به گزارش خبرنگار مهر، کهگیلویه و بویراحمد با تاریخی کهن و فرهنگی بومی بیش از 100 بازی بومی و محلی دارد که امروزه حتی نامی از آنها باقی نمانده است.
بازی هایی که به اقتضای زندگی در طبیعت و فرهنگ عشیره ای و کوچ نشینی زاییده شده بودند و هر کدام خود حاوی بخشی از فرهنگ حماسی این دیار کهن بودند.
بازیهایی که تنها یک بازی نبودند بلکه مدرسه ای برای کسب تجربه، ورزیدگی، شجاعت، معرفت، تدبیر و یادگیری راه و رسم زندگی گروهی و تقابل با حوادث و پیش آمدها و تعامل با طبیعت بودند.
بازیهایی که به دختران ایل، آیین زندگی، همسرداری، عشق، وفا و حجب و حیا می آموخت و به پسران عشایر، شجاعت، دلاوری، مردانگی، تواضع و فداکاری یاد می داد.
اما امروزه کودکی را نمی توانی بیابی که گاهی در دورافتاده ترین روستاهای این استان از بازیهای کامپیوتری خبر نداشته و یا حداقل اسمش را نشنیده باشد.
کودکان با بازیهای بومی بیگانه اند
یک کارشناس تربیتی کودک و نوجوان در این خصوص گفت: بازیهای پرتحرک و با نشاط در بین کودکان و نوجوانان، جای خود را به بازیهای کم تحرک و مضر کامپیوتری داده است.
فرحناز رحیمی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: این مسئله مشکلات عدیده ای برای کودکان و نوجوانان از جمله تنبلی، چاقی و خشونت را به همراه دارد.
وی با بیان اینکه با رشد بازیهای کامپیوتری بازیهای بومی رو به فراموشی رفته اند، اظهار داشت: متاسفانه نسل جدید با آداب و آیین های بومی بیگانه شده اند.
رحیمی افزود: این نسل از انجام بازیهای شاد و پرتحرک بومی محروم‌اند و امروزه به دلیل شرایط زندگی و فضای کوچک منازل و زندگی آپارتمان نشینی، شاهد فراموشی آن بازیها هستیم.
وی بر احیای بازیهای بومی در فضای فرهنگی وآموزشی مدارس تاکید کرد و گفت: بازی بومی محلی قابلیتهای بالایی در ایجاد نشاط و شادی واقعی در کودکان و نوجوانان دارند.
این کارشناس تربیت کودک تصریح کرد: باید با اجرای بازیهای بومی و محلی، نسبت به احیای فرهنگ بومی منطقه‌ای در نسل جدید، کاهش گرایش به بازیهای رایانه ای و ایجاد شادی و نشاط در کودکان و نوجوانان اقدامات لازم انجام شود.
بازیهای رایانه ای ذهن کودک را تخریب می کند
به گفته روانشناسان بازیهای رایانه ای خشن، بزن بکش، رانندگی های سریع و… ذهن کودک را تخریب و او را ضداجتماعی، قانون شکن و عصبی بار می آورند و این تغییرات برای همیشه در آنها باقی خواهد ماند.
حال آنکه بازیهای بومی و محلی ورزشهایی هستند که نه تنها جسم کودک و نوجوان و بزرگسال را سالم نگه می دارد، بلکه در پرورش ذهن و اجتماعی شدن افراد نیز بسیار موثر هستند.
یک روانشناس در این خصوص گفت: تاثیر بازیهای کامپیوتری بالاخص در کودکانی که زمان زیادی را در این خصوص صرف می‌کنند، چندان مثبت نیست.
زهرا فرجی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: استفاده بیش از حد از بازیهای رایانه ای نوعی وابستگی ایجاد می‌کند که منجر به خستگی، کسالت بیش از حد، افسردگی، بی‌اشتهایی، کندی کلامی و اختلال حرکتی می‌شود.
