چه كنم‌هاي اوقات فراغت/ نسل جدید گرفتار در قفس آپارتمان ها

به گزارش خبرنگار مهر، زندگی در آپارتمان ماهيت بازيهاي كودكانه را هم تغيير داده َ؛ اين به معناي چرخشي در امكانات و گرفتارشدن نسل جديد در چنبره چه كنم هاي اوقات فراغت است.

خیلی لازم نیست به گذشته ها رفت؛ فقط کافی است کارنامه های تحصیلی ات را در بیاوری و برسی به خاطرات دهه 60. روزهای داغ تابستانش را با گرفتن قبولی و خوشحالی ات که روی سنگفرش کوچه پس کوچه های مدرسه تا منزل کش می آمد را مرور کنی.

پیوند بازی های نسل قدیم با کوچه

بازی توی آن دوران و قبل تر از آن وقتی پدران و مادرانمان انجامش می دادند، با کوچه  پیوند داشت. از وقتی هم که مدرسه می رفتیم دامنه اش وسعت می گرفت و شادابی اش بیشتر می شد.

قایم باشک، گرگم به هوا، الک دولک، هفت سنگ، خاله بازی و معلم بازی توی همه محله ها دیده می شد. دنبال پرنده ها می کردیم و اگر بچه گنجشکی از بید همسایه به خاک افتاده بود، با همان دستان پر از شیطنتی که زنگ می زدیم و فرار می کردیم؛ می رساندیمش به سرشاخه های امن لانه مادری و بعد در لذت این نجات غرق می شدیم.

بازیهای دختران ما با قابلمه های مسین مادر و جست و خیزهای پسرانمان پر بود از دوچرخه سواری و گل کوچیک. بعد از ظهر داغی که از خواب مادر و پدر، رهایی می یافتیم، یک سبد چلو صافی از کنج زیرزمین بلند می کردیم و با نخی که به گوشه اش می بستیم، منتظر شکار پرنده ای، ساعتها در باغچه می ماندیم.

تلفن بازیهایمان که جای خودش را داشت. دو تا قوطی خالی از رب مادر و یک تکه سیم یا نخ از انباری پدر، می شد بزرگترین کشف گراهام بل و دو طرف حیاط بزرگی که دور تا دور حوض آبی اش،شمع دانی داشت.

کودکان امروز در بند مراقبت بیش از حد اولیاء

امروز اما به جز چند محله قدیمی شهر، کودکان آپارتمان نشین، نه کوچه را تجربه می کنند و نه می دانند عطر سنجد چقدر، بهشتی است. از شیطنتهای کودکانه و تجربه های کودکی ما، جز نگرانی و مراقبتهای بیش از حد اولیا، چیز دیگری نمانده است.

والدین معتقدند، با رشد تکنولوژی های عصر جدید، نمی شود به دوستان و همسایه اعتماد کرد. کوچه را هم نا امن ترین جایی تصور می کنند که در زندگی می تواند وجود داشته باشد.

توی مجتمع های چندین طبقه که خود  به شهرکی کوچک می ماند، بچه ها یا اسیر چند ده متر خانه پدری اند یا فقط اجازه دارند توی پارکینگهای مسقف پر از اتومبیل بازی کنند. البته در این بخش دختران محدودیتهای بیشتری دارند و گاه همان پارکینگ هم نصیبشان نمی شود.

کارشناسان علوم اجتماعی همگی بر وجود پر اهمیت بازی در زندگی انسانها،صحه می گذارند.

روانشناسان هم اذعان می دارند؛با توجه به محدودیتها و نگرانی های اولیا، بهتر است از فضاهایی نظیر کتابخانه ها، کانونها، پارکها و بوستانهای محلی استفاده و یا با برنامه ریزی، روزانه یکی از اولیا، یا خواهر- برادران بزرگتر، مراقب بازی بچه ها در محلات باشند، تا به رشد اجتماعی شان کمک شود.

کارشناسان چه می گویند

تردیدی نیست که لازم است والدین درباره نحوه، فاصله و محل مجاز برای بازی کودکان و نیز درباره زمان بازگشت آنان به منزل و نوع فعالیت های مجاز ،مقرراتی را وضع کنند، اما پرواضح است که نشان دادن اضطراب بیش از حد و ممنوعیتهای بی دلیل، نتیجه سو در پی خواهد داشت.

یک کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی در این خصوص معتقد است: بازی کودکان پیش دبستانی به اشکال مختلف طبقه بندی شده است اگر بازی بچه ها را در یک مهد کودک بررسی کنیم آنها برحسب مشارکت اجتماعی در طبقات مختلف قرار می گیرند.

عفت سخاوتی می افزاید: برخی از کودکان بازی غیر اشتغالی دارند به این معنا که بازی نمی کنند، بلکه به دوروبرخود نگاه کرده و به طور تصادفی درگیر برخی از فعالیتها می شوند.

