احیای طبی که احیا گر است/ مردم مشتاق و مسئولان بی توجه

به گزارش خبرنگار مهر، اگر دل درد داشته باشی، هنگام غذا بهتر است ماست و نعنا میل کنی...چنانچه سرت درد کند با یک کتری آب جوش هم می توانی بخور بگیری و فضای سنگین درون سرت را سبک کنی. به محض دیدن پریشان حالی و ناراحتی با یک دم کرده گل گاوزبان و یک مقدار عصاره بهارنارنج آرام می شوی و اگر سرما خورده‌ای می‌توانی در خانه ات اسپند دود کنی و برای روشن و شفاف شدن پوستت از جوانه گندم و ماست هم بهره می‌بری... اینها شاید از جمله مهمترین دانش‌های عمومی هر ایرانی در مواقع بیماری و پریشان حالی است که از طب سنتی و درمان های گیاهی فرهنگش یادگرفته است... با وجود اینکه امروزه ادعا می‌شود برای هر بیماری می‌توان دارویی ساخت و تخصص های مختلف علوم پزشکی ایجاد شده است اما هنوز هم اعتمادی که به یک لیوان چای نبات داریم نمی‌توانیم به مسکن‌ها و انواع کپسول و قرص داشته باشیم. هنوز هم خاطرات کودکی های ما در خانه پدر بزرگ و مادر بزرگ با بوی خوش و بی مثال نعنا و سایر گیاهان دارویی عجین است.

طب سنتی ایرانی این روزها برخلاف آنچه تصور می‌شد و برخلاف ظاهر زندگی نسبتا مدرنمان باز هم جای خودش را دارد و شاهدیم که چگونه حتی از سوی نسل جوان نیز برای دردها و ناراحتی‌ها استفاده می‌شود. ما ایرانیان خوب یادمان است که وارث بوعلی سیناها و رازی ها هستیم و به این سادگی آنچه نسل به نسل و سینه به سینه به دستمان رسیده به بهای چند داروی شیمیایی و ترکیبی از دست نمی دهیم.

پزشکی سنتی یا طب سنتی (Traditional medicine) زمینه‌ای پرقدمت و متنوع است، که به توصیف و بررسی آن‌دسته از سیستم‌ها و دانش‌های پزشکی می‌پردازد، که در طی سده‌های پیشین و قبل از دوران طب مدرن، در جوامع گوناگون بشری بوجود آمده‌است.

پزشکی در ایران سابقه چندین هزار ساله دارد و به چهار قرن قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. اصول و ریشه‌های پزشکی ایرانی در کتاب‌های اوستا و زند ذکر شده‌است.

طب سنتی سابقه ای هشت هزارساله دارد

مزاج، بنیاد اساسی پزشکی سنتی ایران است. پزشکان قدیم با ممارست و تبحری که در شناختن مزاج‌ها داشتند، دخالت وضع مزاجی را، از موی سر تا ناخن پا، در هر یک از بیماری‌ها رصد کرده و معیار تشخیص و درمان همه بیماری‌ها را، توجه به مزاج اصلی و عارضی بیماران قرار داده بودند. به علت همین تمرین مداوم، منشاء اختلالات و عوارض بدن را به سهولت درمی‌یافتند.

در کتب طب قدیم، فصول و ابواب مفصل جداگانه‌ای در خصوص این علایم تحت عنوان سوء مزاج سرد و سوء مزاج گرم شرح داده شده‌ است.

به گفته مدیر گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی قم طب سنتی یک سابقه هشت هزار ساله دارد و کاملا نیز مبتنی بر مبانی علمی و فلسفی است.

دکتر حسین مرادی دهنوی با بیان اینکه کتاب های فراوانی به منظور تایید این مطلب وجود دارد و تجربیات هشت هزارساله به دنبال آن بوده است، گفت: تمام درمان ها در این نوع طب براساس فلسفه‌های علمی و تجربه‌های بزرگان است و دست آوردهای بزرگان ما نیز این را نشان می‌دهد و همین تجربیات است که موجب رشد طب سنتی شد.

وی ضمن تاکید بر اینکه طب سنتی ما در طول زمان و چه در زمان سقراط و چه در زمان حضرت مسیح، از آموزه های دینی نیز استفاده کرده است، اظهار داشت: در حال حاضر نه تنها در کشور ما که در همه کشورها طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی هر کشوری باید احیای طب سنتی را در دستور کار خود قرار دهد.

چرا طب سنتی در قرن 21 دوباره احیا می‌شود؟

به گفته دکتر مرادی یکی از دلایل توجه دوباره بشر به طب سنتی این است که بسیاری از بیماری ها توسط طب مدرن و داروهایی شیمیایی قابل درمان نیست و طب سنتی راه های گوناگونی در این زمینه ها دارد.

