ضرورت بکارگیری نمایندگان متخصص در مجامع پارلمانی/جایگاه دیپلماسی پارلمانی برای دولتمردان کاملاً مشخص نشده است

به گزارش خبرگزاری مهر، دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در قالب یک نشست علمی تخصصی چگونگی عملکرد مجامع بین المللی پارلمانی «اتحادیه بین المجالس» را بررسی کرد.

مرکز پژوهش‌ها با دعوت از سید جواد هاشمی (معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس شورای اسلامی) و حسین شیخ الاسلام (مشاور رئیس و مدیر کل بین الملل مجلس شورای اسلامی) در اولین نشست تخصصی گروه مطالعات پارلمانی دفتر سیاسی ضمن تمرکز بر فعالیت اتحادیه بین المجالس و مرور اجمالی بر ساختار این اتحادیه و جایگاه آن در عرصه بین الملل، دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در نشست‌های پیشین اتحادیه را بررسی کردند و راهکارهای پیشنهادی خود را برای حضور موثر در آن ارائه کردند.

نخستین سخنران این نشست سید جواد هاشمی معاون پیشین اداره کل بین‌الملل مجلس شورای اسلامی بود که طی سخنانی به تشریح جایگاه جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المجالس پرداخت و گفت: ایران تاکنون توانسته میزبانی یک کنفرانس را در اجلاس 55 در سال 1345 بر عهده بگیرد. علت اینکه ایران تاکنون پیش قدم نبوده این است که هیچ کشور میزبانی نمی تواند مانع شرکت کشور دیگر شود. به دلیل به رسمیت نشناختن رژیم جعلی صهیونیستی، ایران نمی تواند میزبان اتحادیه بین المجالس باشد.

وی ادامه داد: بعد از پیروزی انقلاب و انحلال پارلمان، عضویت کشور ما در این اتحادیه به دلیل نداشتن پارلمان به حالت تعلیق درآمد. در سال 1359 که مجلس شورای اسلامی تشکیل شد ما مجدداً به عضویت اتحادیه درآمدیم اساسنامه و گروه در سال 1362 به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان رسید. مجلس شورای اسلامی از بدو تشکیل در تمام جلسات شرکت کرده است، بجز اجلاس انگلیس در دوره سوم (به دلیل انتشار کتاب آیات شیطانی که انگلیس از سلمان رشدی حمایت کرد) در جلسات شرکت نداشت.

معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس افزود: عضویت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المجالس در سال‌های مصادف با جنگ تحمیلی هشت ساله باعث شده بود که هیئت‌های ایرانی همواره دل مشغولی جنگ را داشته باشند و از طریق ملاقات‌ها با ارائه پیشنهاد اضطراری الحاقی سعی می‌کردند آغازگر جنگ و استفاده از سلاح‌های شیمیایی و نقض مقررات حقوق بین المللی را گوشزد کنند. آن زمان جوّ به گونه‌ای بود که گرچه آغازگر جنگ معلوم بود ولی کشورهای اروپایی چون اتحادیه را تحت سیطره داشتند، حمایت از ایران ضعیف بود.

هاشمی گفت: اقدامات نمایندگان ایران در پایان جنگ هشت ساله به پیگیری مسئله تروریسم، منع استفاده از تسلیحات کشتار جمعی و اجرای مفاد قطعنامه 598 معطوف شد. مثلا در اجلاس 108 بعد از خاتمه جنگ و صدور قطعنامه 598 ، پیشنهاد ایران مبنی بر پشتیبانی از همکاری های بین المللی برای دستیابی به صلح به عنوان پیشنهاد اضطراری مطرح شد. در اجلاس صدم در مسکو پیشنهاد ایران با مشارکت دانمارک، انگلیس و ژاپن در خصوص معاهده منع جامع آزمایش های هسته ای مطرح شد و به تصویب رسید.

وی اظهار داشت: همچنین در اجلاس یکصدو دوم آلمان در سال 1377 هجری شمسی پیشنهاد مربوط به گفتگوی تمدن ها در دستور کنفرانس قرار گرفت. در اجلاس یکصدویازدهم در اکتبر 2004 در ژنو پیشنهاد ایران تحت عنوان اوضاع اسفبار عراق و ضرورت اقدامات پارلمانی جهت اعاده صلح و امنیت در آن کشور به تصویب رسید.اجلاس یکصدودوازدهم در سال 2005 در مانیل پیشنهاد گروه های ایران اندونزی، سریلانکا و ترکیه از گروه آسیا را تحت عنوان نقش پارلمانی در جلوگیری و بازسازی و توانبخشی و حمایت از گروه های آسیب پذیر به تصویب رساند.

معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس ادامه داد: در اجلاس یکصدوپانزدهم پیشنهاد ایران همراه الجزایر تحت عنوان بازسازی لبنان تصویب شد.در اجلاس یکصدونوزدهم در سال 2008 نقش پارلمان ها در کنترل بحران مالی جهانی و آثار اقتصادی آن بر کشورهای در حال توسعه تصویب شد.در اجلاس یکصدو بیست و چهارم پیشنهاد ایران، اندونزی و نیوزلند با عنوان تقویت اصلاح نظام دمکراتیک در دمکراسی های نوظهور و انقلابی به تصویب رسید.در اجلاس یکصدو هجدم در سال 2008 توقف فوری شرایط و اوضاع وخیم انسانی در مناطق بحرانی و تسهیل حقوق فلسطینی ها برای دستیابی به حق سرنوشت خویش خصوصا پایان دادن به حصر غزه تصویب شد.

معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران تاکنون در کمیته حقوق بشر این اتحادیه نیز فعال بوده است. منوچهر متکی عضو علی البدل در دوره هفتم بود و پس از وی کاظم جلالی عضویت را ادامه داد و توانستیم در تایلند عضویت اصلی را تثبیت کنیم.

