به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت منصوره حسيني، محمود جوادي‌پور و احمد اسفندياري از نقاشان پيشگام هنرنوگراي ايران عصر روز گذشته، يكشنبه 22 ارديبهشت در فرهنگستان هنر برگزار شد.
در ایتدای این مراسم، علیرضا اسماعیلی، معاون پژوهشی و مدیر انتشارات فرهنگستان هنر گفت: جامعه هنری کشور در سال قبل یعنی در سال 91 در سوگ هنرمندان گرانقدری نشست که بخشی از تاریخ این مرز و بوم را رقم می‌زدند. جوادی‌پور و حسینی از پیشکسوتان نقاشی معاصر ایران و عضو جاوید فرهنگستان هنر ایران بودند و اسفندیاری یار همیشگی فرهنگستان هنر که هر سه ستارگان درخشان در آسمان هنر ایران بودند که متاسفانه هر سه این بزرگوار را سال گذشته از دست دادیم.
وی نام این سه استاد را نام‌هایی درخشان در هنر ایران دانست و افزود: هنر نقاشی نوگرای ایران مرهون آفرینش‌های هنری این سه هنرمند است و آثارشان و هنرمندانی که آموزش دادند باعث شده است که نامشان در تاریخ هنر ایران جاودانه و ماندگار بماند؛ هنرمندانی که آثارشان تلفیقی از سنت و هنر نوگرای ایران بود.
مدیر انتشارات فرهنگستان هنر به برپایی نمایشگاهی از اسناد و لوازم شخصی و نیز آثار این هنرمندان اشاره کرد و گفت: برگزاری نمایشگاهی از آثار، اسناد و لوازم شخصی این سه هنرمند در موسسه صبا به مدت یک ماه برپا می‌شود که در این نمایشگاه بخشی به وسایل شخصی، اسناد و دستنوشتههای این استادان اختصاص یافته است.
اسماعیلی افزود: امیدوارم شرایطی برای چاپ و انتشار آثار جوادی‌پور و حسینی که در اختیار فرهنگستان هنر است در قالب یک کار پژوهشی فراهم شود. حدود 100 برگ سند از مراحل مختلف زندگی جوادی‌پور و از دوران تدریس او در دانشکده هنرهای زیبا تا اواخر زندگیش در اختیار فرهنگستان هنر است که به نمایش درآمده و همچنین ویژه‌نامه ای در قالب مقاله _ یادداشت فراهم شده است که در اختیار علاقه مندان قرار می‌گیرد.
وی از نمایش چهار فیلم مستند در مورد این سه هنرمند خبر داد و گفت: فرهنگستان هنر فیلم‌هایی را از آثار و زندگی این سه هنرمند تهیه کرده است که در حاشیه برگزاری این نمایشگاه به نقد و بررسی آنها خواهیم پرداخت. همچنین برای مراسم اختتامیه هم کارگاهی در نظر گرفته شده است که به تحلیل و بررسی آثار این سه هنرمند با حضور هنرمندان و پژوهشگران هنر نقاشی می‌پردازد.
معاون پژوهشی فرهنگستان هنر در پایان گفت: سایت‌های ویژه برای این هنرمندان در پرتال فرهنگستان هنر طراحی شده است که امروز از این سایت ها نیز رونمایی می‌شود.
سپس علی معلم دامغانی، رییس فرهنگستان هنر به روی صحنه رفت و گفت: وقتی انسان در زندگی به کمال مطلوب می‌رسد جهان را به دیگری واگذار می‌کند که مایه خرسندی است چراکه اگر آیندگان نیایند، کسانی که رفته‌اند نخواهند رفت.
وی با بیان این که امروز هر چه در حق این ارجمندان انجام دهیم نمی دانیم باعث خرسندی آنهاست یا نه، گفت: اما در حق آنان که هستند نباید کوتاهی کنیم به این جهت امیدوارم این جلسات نکوداشت آغازی باشد برای ارزش‌گذاری آثار هنرمندان و نقد و بررسی آثارشان تا زمانی که آنها حضور دارند تا خودشان بتوانند درباره آثارشان سخن بگویند. به این ترتیب خودشان افتخار یا اشکال کارشان را در خانه و به وسیله اهل خانه عنوان کنند تا نیازی به داوری غیر نباشد.