رئیس گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی قم افزود: از مهمترین راه های برون رفت از این مشکلات احیای طب و فرهنگ سنتی آن در کشور است، هم اکنون در آلمان 50 تا 70 درصد درمان‌ها را گیاهان دارویی تشکیل داده اند، در چین که از سال 1950 طب سنتی به شکلی قانونی احیا شده است نیز شاهد چنین مسئله ای هستیم، همچنین در هند و پاکستان نیز این رویه آغاز شده است و بنابراین انتظار این است در کشوری مانند ایران که دارای یک تمدن غنی است و طب سنتی یکی از بسترهای اصلی خود را از این کشور برگرفته است، این طب با شتاب بیشتری احیا شود.

فاطمه دختری است که مدت‌ها از عارضه پوستی رنج می‌برد و نهایتا برای رفع این مشکل از روش‌های درمان سنتی بهره برده است.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان اینکه برای رفع جوش‌هایم از کرم‌ها و پمادهایی استفاده می‌کردم که افاقه نمی‌کرد اما پس از این که از حنا استفاده کردم به طور چشم گیری جوش هایم عفونت کشی شد، گفت: دوستانی را می شناسم که از راه زالو درمانی و حجامت توانسته اند نتیجه بسیار خوبی را بگیرند و باید بگویم که حجامت در پایین آوردن فشار خون هم تا بیشتر از 10 درجه تاثیر داشته است.

وی ادامه داد: امروزه به طب سنتی و اسلامی در جامعه اهمیت نمی دهند در حالی که دوستان زیادی را می شناسم که پس از اینکه با مراجعه به دکتر جوابی نگرفتند با طب اسلامی بیماری شان رفع شده است، این مسئله نیز باید گفته شود که قرص های قوی رفع جوش که برخی پزشکان ارائه می دهند دارای عوارض بسیار زیادی است و به غیر از این مسئله گاهی اوقات بعد از پایان دوره درمان دوباره جوش ها درآمده اند.

توجه کم مسئولان به احیای سریع طب سنتی

براساس آمار سازمان بهداشت جهاني بيش از 80 درصد از مردم جهان براي درمان انواع بيماري ها از 200 گونه گياه دارويي متداول در جهان استفاده و افراد زیادی از طریق مشاغل وابسته به آن امرار معاش می‌کنند، به گونه‌ای که در حال حاضر حجم تجارت جهاني گياهان دارويي و فرآورده هاي آن به بیش 100 ميليارد دلار در سال رسيده است.

همچنین به گفته کارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم در کشور ما نيز استقبال از کشت و مصرف گیاهان دارویی و همچنین صنايع مرتبط با آن در سال های اخیر روند صعودی داشته است و در حال حاضر حدود 66 هزار هکتار از اراضي کشاورزي کشور به کشت گياهان دارويي اختصاص دارد.

رئیس گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی قم با اشاره به استقبال مردم از احیای طب سنتی تاکید کرد: با وجود اینکه مسئولان رده یک نظام جمهوری اسلامی مدام بر احیای این طب تاکید دارند اما برخی مسئولان میانی نتوانستند این کار را عملی کنند.

وی ادامه داد: حقیقت این است که در حال حاضر استقبال پزشکان ما از طب سنتی رو به فزونی است و طبق مطالعه ای که  دانشگاه علوم پزشکی با مشارکت استانداری قم انجام دادند، طی چند سال گذشته 75 درصد پزشکان عمومی ما علاوه بر داروهای شیمیایی از داروهای گیاهی هم استفاده می کنند و مردم نیز از این موضوع راضی هستند.

نادیده گرفتن استعداد زمین های قم برای کاشت گیاهان دارویی

به گفته رئیس گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی قم متاسفانه به دلیل برخی موانع از استعدادهای شهر قم به دلیل آب و هوای خاص آن و سرمایه گذارانی که وجود دارند استفاده کافی نمی شود و توجه به این موضوع آنگونه که باید باشد نیست.

کارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان این که از مجموع مزارع زیر کشت گياهان دارويي در کشور، سالانه حدود 65 هزار تن محصول توليد مي شود، تصریح می کند: در استان قم نیز سطح زیر کشت محصولات زراعی باغی و گلخانه ای بیش از 80 هزار هکتار است و در این میان، سهم کشت گیاهان دارویی کمتر از 100 هکتار و برابر 12 صدم درصد کل زمین های زیر کشت استان است.