به گفته وی یک کار بسیار مهمی که در اتحادیه بین المجالس شکل گرفت پی ریزی تشکیل اتحادیه بین المجالس کشورهای اسلامی بود. سنگ بنای تشکیل اتحادیه در اجلاس 1996 با ریاست محمد جواد لاریجانی گذاشته شد و کمیته‌های فراگیر در تهران تشکیل شدند و نهایتا در سال 1999 کنفرانس به ریاست ناطق نوری تشکیل و دبیرخانه آن در تهران مستقر شد.از مهمترین فعالیت‌های دیگر ایران در کنفرانس اتحادیه بین المجالس مقابله با ادعاهای واهی امارات بود. هیئت امارات اولین بار در سال 1373 موضوع جزایر سه گانه را در هشتادمین اجلاس بین المجالس مطرح کرد.

هاشمی اظهار داشت: در اجلاس اندونزی نقش پارلمان‌ها در حل و فصل مناقشات بین‌المللی و برقراری صلح جهانی مطرح شد و امارات در آنجا یک نمایشگاه وسیع کتاب ایجاد کرد که با اعتراض هیئت ایرانی مواجه شد (نباید محوطه این اتحادیه به مکانی برای سوء استفاده سایر کشورها تبدیل شود) که متعاقب آن دبیرکل اتحادیه بین المجالس مجبور به عذرخواهی شد و مانع از اقداماتی از این دست در حاشیه اجلاس‌ها شد.

سخنران بعدی این نشست حسین شیخ الاسلام مشاور رئیس و مدیر کل بین‌الملل مجلس شورای اسلامی بود که طی سخنانی با تبیین راهکارهای حضور موثرتر در مجلس شورای اسلامی در اتحادیه بین المجالس گفت: ساختارهای بین المللی که وظیفه اصلی آنها حفظ صلح و امنیت بین المللی بوده ناکارآمد شده اند و به همین دلیل آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند خارج از آنها عمل کنند. برای مثال نقش مجلس عوام انگلیس در جلوگیری از حمله آمریکا به سوریه بسیار پررنگ بود. رأی مجلس عوام موجب شد حمایت پارلمان از سیاست جنگ طلبانه کامرون به شدت ریزش کند .

وی ادامه داد: آرای اولاند (رئیس جمهور فرانسه) در مذاکرات که به رای گیری منجر نشد در سنای فرانسه شکسته شد و رای آقای اوباما در ارزیابی قبلی از کنگره مبنی بر اینکه رای نمی آورد شکسته شد. در واقع طرح خلع سلاح شیمیایی مسکو قبل از اینکه به بشار اسد کمک کند به اوباما کمک کرد.

مدیر کل بین‌الملل مجلس افزود: یکی از وظایف دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران باید ایفای نقش بیشتر در تصمیم گیری‌های حیاتی از جمله جنگ و صلح متمرکز شود و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز باید آن را به عنوان اولویت‌های مطالعاتی خود تعریف کند. پارلمان ایران یکی از قوی ترین پارلمان‌های دنیا در قانون اساسی است یعنی پارلمان ایران را بر طبق قانون اساسی هیچ کس نمی‌تواند منحل کند اما مثلا در فرانسه پارلمان را منحل می‌کنند در انگلیس هم همین طور ولی قانون اساسی ایران می‌گوید بدون پارلمان امور مختلف می شود.

شیخ‌الاسلام اظهار داشت: شاید تنها مقطعی که می‌تواند آموزش‌های لازم را به نمایندگان مجلس منتقل کرد همان موقعی است که انتخاب می‌شوند تا موقعی که می‌خواهند روی صندلی قرار بگیرند. اینجا باید برنامه ریزی شود و مرکز پژوهش‌ها نقشه راه داشته باشد. ساختارهای تصمیم گیر مثل هیئت رئیسه و بعضی کمیسیون‌های موثر نقشه راه داشته باشند. باید برنامه بنویسیم که چطور نقش پارلمان را در کشور افزایش دهیم. چگونه پارلمان در مسائل داخلی، خارجی و امنیتی نقش بازی می‌کند. بنده قصدم الگوبرداری نیست و معتقدم که بلاشک قانون اساسی ما خیلی مترقی تر از قانون اساسی کشورهای دیگر نوشته شده است. آخرین قانون اساسی مربوط به عراق و مصر بود. موضوعی که ما باید در آن کار کنیم این است که چه ساز وکارهای برای ترسیم این نقشه راه باید اتخاذ شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما باید حتماً اساسنامه را اصلاح کنیم اساسنامه باید برای کسانی که می‌خواهند نامزد حضور در این فعالیت‌ها باشند شرایطی را لحاظ کند. به این صورت نباشد که هر کس دستش را بالا کرد بگوییم رأی بگیریم و رأی بیاورد. مثلاً خود هیئت رئیسه باید توانایی نامزدها را در دانستن چند زبان خارجه تایید کند. ما تقریبا نمایندگان کمی داریم که خود بتوانند در این جوامع کار کنند و بار مسئولیت بیشتر بر دوش کارشناسانی است که همراهشان می روند. این کارشناس‌ها هم نمی‌توانند کار منسجم انجام دهند چون از جاهای مختلف مانند وزارت خارجه می‌آیند که اولویت دیگری دارند. عده ای که از مجلس می‌آیند نمی‌توانند پاسخگو باشند. هنوز جایگاه دیپلماسی پارلمانی برای دولتمردان کاملاً مشخص نشده است. ما باید در مجامع بین المللی پارلمانی نمایندگانی را انتخاب کنیم که شایستگی داشته و واقعاً عزتمند باشند و در مجامع منزوی نباشند.