وی اظهار داشت: محتوای برخی از بازیها ممکن است خشونت و بد رفتاری را به دنبال داشته باشد که این مسئله در دراز مدت می تواند بر روان کودک تاثیر منفی بگذارد.
فرجی یادآور شد: بازیهای خشن مانند فیلمهای خشن موجب بروز رفتارهای تهاجمی در این کودکان می‌شود.
در کنار آثار مخرب روحی بازیهای رایانه‌ای، کار با این وسیله مشکلات و عواقب جسمی نیز برای استفاده کنندگان به دنبال دارد.
چرا که کودکان در هنگام بازی به صورت مداوم به صفحه کامپیوتر خود خیره می‌شوند و چشمانشان از نظر بینایی دچار عوارض می‌شود.
به اعتقاد پزشکان، کودکانی که به مدت طولانی از رایانه استفاده می‌کنند در معرض خطر نزدیک بینی قرار می‌گیرند.
بازیهای بومی کهگیلویه و بویراحمد میراثی از گذشتگان
بازیهای بومی و محلی کهگیلویه و بویراحمد میراثی از گذشتگان هستند که در فرهنگ لغات فارسی، بازی و سرگرمی، تفریح ، کار و ورزش معنی شده است. هر کدام از این بازیها اندیشه و حکمتی را با خود به همرا دارد و پندی را به بازیگران میدان گوشزد می کند.
"اسب كى در ميدان"، "الختور"، "بازى عروسك"، "بندپا"، "بند سرلنگ"، "پشکله غار"، "تارتنبول"، "تقله بازي"، "تيه بندون"، "چندرهوا" و "چوب بازي" از بازهای محلی استان هستند که اینروزها فقط گاهی در روستاها مورد استقبال جوانان قرار می گیرند.
"چوفرنا"، "چوكلي"، "چوگو" یا (چوب و توپ)، "خناتپك"، "دردري"، "دوالبازي"، "رنجيله"، "سنگ داغك"، "شالشالك"، "شالكوگ، "قطور"، "كبريت بازي"، "كروشكلي"، "كلاغفر"، "كلكله"، "كللي"، "كله روانك"، "كيوكيو"، "گرگ موزيك"، "گرنا"، "گرو"، "گل پوچ"، "گوشتيل"، "ليلىبازي"، "مالادا"، "هپرو"، "هدرسه-هورسه"، "هسوم راش"، "هفت سنگ" و "هليلگو" نیز از دیگر بازیهای محلی استان هستند.
"بازي الختر "
اين بازي در فصل بهار بصورت گروهي انجام شده و در آن دو گروه برابر از نظر تعداد با يك دست انگشت شصت پا را مي گيرند و با دست ديگر در حالت ايستاده افراد تيم مقابل را هل مي دهند و فردي كه دستش از پايش جدا شود و يا به زمين بيفتد بازنده است.
"بازي خناتپک"
اين بازي همان قايم موشك بازي است که در این بازي افراد به صورت دو گروه مساوي تقسیم مي شوند و برنده بازي تيمي است كه افراد تيم مقابل را كه مخفي شده اند، در زمان كمتري پيدا كند.
"بازي گُرنا"
اين بازي به نام "شال كو" يا "گرنا دوال" یکی از بازیهای محبوب جوانان کهگیلویه و بویراحمد بوده است.
در این بازي دو گروه از مردان تقريباً هم قد و قواره در مقابل هم قرار می گیرند.
وسيله بازی یک طناب است و که طنابها در وسط یک دایره قرار داده می شود و یک گروه نیز در این دایره قرار می گیرند و باید از طنابهاي خود محافظت مي كنند.
تيم مقابل سعي دارد طنابهاي تيم داخل ميدان را با زيركي بر بايد و افراد درون ميدان با کفش خود به کفش افراد بيرون از دايره ضربه مي زنند.
برنده بازي تيمي است كه فرد بيرون از ميدان يا دايره را بزند.
