به گزارش خبرگزاری مهر، علماي اخلاق جود را از عدل بالاتر دانسته اند، اما امام علي(ع) در كمال صراحت مي گويد عدل از جود و حسان بالاتر است. جود و احسان از لحاظ معني نزديك به يكديگرند. در آيه قرآن كريم عدل قرين احسان ذكر شده است. عدل در اجتماع به منزله پايه هاي ساختمان است و احسان از نظر اجتماع به منزله رنگ آميزي و نقاشي و زينت ساختمان است. اول بايد پايه درست باشد، بعد نوبت به زينت و رنگ آميزي و نقاشي مي رسد. اگر خانه از پاي بست ویران است ديگر چه فايده كه خواجه در بند نقش ايوان باشد؟ اما اگر پايه محكم باشد در ساختمان بي نقاشي و بي رنگ آميري هم مي توان زندگي كرد. ممكن است ساختماني فوق العاده نقاشي خوب داشته باشد و ظاهرش جالب باشد اما چون پایه خراب است يك باران كافي است آن را بر سر اهلش خراب كند.
به علاوه همين جودها و احسانها و ايثارهايي كه در مواقعي خوب و مفيد است و از نظر جود كننده فضيلتي بسيار عالي است، از نظر گيرنده فضيلت نيست،حساب او راهم بايد كرد. حساب اجتماع را هم بايد كرد. اگر رعايت موازنه اجتماعي نشود همين فضيلت اخلاقي موجب بدبختي عمومي و خرابي اجتماع مي گردد.
صدقات زياد و اوقاف زياد و حساب نكرده در هرجا كه وارد شده مانند سيل جامعه را خراب كرده، روحيه ها را تنبل و فاسد بار آورده است مصداق كلام خدا بوده درباره بعضي انفاق ها كه در آيه 117 سوره آل عمران می فرماید: مثل آنچه [آنان] در زندگى اين دنيا [در راه دشمنى با پيامبر] خرج مى كنند همانند بادى است كه در آن سرماى سختى است كه به كشتزار قومى كه بر خود ستم نموده اند بوزد و آن را تباه سازد و خدا به آنان ستم نكرده بلكه آنان خود بر خويشتن ستم كردهاند
جامعه را هرگز با جود و احسان نمي توان اداره كرد. پايه سازمان اجتماع، عدل است، احسان و جودي حساب نشده و اندازه گيري نشده كارها را از مدارخود خارج مي كند. امام سجاد(ع) می فرماید: بسياري از بس خوبشان را و مدحشان را گفتند فاسد شدند بسياري از مردم چون از عيبشان چشم پوشي شد و مورد انتقاد قرار نگرفتند مغرور شدند، بسياري از مردم هم چون به آنها احسان شد و از راه احسان زندگي و كارشان اداره شد تدریجا در غفلت فرو رفتند.
حضرت علي(ع) می فرماید: "عدل جريان كارها را در مجراي خود قرار مي دهد، اما جود جريانها را از مجراي اصلي خارج مي كند". بسياري از مردم ابتدا كه مي شنوند علي، مظهر كامل جود و سخا عدل را از جود برتر دانسته تعجب مي كنند كه چطور مي شود عدل از جود بالاترباشد! يعني چه علي(ع) كه سرآمد اهل جود و ايثار و كرم است،درباره جود و كرم مي فرمايد كه جود و كرم كارها را از جريان خودش خارج مي كند؟
ما بيشتر اوقات به عدل و جود از جنبه اخلاقي و جنبه فضيلت شخصي و نفساني توجه كرده ايم اما جنبه ديگر و مهم جنبه اجتماعي است و ما كمتر به اين جنبه فكر كرده ايم و علت اين كه اگر توجه داشته ايم اين است كه مدت زيادي نيست كه بشر به ارزش مطالعات اجتماعي پي برده و قوانين اجتماعي را شناخته است. در سابق كم و بيش بعضي از متفكرين ما توجه داشته اند اما به صورت علوم مدوني نبوده است، لذا در قضايا فقط به جنبه هاي اخلاقي و فردي آنها نگاه مي كرده اند.و كسي در هيچ كتابي بحثي در اين مورد نكرده است و حال آنكه اين جمله در نهج البلاغه است و در دسترس همه بوده است.
کلام امام علی (ع) با مقياسهاي اخلاقي نمي توانسته در نظرها معني درست و قابل توجهي داشته باشد، اما امروزه به بركت پيشرفت علوم اجتماعي، مقياسهاي ديگر غير از مقياسهاي اخلاقي به دست ما رسيده مي فهميم كه چه كلام پرارزشي است و چقدر از زمان خودش جلوتر و بالاتر است.
نظر شما