حجت الاسلام والمسلمین مهراب صادق نیا در گفتگو با مهر با ارایه تعریفی از ادیان ابراهیمی تصریح کرد: اصطلاح اديان ابراهيمي كه گويا يك اصطلاح جديد است به ادياني اطلاق می‌شود كه به نحوي تاريخ خود را به حضرت ابراهيم(ع) مرتبط مي‌كنند و حضرت ابراهيم(ع) نه لزوما به عنوان پايه‌گذار، ولي يك شخصيت مهم و تأثيرگذار در اين اديان است. از نگاه اين اديان، جوهره اصلي دينداري كه توحيد باشد، توسط حضرت ابراهيم(ع) ارائه شده است.
لزوم مطالعات تطبیقی اسلام و ادیان دیگر
وی با اشاره به اینکه اديان ابراهيمي به ترتيب تاريخ پيدايش عبارتند از يهوديت، مسيحيت و اسلام، بیان کرد: حوزه مطالعاتي اين رشته با آنچه كه در اين دانشگاه تدريس مي‌شود، كمي متفاوت است؛ حوزه مطالعاتي اديان ابراهيمي، بحث درباره سه دين يهوديت، مسيحيت و اسلام است اعم از تاريخ، الهيات، شريعت، اخلاق، متون مقدس، آخرت شناسي و مباحثي از اين دست؛ در حقيقت هرچه كه به اين اديان مربوط است، از آن تحت عنوان اديان ابراهيمي ياد مي‌شود، ولي در اين دانشگاه، فقط از يهوديت و مسيحيت بحث مي‌شود نه اديان ابراهيمي به شكل كلي‌اش.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: اسلام را به خاطر اين‌كه دانشجويان ما مسلمان بوده و اكثرا از طلاب هستند و بايد در مقاطع قبلي در مورد آن مطالعه كرده و اطلاعات كافي داشته باشند، به مطالعات پيشيني افراد واگذار مي‌شود و مورد بحث قرار نمي‌گيرد؛ زيرا تصور بر اين است كه دانشجويان اين رشته اطلاعات كافي را در مورد اسلام دارند؛ البته واحدهايي در دروس جبراني و نيز تخصصي در زمينه اسلام تعريف شده است.
صادق نیا با طرح این مسئله که در حقيقت بحث در گروه اديان ابراهيمي، بحث از يهوديت و مسيحيت است، اگر چه درسرفصل‌هاي اين رشته ما چهار واحد درسي با عنوان الهيات تطبيقي داريم، گفت: در اين الهيات تطبيقي تلاش بر اين است كه الهيات اين سه دين باهم مقايسه شود، اما اين چهار واحد كافي نيست و بهتر است در سرفصل دروس واحدهاي ديگري ناظر بر اسلام يا مطالعات تطبيقي اين سه دين ايجاد گردد.
وی با بیان اینکه در مواد درسی کنونی رشته ادیان ابراهیمی لزوما چيزي تحت عنوان مطالعات تطبيقي اسلام و اديان ديگر وجود ندارد، اظهار داشت: با اين حال استادان در هنگام تدريس، بر اساس علاقمندي خود ممكن است به بحث درباره اسلام هم بپردازند؛ همچنين ممكن است برخي از موضوعات را به صورت تطبيقي كار كنند، مثلا اگر بحث شريعت يهود باشد، به مناسبت مسائل اسلامي هم مطرح شود يا اگر موضوع بحث در رابطه با تاريخ مسيحيت باشد، ممكن است به بحث تاريخ اسلام يا تاريخ مسيحيت از نگاه اسلام هم اشاره .
شک و شبهه را مراکز معتبر دانشگاهی – حوزوی برطرف کنند
رئیس گروه ادیان ابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب درباره این سوال که برخي معتقدند، مطالعات اديان باعث شك و شبهه در اعتقادات ديني مي‌شود، اعلام کرد: از ديرباز مطالعه درباره اديان ابراهيمي و نيز ساير اديان، يك سري نكاتي را در‌پي داشته است كه ممكن است باعث شك و شبهه در اعتقادات ديني شود، اين امر را نمي‌توان به عنوان يك احتمال ناديده گرفت، بلكه ممكن است اين اتفاق رخ دهد و فردي با مطالعه در اديان ديگر دچار شك و شبهه شود، البته اين امر مختص به مطالعه اديان نيست و ممكن است فردي با مطالعه فيزيك هم به اين امر گرفتار شود يا با مطالعه تاريخ تشيع نيز به شك و شبهه دچار شود و اين اختصاص به مطالعه اديان ابراهيمي يا ساير اديان ندارد.
وی با تاکید بر اینکه نباید این نوع احتمالات را اصل قرارداد و جدی تلقی کرد، افزود: مسئله اصلي اين است كه اولا اين احتمال تا چه حد جدي است و ثانيا ما در برابر اين احتمال بايد چه اقدامي انجام دهيم. واقعيت اين است كه بنده اين احتمال را خيلي جدي نمي‌دانم يعني معتقد هستم در شرايط طبيعي، مخاطبان اين دانشگاه با مطالعه در زمينه اديان ابراهيمي يا حتي يك دانش‌پژوه بيرون از دانشگاه با مطالعه درباره اديان ابراهيمي لزوما گرفتار شك و شبهه نمي‌شود.
حجت الاسلام صادق نیا با بیان اینکه شاید شخص خود يك انسان خاص باشد و تشكيك‌ها و ترديدهايي در خود داشته باشد و يا آگاهي درستي از دين خود نداشته باشد كه در مواجهه با يك دين جديد احساس كند كه دين خود برخي از انديشه‌ها را ندارد يا آن دين جديد مبدع و پايه‌گذار آن انديشه‌هاست، گفت: من اين احتمال را قوي نمي‌دانم و معتقدم كه افراد بسيار كمي هستند كه با مطالعه اديان ديگر ممكن است دچار شك و شبهه شوند، با اين حال اين يك احتمال است و بايد براي آن چاره‌اي انديشيد.