در غير اين صورت تيم بيرون دايره با طنابهايي كه ربوده اند می توانند کفش افراد درون دايره هدف قرار دهند.
"بازي اسوم رأس"
اين بازي مانند قايم موشك است با اين تفاوت كه افراد جوينده چنانچه فردي از تيم مخفي شده را پيدا كنند، يكي از آنان بر دوش شخص مخفي شده تا محل جايگاه داوري سوار مي شود و در غير اين صورت تيم مخفي شده كه موفق شده خود را به جايگاه داوري برساند و از سوي تيم مخالف پيدا شده اند، بر دوش افراد تيم جوينده سوارمي شوند و به سوي خانه راه مي افتند.
آنها از صاحبخانه مي پرسند كه سوار سواره ؟ يا پياده سواره ؟ صاحبخانه احتمال دارد بگويد سوار سواره که در اين صورت مجدداً تا محل داوري سوار بر تيم مخالف بر مي گردند.
"بازي بندپا"
اين بازي در بهار انجام مي شود و در آن ابتدا گودالي حفر مي كنند و يكنفر با طناب پاي خود را مي بندد و در گودال مي نشيند و شخصي هم با طنابي كه در دست دارد از نزديك شدن ساير افراد نجات دهنده فرد نشسته جلوگيري مي كند.
افراد براي نجات شخص درون گودال سعي مي كنند بند پاي وي را بر يابند.
چنانچه طناب نگهبان به يكي از آنان برخورد كرد آن شخص به جاي فردي كه در گودال مانده مي نشيند.
"چو بازي يا تركه بازي"
این بازی از معدود بازیها و رسومی است که هنوز هم در عروسها انجام شده و طرفداران زیادی دارد.
اين بازي نوعي رقص مردانه است و در مراسم عروسي و ختنه سوران و جشنها برگزار مي شود.
در این بازی که با ساز و نقاره محلی همراه است، نوازنده آهنگ رزم می نوازد و مردان در دایره ای گرد هم می آیند.
سپس دو مرد به میدان رزم می آیند یکی چوب بلندی در دست داشته که باید با آن از وارد شده ضربه به پای خود جلوگیری کرده و دیگری چوب باریک وکوتاهی که باید با آن بر پای شخص مقابل به صورت نمادین چوب بزند.
بازی آغاز می شود و بازیگران میدان با ساز و نقاره می رقصند و حركت پاهاي خود را تنظيم مي كنند.
سپس شخصي كه چوب کوچکتر را در دست گرفته سعي مي كند آن را به پاي حريف خود بزند و حريف نيز با چوب بلندتری که در دست دارد، سعي مي كند مانع برخورد چوب به پاي خود شود.
در این بازی برنده كسي است كه چوب را به پاي حريف بزند یا آنكه مانع از چوب خوردن خود شود.
"كِل كِله برد" یا هفت سنگ
ابزار اين بازي سنگ است و معمولاً دو گروه رقيب هر كدام تعداد هفت تخته سنگ را انتخاب و شش تخته سنگ را در يك رديف و يكي را در جلو آنها با فاصله 20 متر از مقابل حريف قرار مي دهند.
رقبا سعي مي كنند كه سنگهاي حريف را با سنگهاي كوچك و سنگپراني بزنند.
برنده بازی کسی است كه تعداد بيشتري از سنگها را بزند.
"گوشتيل يا كشتی"
در اين مسابقه ورزشي مهم كه معمولاً در حضور جمع كثيري از افراد محل برگزار مي شود دو نفر به شيوه سنتي كشتي مي گيرند.
هر كدام از آنان يكدست خود را زير دستان ديگري عبور مي دهند و دست ديگر خود را بر بالاي دست ديگري قرار مي دهند. آنگاه با فشار و زور بازو سعي مي كنند كه كمر همديگر را با زمين آشنا كنند.