وی که سالها مشاور آموزش و پرورش بوده است، ادامه می دهد: برخی دیگر، بازی انفرادی دارند، اینها کودکانی هستند که به تنهایی و با اسباب بازیهایشان بازی می کنند و با دیگران ارتباط برقرار نمی کنند.

این مشاور دادگستری مشهد، اظهار می دارد: در بازی تماشاگرانه، کودکان بازی دیگران را تماشا ولی با آنها بازی نمی کنند.

سخاوتی می گوید: در بازی موازی، کودکان در کنار بقیه ولی نه با آنها بازی نمی کنند بلکه رفتار آنها را تقلید می کنند.

وی در ادامه یادآور می شود: در بازی ارتباطی،کودکان با دیگران به تعامل می پردازند، به آنها اسباب بازی قرض می دهند و در فعالیتهای مشابه یکدیگر را دنبال یا رهبری می کنند.

شناسایی دنیای پیرامون در گرو بازهای تعاونی

این مشاور کلینیکهای روانشناسی  مشهد با بیان این که بازی تعاونی هم نوعی دیگر از تعامل کودکان است که در آن گروههای سازمان یافته کودکان درگیر بازی، ازجمله مسابقات مختلف می شوند؛ می افزاید: بازیها بر اساس نوع فعالیت نیز طبقه بندی می شوند بازی حسی، مثل آب پاشیدن، کندن گودال در شن، به هم کوبیدن ظروف فلزی، کندن گلبرگ گل یا حباب درست کردن که تجارب حسی را شامل می شود کودکان از طریق این بازیهای حسی دنیای پیرامون خود را شناسایی می کنند.

سخاوتی با اشاره به این که بازی حرکتی ،بازیهایی نظیر دویدن،لی لی کردن یا تاب خوردن که حرکات فیزیکی را شامل  شده که به رشد عضلات و هماهنگی حرکتی و نیز آزادسازی انرژی انباشته شده کمک می کند،تاکید می کند: بازی جست و خیزی شامل مبارزه ساختگی و آزاد سازی کنترل شده پرخاشگری است کودکان یادمی گیرند که تکانه ها و احساساتشان را کنترل کرده و آنها را از طرق اجتماعی پذیرفته شده نشان دهند.

وی ادامه می هد:رشد این نوع بازی اغلب از روش بازی پدرها با فرزندانشان در منزل تاثیر می گیرد گاهی این نوع بازی از کنترل خارج و بیش از اندازه خشن می شود به طوری که کودکان آسیب می بینند.

وی بازی شناختی را، بازیهای در بردارنده عناصری نظیر زبان،تکرار اصوات و واژه ها به دلیل طنین مضحک آنها، یا چیستان ها، دانسته و می گوید: این بازیها به کودکان فرصت می دهد که بر اصوات واژه ها و قواعد دستوری مسلط شوند بیندیشند و مهارتهای شناختی را در خود پرورش دهند.

بازی های نمایشی فرصت تمرین نقش ها

سخاوتی بازی نمایشی یا بازی وانمودی، بازی های در بردارنده فعالیتهای سرمشق گیری و نقش گزاری، نظیر بازی خانه داری، آتش نشانی، پرستاری یا پزشکی، بچه داری، فضانوردی،سربازی یا رانندگی است، معرفی کرده؛ می افزاید: این بازی به کودکان فرصت می دهد که به بازآفرینی تجارب خودپرداخته و نقش ها را تمرین کنند به این بازیها، نمادی هم گفته می شود.

وی می گوید: کودکان در این سنین به طور معمول، همراهی خیالی می آفرینند که بخش جدایی ناپذیری از فعالیتهای روزمره آنان می شود کودکان با این موجود خیالی صحبت، بازی و طوری رفتار می کنند که انگار واقعی است.

این مشاور مسابقات و ورزش های رقابتی را بازیهای شامل مسابقات روی صفحه مانند شطرنج،بازی های مهارتی نظیر دارت، یا مسابقات و ورزشهای فضای آزاد مانند گرگم به هوا، قایم باشک، یا فوتبال ،می داند و اذعان می دارد: این گونه است که کودکان یاد می گیرند قواعد و نوبت را رعایت کنند، برد و باخت را بپذیرند و با سایر کودکان گروه، همکاری کنند.

وی تاکید می کند: تمام روانشناسان و جامعه شناسان بر وجود بازی در رشد و نمو کودکان به خصوص در رشد شناختی و اجتماعی تاکید کرده اند و دین مبین اسلام نیز از این قائده مستثنی نیست.

سخاوتی خانواده ها را در مقابل این کنش طبیعی فرزندان مسوول و اصراردارد، اولیا فرزندان را از اتاقهای تنگ و تاریک و مقابل کامپیوترها به میادین آموزش زندگی فرا خوانند.به خصوص تک فرزندها  دریابند که آسیب پذیری بیشتری دارند.

.............................

گزارش: عزت خیابانی