همچنین حبیب آیت‌اللهی هنرمند نقاش و از اعضای پیوسته فرهنگستان هنر و نیز از چهره‌های ماندگار ایران پشت تریبون آمده و گفت: یکی از افتخارات من این است که از سه استاد با سه ویژگی مختلف بهره بردم. حیدریان که طراحی دقیق و دقیق دیدن اجزا طبیعت را به من آموخت هر چند بسیاری به این ویژگی او نقد داشتند. من در اروپا متوجه شدم که حیدریان چه خدمتی به ما کرده است چرا که در اروپا آنچه استادان آموزش می‌دادند همانی بود که حیدریان به ما آموخته بود.
وی ادامه داد: از استاد جواد حمیدی ترکیب‌بندی را فرا گرفتم که چگونه نقطه سطح و خط را در صفحه ترکیب کنم و جوادی‌پور به من یاد داد که رنگ آنی نیست که دیده می‌شود بلکه رنگ نور است. جوادی‌پور همیشه در آثارش به دنبال کیفیت رنگی بود من امروز که خود را نقاش می دانم مرهون زحمات این سه استاد هستم.
این هنرمند تصریح کرد: ضیاپور از جمله کسانی بود که حیدریان را نقد می‌کرد به خاطر دقتی که در طراحی داشت. ضیاپور آزادی بیشتری در طراحی جستجو می‌کرد اما حیدریان به پایه‌های محکم یک هنرمند می‌اندیشید.
وی به ذکر خاطره‌ای از جوادی‌پور پرداخت و گفت: از او پرسیدم فرق میان کیفیت نور و رنگ چیست و او گفت رنگ ماده است و اما نور رنگی ماده نیست. آنچه می بینیم ماده رنگی نیست بازتابی از نورهای رنگی است که به چشم می آید و درک می کنیم این اشاره ای است به حدیثی از امام صادق (ع) که در پاسخ به سوالی درباره امکان دیدن خداوند، فرمود هرچه می بینیم به خاطر رنگ ها و کیفیت رنگهاست و این نشان می دهد که جوادی‌پور این حدیث را می دانست.
آیت الهی با بیان این که استادان قدیم ما به معارف اسلامی هم آگاه بودند و برخی از آنها تنها هنرمند نبودند بلکه فقیه هم بودندگفت: آثار احمد اسفندیاری هم رنگ‌های صاف و یکدست داشت و کمتر حجم به رنگ‌هایش می داد چون در رنگ ایرانی حجم وجود ندارد. هنرمند ایرانی آنچه در اطراف خود می‌بیند در درون خود استحاله می کند و سپس روی بوم به تصویر می‌کشد.
وی خاطرنشان کرد: بعد از خداوند، هنرمند آفریننده است. چون خلیفه خدا روی زمین است. برای همین گفته شده است که احسن الله فتبارک الخالقین.
آیت الهی سخنانش را با بیان این که پدر واقعی گرافیک ایران رضا صورتگر است، گفت: نقاش شاهنامه که از گرافیک نقاشی و حجم در تصاویری که حتی از کادر هم بیرون زده است و در 56 تصویر خود این نشانه ها را دارد. بعد از او صنیع‌المک قرار دارد و سپس جوادی پور.
مهدی حسینی هنرمند نقاش، عضو پیوسته فرهنگستان هنر و پژوهشگر دیگر سخنران این مراسم بود که به تلاش‌های "محمد زمان" از دروه صفویه اشاره کرد و گفت: از آن زمان تا کنون تلاش کردیم که آن جهان‌بینی سنتی و ملکوتی گذشته را با جریاناتی که در شرف تکوین بود و تغییرات بنیادین در جهان همگام کنیم و محمد زمان در این زمینه بسیار تلاش کرد اما متاسفانه بسیار تحت تاثیر هنرمندان اروپایی بود.
وی با بیان این که این تفکر در سده 13 هم ادامه یافت، ادامه داد: بسیاری از هنرمندان که مهمترین آنها در سده 13 هجری قمری صنیع الملک بوده است سعی کردند تغییرات به وجود آمده را در آثارشان لحاظ کنند اما این کار ساده‌ای نبود.
