به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی مجموعه شعر «برف تا کمر در تاریک نشسته» سروده حسن همایون در جلسه‌ای با حضور احمد آرام، غلامحسین اولاد، شاپور جورکش و ایرج زبردست در کافه «سلف بوک» در شیراز برگزار شد.
احمد آرام در این جلسه گفت: وقتی شعرهای حسن همایون را خواندم، غافلگیر شدم. با اینکه کارم بیشتر در زمینه ادبیات داستانی، سینما و ادبیات نمایشی است، اما گاه هم به شعر سر می‌زنم. به اعتقاد من شاعر مجموعه «برف تا کمر در تاریکی نشسته» به نکته‌هایی در شعر رسیده است که در این نسل کمتر دیده‌ام.
این منتقد با توضیح درباره شعرهای موسوم به فیس بوکی، سخنش را دنبال کرد و تصریح کرد: شعرهای حسن همایون بر دو نوع است؛ برخی شعرهایی که روایت در آن‌ها خطی نیست و گاهی به پیچیدگی می‌رسند و شعر را برجسته‌تر می‌کند که سبب دامن زدن به جریان سیال ذهن در شعر می‌شود. من خودم به شیوه سیال ذهن در ادبیات علاقه دارم. اغلب شعرهای او غیرخطی هستند، فضاسازیهای خلاقانه‌ای دارد؛ این فضاسازی‌ها، سبب گسترش دایره واژگان شده است، در کنار آن تصاویری به ما می‌دهد که گاه خیلی سورئال است و به یک آزادی‌های خوبی در زبان رسیده است. همایون در شعرهایش به جای می‌رسد که تن شاعر با شعر یکی می‌شود.
وی با خواندن نخستین شعر کتاب گفت: این شعر برای من راش‌هایی از یک فیلم است که هنوز مونتاژ نشده است که از طریق تفکر خودمان قرار است آن‌ها را مونتاژ کنیم. در اغلب شعر‌ها می‌بینیم قطعه‌های تن شاعر در شعرهای پراکنده می‌شود. در شاعران متولد دهه ی شصت کم داریم که شعرشان به این دقت مهندسی شده باشد. دقت و خلاقیت را می‌توان در شعرهای همایون به وضوح دید. از طرفی در شعرهایش مخاطب یک پرسپکتیو می‌بیند. این ناشی از دقتش در میزانسن است. به واقع وی در شعرهایش با پیوستن به جریان سیال ذهن یک پرسپکتیو خلق می‌کند، خواننده با خوانش شعر به راحتی می‌تواند عمق آن را تشخیص دهد. مثلا می‌گوید «پنجره‌ای در گودی کتف‌هایم باز می‌شود. ... ».
آرام متذکر شد: در شعر شماری از شاعران می‌بینیم که یک جور زبان را ویران می‌کنند تا زبانی دیگر خلق کنند در ادبیات قرن بیست جمیز جویس را داریم. برخی از شاعران متولد دهه شصت فقط دستور زبان را ویران کردند؛ این ویران کردن دستور زبان فضا را ایجاد کرد تا آن زنجیرها دستور زبان را پاره کنیم اجرای کامل دستور زبان به اعتقاد من یک فکر سنتی است، چون گاه دستور زبان دست و پا گیر می‌شود، چیزی که در آثار داستانی جوان‌ها به وضوح می‌بینم، اما برخی از شاعران نویسندگان با ویران کردن دستور زبان پیشین، دستور زبانی اقتضاء فضای شعر خلق می‌کنند و یک فضای تازه‌ای را در ادبیات نوین ایران کشف کردند. در شعرهای همایون هم می‌بینیم گاه این گونه است.
این منتقد ادبی گفت: همچنین در این مجموعه من با ایماژ‌ها و تصاویر عمیقی برخورد کردم. گفته که برخی شعرهایش خطی نیست، این سبب می‌شود چیزهای خوبی در سروده‌هایش دیده شود. در برخی شعرهای خطی همایون گاه احساس می‌کردم، بخشی از یک داستان را می‌خوانم، روایت‌هایی که وارد شعر شدند، ولی لطمه‌ای به شعر و روایت نزده است و اسقلال خودش را در خط بودن هم نشان داده است. «چهارشنبه‌ها از پیرهنم آغاز می‌شود.... » این شعر خطی است اما لذت بخش است اما مسیری که انتخاب کرده است از برخی واژه‌ها می‌گذرد و ناگهان همه چیز مملوس و عینی می‌شود. «چهارشنبه‌ها زنی ست بلند.... ». از این رو شعرهای خطی همایون خلاف آن نگاه ارسطویی است درباره روایت است که آن دارای آغاز، میانه و پایان یداند و تاکید دارم در این دست روایت‌ها هم استقلاش را حفظ کرده است.
این داستان نویس تاکید کرد: اشیاء زیادی در این کتاب هست که به آن‌ها شخصیت داده است تا ما آن‌ها را لمس کنیم. علاقه همایون به نوآوری و نوگرایی به وضوح در کتابش دیده می‌شود و دنبال این دست پیدا کردن به فرم‌های جدید و بدیع در شعر است از همین رو است که به یک ساختار شکنی در این کتاب دست پیدا می‌کند. در اغلب شعرهای کتاب «برف تا کمر در تاریکی نشسته» موضوع‌های منحصر به خود ایشان است که در آن ضرب آهنگ، خاص خودش دیده می‌شود با زبانی که خلق کرده است.