البته به گفته گودرزی مرز مشخصی بین گیاهان دارویی و غیر دارویی وجود ندارد و بین گیاهان دارویی و گیاهان ادویه ای، علوفه ای، زراعی، زینتی و ... هم پوشانی وجود دارد و همین موضوع باعث اختلاف در ارائه آمار ها در خصوص تعداد گیاهان دارویی و میزان کشت آنها می شود.

وی با بیان این که سطح زیر کشت گیاه نعناع قمی در استان قم 80 هکتار، گل محمدی 15 هکتار، بابونه 10 هکتار و مابقی متعلق به آلوئه ورا و به لیمو است، یادآور می شود: در واقع اگر گیاه نعناع قمی که خواص درمانی زیادی دارد را حذف کنیم و آن را در گروه سبزی و صیفی قرار دهیم، سطح زیر کشت گیاهان دارویی در قم به طور خاص به 20 هکتار هم نمی رسد.

سهم ناچیز زیر کشت گیاهان دارویی در قم در حالی است که این نوع گیاهان به آب کمی نیاز داشته و با شرایط کم بارش استان سازگاری دارند و به دلیل ارزش افزوده بالا از نظر اقتصادی به صرفه هستند.

کارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم در این خصوص معتقد است، باید نوعی از کشاورزی را در استان برنامه ریزی کرد که بستر کشاورزی و اقلیم نیمه خشک آن ایجاب می کند، تا به این ترتیب از تولیدی پایدار با کمترین عوارض زیست محیطی برخوردار شویم.

به گفته گودرزی در این راستا توجه به گیاهان دارویی و زراعت آنها با تامین زیر ساخت‌های لازم می‌تواند در مواجه با بسیاری از تنگناهای موجود راه‌گشا باشد و در صورتی که کار کارشناسی صورت گیرد حداقل بخشی از ظرفیت زمین های زراعی و باغی و حتی گلخانه ای ما می تواند به سمت گیاهان دارویی سوق داده شود.

وی معتقد است به طور نسبی گیاهان دارویی با داشتن برخی ویژگی‌ها در مقایسه با گیاهان زراعی و باغی توانایی آن را دارند تا در اراضی کم بازده کشت شوند، چرا که تعدادی از این گیاهان مزیت اقتصادی بیشتری از کشت های معمول دارند، علاوه بر این چون گیاهان دارویی عموما بعد از خشک شدن فرصت کافی برای ورود به بازار مصرف را دارند مشکلاتی که بر سر بسیاری از محصولات کشاورزی می آید کمتر متوجه تولید کننده خواهد شد.

کارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم در خصوص دیگر مزیت های کشت گیاهان دارویی در قم می گوید: برخلاف سایر گیاهان تنش‌های محیطی نه تنها از کیفیت گیاهان دارویی کم نمی کند بلکه بر کیفیت آن اضافه می کند و این مسئله با توجه به تنش زا بودن آب و خاک استان از اهمیت زیادی برخوردار است.

ظرفیت مغفول کشت گیاهان دارویی در استان قم در حالی است که به گفته رييس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم تاکنون250 گونه گياه دارويي اعم از جنگلي، مرتعي و باغي در سطح مراتع و زيستگاه هاي طبيعي استان شناسايي و جمع آوري شده است.

لزوم هوشیاری و بهره بردن از تجویز متخصصین طب سنتی و گیاهان دارویی

به گفته دکتر مرادی دهنوی برخلاف تصور عموم که گمان می کنند داروهای گیاهی عارضه ای ندارند بنده قویا این موضوع را رد می کنم، گفت: در طب سنتی تاکید بر این است که حتی مزاج افراد نیز شناسایی شود و اگر کسی خلاف مزاجش از موادغذایی در بلند مدت استفاده کند نیز دچار مشکل می شود، حال تصور کنید که بدون تجویز پزشک و به صورت شخصی برای مدت طولانی از یک نوع داروی گیاهی استفاده شود.

وی تاکید کرد: مصرف خودسرانه یک گیاه دارویی می تواند عوارض کوتاه مدت و بلند مدت زیادی برای فرد داشته باشد و مردم عزیز حتی الامکان باید تلاش کنند از این موضوع اجتناب کنند.

به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی قم دفاع متعصبانه از طب سنتی غالباً توسط کسانی صورت می گیرد که نه درک درستی از مفاهیم طب سنتی و نه آشنایی با مفاهیم طب رایج دارند.

وی افزود:  این افراد در صدد انکار طب رایج بر می آیند و در نتیجه با درک ناقص مفاهیم طب سنتی و تفسیر به رای آنها و اعمال روشهای درمانی خودساخته که غالباً باعث ایجاد عوارض، برای بیماران می شود هم باعث وهن طب سنتی ایرانی می شوند و هم بهانه به دست کسانی می دهند که انکار طب سنتی را دنبال می کنند.

..............................
محدثه نجف زاده