حسینی از جلیل ضیاپور، محمود جوادی‌پور و احمد اسفندیاری به عنوان کسانی که پایه‌های دانش تصویری و آکادمیک را فرا گرفتند نام برد و افزود: چون این مسائل تکنیکی کافی نبود این اساتید تنها ذهن خلاق خود را روی بوم اجرا می کردند ولی یک دغدغه عمده داشتند که چگونه بتوانیم هویت معاصر خود را تبیین کنیم و حالا که با هنر مدرن آشنایی پیدا کرده‌ایم می‌دانیم چگونه جهان‌بینی شرقی با آن پشتوانه هنر نگارگری را با آن تلفیق کنیم و این جاست که ارزش این دسته از هنرمندان آشکار می شود.
این هنرمند نقاش و پژوهشگر با تحلیل آثار اسفندیاری گفت: آثار اسفندیاری را در سال 1339 شاهدیم که گذشته سنتی خود را همسو با مدرنیزم به دوره معاصر آورد و بسیاری از ویژگی‌های فرهنگ سنتی در آثار او دیده می شود. در آثار او نور ثابتی نداریم و نور در تمام سطح تصویر پراکنده است برعکس نگاه اروپایی که نقطه عطف در آثارشان دارند و ارکان تصویر ما را به سمتی هدایت می‌کند.
وی با گلایه از بی‌توجهی به حرکت‌های هنرمندان قدیمی تاکید کرد: در آثار این هنرمندان ویژگی‌های اساسی نقاشی سنتی ایران دیده می‌شود. آنها بعد از فراغت از دانشگاه در گالری آپادانا که به همت جوادی‌پور حسین کاظمی و جلیل ضیاءپور تاسیس شده بود، گردهم آمدند اما متاسفانه امروز نسل جوان نسبت به این حرکت بزرگ این هنرمندان بی‌توجه است.
حسینی ادامه داد: جوادی‌پور فردی چند وجهی و متکثر بود. از یک سو استاد تراز اول دانشکده هنرهای زیبا و از سوی دیگر از پایه‌گذاران گرافیک معاصر ایران بود که البته در نوشته‌ها تحریف‌هایی صورت می‌گیرد اما به نظر من پدر گرافیک ایران صنیع‌الملک و پدر گرافیک معاصر ایران جوادی‌پور است.
وی خاطرنشان کرد: جوادی‌پور محقق هم بود. تحقیقی که بدون حمایت مالی روی نمدهای ایران انجام داد و همین اواخر فرهنگستان هنر آن را چاپ کرد تحقیقی بی‌نظیر در هنرهای تجسمی ایران بوده و هست که این تحقیق نه تنها در جامعه فرهنگی ما منحصر به فرد است بلکه در دیگر کشورها نیز مورد توجه قرار گرفت. جوادی‌پور نقاش هم بود. آثار زیادی خلق کرد که همواره سعی داشت در نقاشی‌هایش ویژگی‌های هنر سنتی نگارگری ایران را به لفظ معاصر درآورد که کار ساده‌ای نبود.
حسینی در ادامه به توصیف از زنده‌یاد منصوره حسینی پرداخت و گفت: منصوره حسینی نیز در آثارش از نگارگری سنتی ما بهره برد. وی بدعت‌گذار استفاده از کالی‌گرافی است و پیوند خوشنویسی را با تصویر خیلی نزدیک کرد. او در دهه 40 کاری کرد که با استفاده از ریتم و حرکت خوشنویسی سنتی ما فضایی را بیافریند که پیوندش را با گذشته و خوشنویسی ما حفظ کند.
این هنرمند با بیان این که "در حقیقت میراثی که اینها برای ما به یادگار گذاشتند همان میراثی است که کسانی چون قائم مقام فراهانی در ادبیات به یادگار گذاشتند"، گفت: خط‌شکنی‌های آنها در ادبیات بعدها به جمال‌زاده و هدایت و دیگران رسید. به طور قطع اگر خط‌شکنی‌های این هنرمندان در گذر از سنت به سمت مدرنیزم نبود، نسل بعدی که ما هستیم نمی توانست جایگاهی داشته باشد و کارش چنین ساده شود.
وی با گلایه از نسل حاضر هنر ایران تصریح کرد: نسل معاصر هنر ایران بی‌توجه به این خط‌شکنی‌هاست که فرهنگ تصویری معاصر را به این جا رسانده و از حد ملی منطقه‌ای فراتر بردند به طوری که حالا در سطح بین‌المللی با افتخار از آن یاد شود.
در ادامه این مراسم از نمایشگاه آثار اسناد و دستنوشتههای این سه هنرمند در گالری‌های موسسه صبا رونمایی شد.
نظر شما