وی در بخشی دیگر از حرفهایش با انتقاد از سفارشی نویسی به بحث درباره شعر «از نخل‌های سبز آبادان» در همین مجموعه شعر پرداخت و متذکر شد: من با شعرهای سفارشی موافق نیستم، شعرهای سفارشی چارچوبش، دایره واژگانش، همچنین تفکرش معلوم است. اما در شعر از نخل‌های سبز آبادن، دیده نمی‌شود که سفارش از جایی گرفته باشد. در عین حال گاه شاعر شعری را خودش به خودش سفارش می‌کند. اینکه فرد به اختیار خودش در پاسداشت آن‌ها که از مملکت دفاع کردند، شعر بگوید به اعتقاد من راه رفتن بر لبه تیغ است. اگر از این طرف برود ممکن است ایدئولوژی زده شود، از طرفی دیگر هم برود ممکن است به مسائل دیگر متهم شود. اما اجرای همایون در این شعر درخشان است. تصایور این شعر آدم را منقلب می‌کند. هنگامی که می‌گوید «مشت‌هایی که مانند نارنجک در سینه منفجر می‌شود» خیلی خلاقانه است. این یک انفجاز ذهنی است فضا را منقلب می‌کند. اما انتقادی که به این شعر دارم، می‌بایست آن ترانه محلی را که در شعر آمده است، با ضرباهنگ کلام نشان می‌داد تا تداعی موسیقی بومی جنوب می‌کرد نه اینکه با کلمه‌های هل دان دان آن را بیان کند. در خیلی شعرهای کتاب فضاهایی هست که آدم را به فکر وامی‌دارد. همچنین شعر شبکه «ریل‌ها و آدم‌ها» از دیگر کارها تاثیرگذار این کتاب است که به اعتقاد من مخاطب را روانی می‌کند.
همچنین در این نشست، مهران چهرازی درباره کتاب «برف تا کمر در تاریکی نشسته» گفت: حسن همایون در نخستین اثرش با تجربه روزنامه‌نگاری که داشته است و مطالعه و پیگیری ادبیات، خودش را از آزمون و خطا رها کرده است به زبانی پالوده رسیده و از دام نظریه زدگی وارهیده است. از فضاهای شبه شعرگونه متاثر از آراء و نظریه‌ها پرهیز می‌کند. از شاعرانی است که تاثیرپذیری خلاقانه‌ای از رضا براهنی دارد این شاعر با بهره‌گیری از مباحث براهنی درباره استبداد نحوی زبان، در پی رقم زدن شعری خلاق و اثرگذار است. از طرفی دیگر می‌بینیم وی در شعرهایی دیگر از این مجموعه متاثر از زبان فروغ فرخزاد است. این دو شاعر را می‌توان آبشخور دور و نزدیک شعری وی دانست. همایون سعی کرده است به سیالیت ذهن در شعرهای فروغ دقت کند و به شعر خودش برسد.
این منتقد تصریح کرد: همایون سعی دارد در شعرهایش نگاهی دقیق و در عین حال شاعرانه به ابژه‌های مورد نظرش داشته باشد. زن و تاریکی در شعرش تکرار می‌شود. نکته مهم در شعرهای همایون تخطی از رویکردهای معمول به زن در شعر است او سعی دارد زن را با تمام درد‌ها، هراس‌ها، اضطراب‌ها و ... ببیند نه صرف زیبارویی که باید مدام گفته شود چقدر زیبا هست و چه! ما اوج نگاه قدسی و ستایش به زن را در شعر «آیداها» ی شاملو می‌بینیم و حسن همایون علیه این رویکرد و نگاه به زن در شعر است.
وی تصریح کرد: کتاب دو فصل دارد، فصلی علیه تهران فصلی دیگر اعتراف. شاعر در کتاب «برف تا کمر در تاریکی نشسته» در تصویرسازی و فضاسازی شعرهایش به تهران موضع انتقادی دارد و هرگز در شعرهایش درباره تهران با نگاهی نوستالژیک با این کلان شهر مواجه نمی‌شود. برخلاف برخی از شاعران نسل پیش به ویژه جناب سپانلو که با نگاهی استرلیزه و نوستالژیک به این موضوع روبر می‌شود. در شعرهای حسن همایون با چهره شهری که گاه و بی‌گاه شمایل شیزوفرنیکی دارد، به خوبی رووبرو می‌شویم. در شعر همایون زخم و چرک‌های تهران خلاقانه اجرا شده است. این برای یک شاعر جوان خیلی خوب است. دفتر نخست حسن همایون یک گام جدی یک حرکت رو به جلو است با ضعف‌های که دارد، از جمله آن‌ها شعر شیراز با رویکرد نوستالژیکی که دارد محل ایراد است.
در این نشست که در کافه سلف بوک برگزار شد، غلامحسن اولاد، شاپور جورکش، ایرج زبردست، علیرضا غلامی و همچنین تنی چند از شاعران جوان شیرازی و مرودشتی حضور داشتند. اولاد در صحبت‌های کوتاه درباره یکی از شعرهای این مجموعه سخن گفت و علیرضا غلامی گفت: به اعتقاد من شروع شعرهای این کتاب خوب است اما پایان‌بندی خوبی ندارند. در پایان مراسم نیز حسن همایون با تشکر از حضار یکی دو شعر از مجموعه شعرش را خواند.
نظر شما