زكات تمرين از خود گذشتن و ديگر دوستي است// زكات روح انسان را تعالي مي بخشد

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، اهميت و جايگاه زكات در رفع فقر بقدري است كه امام صادق(ع) مي فرمايد: " اگر همه مردم زكات اموال خود را بپردازند ، مسلمان فقير و نيازمندي نخواهد ماند و مردم فقير، محتاج ، گرسنه و برهنه نمي شوند مگر بخاطر گناه ثروتمندان."

تدبر در آيات وروايات و همچنين بررسي آراي فقهي مربوط به اين موضوع ، بيانگر آن است كه زكات در تأمين بودجه عمومي دولت اسلامي ، نقشي بسيار مؤثر و ارزشمند داشته و با توسعه و تعميم بخشيدن اين منبع عظيم مالي ، بسياري از نيازمنديهاي جامعه اسلامي برطرف خواهد شد.

معناي لغوي زكات

زكات در لغت به معناي رشد است ، البته زكات معاني ديگري چون تزكيه و طهارت را نيز در بر مي گيرد . زكات در اصطلاح شرعي به ميزان معلومي از مال اطلاق مي‌شود كه براي نيازمندان در نظر گرفته شده باشد . مي توان گفت اطلاق كلمه زكات به اين امر براي اين است كه جدا كردن مقداري از مال بعنوان زكات ، بقيه مال را تطهير ، تزكيه و  پربركت مي كند .

تاريخ زكات در اسلام 

زكات نيز مانند نماز همواره و در طول تاريخ اسلام از فرايض مهم بوده است. تمام انبياي الهي همانگونه كه به اقامه نماز دعوت شده بودند ، به پرداخت زكات نيز سفارش شده اند .

قدر و ارزش زكات بقدري است كه در قرآن كريم اين عمل مقارن با نماز ذكر شده است :" و جعلنا هم ائمة يهدون بامرنا و اوحينا اليهم فعل الخيرات و اقام الصلوة و ايتاء الزكوة و كانوا لنا عابدين . (انبياء،73)

با توجه به اين آيه مي توان استنباط كرد كه زكات نيز مانند نماز قدمتي جاودانه داشته و زمان توصيه آن ، به آغاز نزول قرآن بر مي گردد و هر دو از مشخصات دين اسلام هستند.

زكات در قرآن كريم

به گزارش "مهر" ، واژه زكات در قرآن ، بطور لفظي و معنايي بيش از يكصد مرتبه آمده است. در اين ميان واژه زكات بصورت لفظي يعني "الزكوه", 30 بار آمده است كه 27 مرتبه آن مقارن با كلمه "صلاة" و حتي در يك آيه آورده شده است.

" تلك آيات القرآن و كتاب مبين هدي و بشري للمؤمنين الذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة" (نمل، 3-1)، در اينجا زكات بعنوان شرط ايمان و قرين نماز مطرح شده است.  "و اقيموا الصلوة و آتوا الزكوة و اقرضوا الله قرضا حسنا. (مزمل،20) ؛ "فان تابوا و اقاموا الصلوة و آتوا الزكوة فاخوانكم في الدين "(توبه،11) ؛ "ان الذين آمنوا و عملوا اصلاحات و اقاموا الصلوه و اتولزكوه لهم اجرهم و لاخوف عليم و لا هم يحزنون " (بقره ، 277)

اما به صورت معنايي نيز در قرآن كريم آمده است : " والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و ان الله مع المحسنين " آنانكه در راه ما با جان و مال كوشش كردند محققا آنها را به راه معرفت و لطف خويش هدايت مي كنيم و هميشه خدا با نيكوكاران است "(عنكبوت ، 69)

زكات در اسلام

در اهميت زكات در اسلام همين بس كه بر طبق آيه " فان تابوا و اقاموا الصلاة و آتوا الزكوة فاخوانكم في الدين" زكات شرط كفر و شرك قلمداد شده است .

زكات از جمله اركان دين اسلام بوده و از جايگاه بلندي برخوردار است .

از طرفي ، آثار و عواقب وضعي و تكليفي امتناع از پرداخت زكات نيز درروايات آنچنان است كه اهميت ايجابي آن را صد چندان مي كند .

ازجمله عقوبات قضا و قدري امتناع از پرداخت زكات ، ابتلا به قحطي و گرسنگي عنوان شده است . حضرت علي (ع) فرموده است : خدا را درباره زكات پيش چشم آوريد كه آن خشم پروردگارتان را فرو مي نشاند. خدا را درباره جهاد در راه خدا با مالها و جانهايتان منظور داريد .

دستاوردهاي پرداخت زكات

گزارش "مهر" مي افزايد : زكات يك امتحان و آزمايش الهي است كه تزكيه ، تربيت روحاني و نفساني را در پي دارد . بي ترديد هدف از وضع زكات تنها جمع آوري اموال و يا كمك به نيازمندان نيست ، بلكه هدفي بالاتر و والاتري بواسطه اين اقدام دنبال مي شود كه در درجه اول يك آزمون الهي است و روح انسان را تعالي مي بخشد .

نتيجه اين آزمايش آن است كه افراد با پذيرش و استقبال از اين حكم و گذشتن از بخشي از اموال خود ، نفس و روح خود را از وابستگي به اموال تطهير و تزكيه مي‌كنند. 

اعطاي زكات زمينه اي براي رسيدن به صفات و اخلاق حسنه اي چون انفاق و ايثار است. در واقع زكات ، تمرين خودسازي براي از خود گذشتن و ديگر دوستي است.

تبعات و نتايج مثبت پرداخت زكات ، فرد و جامعه را شامل مي شود . سازندگي و تعالي روح ، از جمله موارد فردي زكات است و رفع نياز افراد نيازمند جامعه نيز از موارد و دستاورهاي ارزشمند اجتماعي زكات است .

از آيات و روايات بر مي آيد كه زكات از احكام اقتصادي اسلام است كه براي رفع نياز فقرا و نيازمندان جامعه وضع شده و هميشه تاريخ خواهد بود تا در راستاي برطرف كردن نيازهاي اوليه نيازمندان بكار گرفته شود .

البته بايد توجه داشت كه زكات تنها بعد اقتصادي را شامل نمي شود و ابعاد آن فراگيرتر از اين مورد است كه نمي بايست مورد كم توجهي قرار گيرد ، پاكي نفس ، نوع دوستي ، توجه به نيازهاي نيازمندان و عدم وابستگي به مال دنيا از نتايج غير اقتصادي زكات براي فرد و جامعه است .