وی با بیان اینکه نباید با وجود یک احتمال مطالعات ادیان را تعطیل کرد، گفت: به عقيده من اين امر درست نيست و نمي‌توان به صرف يك احتمال باب مطالعه اديان را بست، دنياي امروز به قدري شبكه‌اي شده و كانال‌هاي دريافت اطلاعات آن قدر گسترده شده كه اگر يك كانال بسته شود، اطلاع رساني از طرق ديگر صورت خواهد گرفت. بنابراين اگر باب اين مطالعات از طريق دانشگاهي بسته شود، ممكن است فرد اطلاعات را از طريق ديگري بدست آورد، در نتيجه اگر اطلاعات ادياني از طريق يك مكان معتبر مانند دانشگاه كه دغدغه حوزوي هم داشته و در بستر حوزه علميه رشد كرده است، بدست آورند، بسيار بهتر است.
لزوم بازنگری و آسیب شناسی رشته ادیان ابراهیمی
صادق نیا با ابراز این موضوع که باید بازنگری های جدی در رشته ادیان ابراهیم صورت گیرد، گفت:در مجموع مي‌توان گفت كه حوزه مطالعاتي رشته اديان ابراهيمي در اين دانشگاه حوزه‌هاي ناكاويده زيادي دارد و آنچه كه اكنون تدريس مي‌شود، در حوزه مطالعه اديان ابراهيمي مي‌گنجد اما نه به لحاظ كيفي و نه به لحاظ گستره و كميت كافي نيست و يك بازنگري براي آينده بايد صورت گيرد كه اين بازنگري مي‌تواند هم براي پيدايش سرفصل‌هاي جديد و هم تعميق محتواي كنوني باشد.
این استاد دانشگاه درباره دغدغه گروه اديان ابراهيمي در مورد موضوعاتي كه براي پايان‌نامه‌هاي دانشجويي انتخاب مي‌شوند، توضیح داد: موضوع پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري بايد دغدغه خود دانشجو باشد، آنچه كه امروزه براي من به عنوان مدرس گروه اديان ابراهيمي دغدغه است، اين نكته مي‌باشد كه دانشجويان ما پرسش‌هاي مناسبي براي نگارش پايان‌نامه خود ندارند چون ساختار پايان‌نامه بر يك پرسش مبتني است، ما در مواجهه با دانشجويان پي مي‌بريم كه بسياري از آنان پرسش درستي ندارند و تا فردي يك پرسش نداشته باشد، نمي‌تواند يك پژوهش درست انجام دهد؛ اين يكي از دغدغه‌هاي ما به لحاظ شكلي است.
رئیس گروه رشته ادیان ابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب با تاکید براینکه در انتخاب استادان این رشته نهایت دقت و گزینش رعایت می شود، بیان داشت: استادانی که براي تدريس دعوت مي‌شوند، عمدتا از دانش‌پژوهان داراي سابقه حوزوي هستند يعني دروس حوزوي را تا سطوح عال خوانده‌اند و در عين حال با يهوديت و مسيحيت نيز آشنايي كافي دارند، در پاره‌اي از موارد نيز از روحانيون مسيحي و يهودي براي تدريس دعوت به عمل مي‌آيد.
تفاوت مواد درسی ادیان ابراهیمی با واقعیات اجتماعی و سیاسی جامعه ادیان
وی با ابراز تاسف از این مسئله که مطابقت آنچه كه تدريس مي‌شود با واقعيتي كه ميان پيروان اين اديان اتفاق مي‌افتد، كم است، اظهار داشت: در حقيقت در اين دانشگاه مسيحيت و يهوديت كتابي و ايده‌آل آموزش داده مي‌شود، ولي از جريان‌هاي اجتماعي و واقعي مسيحيت و يهوديت كه در حال حاضر جاري و فعال هستند، بي‌خبر هستيم و نمي‌دانيم كه آنچه در اين رشته مورد مطالعه قرار مي‌گيرد، تا چه اندازه با اين جريان‌ها متناسب است درست مانند كسي كه در رشته شيعه شناسي تحصيل مي‌كند، ولي اطلاعات خود را فقط بر اساس منابع به دست آورد و هيچ آشنايي با اوضاع شيعيان در جامعه كنوني و رفتارهاي آنان نداشته باشد.
حجت الاسلام صادق نیا افزود: به طور نمونه در متون مقدس آيين يهوديت آمده كه ظلم نكنيد، مرتكب قتل نشويد، به مال ديگران طمع نورزيد يا حتي آموزه‌هاي اخلاقي مانند اين‌كه اگر مي‌خواهيد از حيواني براي آسياب كردن استفاده كنيد، دهان او را نبنديد تا بتواند از گندم‌هاي موجود تناول كند، اين موارد آموزه‌هاي ايده‌آلي است كه در كتاب مقدس يهوديان آمده است، ولي آيا اكنون يهوديان نيز به همين شيوه عمل مي‌كنند و اين آموزه‌هاي اخلاقي را رعايت مي‌كنند، در حوزه مطالعاتي رشته اديان اين دانشگاه اين مسئله مورد مطالعه قرار نمي‌گيرد يا در مورد مسيحيت به واقع ما نمي‌دانيم كه عشاي رباني در كليساهاي مسيحي چگونه اجرايي مي‌شود و دانشجويان از نزديك با اين امر آشنا نمي‌شوند كه بايد اين امر را به نوعي پوشش داد و برطرف کرد.
نظر شما