقلید کورکورانه نکردن و چشم و گوش بسته نبودن و عقل را به کار انداختن و در خاص این مطلب پیشرفت خوابیده است. کسانی که چه فرد، چه اجتماع این چنین کار می کنند بر اساس تفکر انتقادی دوم کارشان را پیش می برند قطعاً می توانند پیشرفت فردی و اجتماعی داشته باشند و یک همبستگی مثبتی بین تفکر انتقادی با پیشرفت و رشد جامعه دارد.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیة درمورد اینکه در جامعه ما میزان نهادینگی تفکر انتقادی تا چه میزان است هم تصریح کرد: تفکر انتقادی یک مسئله تربیتی است. به معنای اینکه همه افراد می توانند چنین مهارتی را داشته باشند و به همین شکل عمل کنند. منتها، این مهارت نیاز به تربیت دارد. اجتماع هایی که این کار تربیتی در آنها اتفاق افتاده به این معنی که کودکان را از همان دوران ابتدایی تربیت داده اند که نسبت به مسائلشان تفکر و اندیشه و پرسش داشته باشند و به سؤالهای آنان پاسخ کامل و با حوصله داده می شود قطعا این مهارت در افراد را ایجاد می کنند.
وی افزود: بدین ترتیب نسل جدید تفکر انتقادی را به پیش خواهد برد. اما در مورد فضای جامعه خودمان نه می توانم بگویم صددرصد دچار مشکل هستیم و نه به صورت مطلوب به نتیجه دلخواه رسیده ایم. قطعاً سیر تفکر انتقادی در فضای آموزشی ما خودش مورد انتقاد است. یعنی نظام آموزشی ما فعلاً به گونه ای نیست که تفکر انتقادی را به طور مطلوب در دانش اندوزان نهادینه کند. افراد به خصوص در سطوح ابتدایی به حفظ طوطی وار مطالب درسی و سیستم امتحان و نمره دهی عادت کرده اند که نتیجه مطلوب را در بر ندارد.
زارعان تصریح کرد: در افراد بزرگسال هم این مسئله متفاوت است. بعضی ها به این شیوه تربیت شده اند و سعی می کنند با یک نگاه نقادانه به مسائل بنگرند که می توانند در جامعه اثر گذار باشند و بعضی عادت کرده اند امروز یک حرف و فردا یک حرف متناقض با آن را بشنوند که برای خود و جامعه مشکل ایجاد می کنند.
وی درمورد اینکه چه سازمان ها و نهادهایی در نهادینه کردن تفکر انتقادی در جامعه می توانند نقش مهمی داشته باشند هم تصریح کرد: در مرتبه اول آموزش و پرورش به همراه نهاد خانواده این دو سیستم به هم پیوسته نقش مهمی در این خصوص دارند. اینکه افراد را به گونه ای که در کوچکترین مسائل زندگی خود به شکل نقادانه برخورد کنند تربیت کنند. افراد نوعی نگاه فلسفی به دنیا داشته باشند که چرا اینطور است و همیشه چرایی مسائل برایشان مطرح باشد. البته شیوه های پاسخ گرفتن و جواب های عالمانه دادن هم باید اتفا بیفتد تا افراد در این خصوص به نتیجه مطلوب دست یابند.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیة در پایان یادآورشد: بعد از آموزش و پرورش و خانواده و دانشگاه، صدا و سیما و رسانه های مکتوب و تصویری و سایت ها و سایر فعالین فرهنگی خصوصی و نیمه خصوصی می توانند در این خصوص تأثیرگذار باشند.
نظر شما