اگر چنانچه يكي از كشتي گيران دستهايش باز شود و يا پاي حريف را بگيرد خطا بوده و بازي مجدداً شروع مي شود.
در این بازی گرفتن لباس و سر و صورت و پا ممنوع است.
"کپروشک "
تعداد بازیکنان در این بازی بیش ازهشت نفر است که در آن ابتدا افراد بعد از یارگیری و تعیین آغاز کننده بازی، گروه دیگر دستهای خود را روی شانه یکدیگر می اندازند و به صورت دایره می ایستند و از جلو خم می شوند، که سرهای همه با هم تماس داشته باشد.
یک نفر به عنوان "سلار" در حالی که دستش به پشت گردن و کمر افراد خم شده تماس دارد، دور آنها می چرخد و از آنان دفاع می کند.
گروه برنده می کوشند، بر پشت افراد بازنده سوار شوند اما باید مراقب باشند که "سلار" با پا آنها را نزند. زدن به کف دست و پای حمله کنندگان قابل قبول نبوده و خطاست. ولی به هر جای دیگر بدن حمله کنندگان ضربه وارد شود باید فورأ جای برنده ها و بازنده ها عوض شود.
افراد مهاجم به محض یافتن فرصت به پشت بازنده ها می پرند و به سواری ادامه می دهند. زدن افراد سوار مجاز نیست و سواره ها هر چقدر مایل باشند به سواری ادامه می دهند و هرگاه تصمیم بگیرند می توانند به زمین بپرند.
تا وقتی که یکی از حمله کنندگان توسط "سلار" زده نشود دسته برنده به حمله و گریز و سواری ادامه می دهند.
اگر تمام حمله کنندگان موفق شوند که هرکدام بر پشت یک نفر از بازنده ها سوار شوند در ان صورت "سلار" باید مواظب باشد که به محض پریدن به زمین، یکی از آنها را با پا بزند.
بعضی از افرادی که سوار شده اند، برای اینکه شجاعت و چالاکی خود را به رخ حاضرین بکشند می کوشند به طور متناوب بر پشت افراد سوار شوند و به زمین بپرند و مجددأ در فرصت مناسب بر روی پشت بازنده ها سوار شوند.
" کِلَه رُوانَک"
در این بازی که یک بازی گروهی است، تعداد بازیکنان بین شش تا 10 نفر و یک رقابت گروهی است.
بازی در میدان ده یا صحرای خارج از آبادی برگزار می شود و نحوه بازی بدین شکل است که گروه به دو دسته مساوی تقسیم شده و یک گروه در زمین به صورت پشت به هم می نشینند و گروه دیگر به صورت ایستاده در بالای سر شان قرار می گیرند.
دسته ایستاده سعی می کنند که کلاه دسته نشسته را برداشته و فرار کنند و به جایگاه مخصوصی که "دک "نام دارد، ببرند.
گروه نشسته نیز باید با پا به پای آنها تا زانو بزنند و اگر پا به پای یکی از افراد ایستاده بخورد باید جای گروه عوض شود.
اگر کلاه ربوده شده قبل از رسیدن به "دَک" توسط گروه صاحب کلاه باز پس گرفته شود نیزجای گروه عوض می شود.
اگر کلاه به "دَک" برسد، گروه رباینده باید بر گروه صاحب کلاه تا میدان بازی سوار شود و این جایزه این بازی است.
این بازیها همگی بازیهای گروهی هستند که محیطی مناسب برای رشد اجتماعی و طبیعی کودک مهیا کرده و قدرت جسمی و ذهنی کودک را بالا می برند.
کودک در این بازها با مفاهیمی همچون رهبری، همکاری، کار گروهی، بخشش، شکست و پیروزی آشنا می شود.
حال قضاوت با خود شماست که کدامیک از این بازیها می تواند خلاقیت، توان جسمی، شادابی و شخصیت کودک شما را به سوی پیشرفت و تعالی رهنمون کند.
....................
گزارش: صدیقه امیدی
نظر شما