کشاورزی محور توسعه پایدار در گیلان/ تغییر کاربری اراضی زخمی عمیق بر پیکره سرسبز شمال ایران

به گزارش خبرنگار مهر،  با توجه به اهمیت موضوع  در قالب میزگردی  با حضور " علیرضا شعبان نژاد " رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان و " مهرداد لاهوتی " نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی مشکلات و تنگناهای این بخش راهبردی مورد بررسی قرار گرفت، آنچه می خوانید حاصل این گفتگو است.

مهر– اقتصادی نبودن کشاورزی، گرانی نهاده های کشاورزی، عدم حمایت از کشاورزان از جمله دغدغه های بهره برداران استان است حال سئوال اینکه جهاد کشاورزی چقدر از فعالان این بخش حمایت می کند؟

شعبان نژاد: وظیفه ذاتی جهاد کشاورزی حمایت و پشتیبانی از تولیدکنندگان است، کشاورزی استان با حمایت های همه جانبه مقرون به صرفه خواهد شد.

عواملی همچون افزایش یا کاهش قیمت برنج، نهاده های کشاورزی مثل کود و غیره  در اختیار  جهاد کشاورزی نیست.

جهاد کشاورزی در تلاش هست کشاورزی استان را با برنامه های همچون کشت مکانیزه، تجهیز و نوسازی اراضی، تغییر ساختار شالیکوبی ها و سایر موارد اقتصادی کند. 

کشت مکانیزه باعث کاهش هزینه های کارگری در بخش کشاورزی می شود، برداشت برنج با کمباین های مخصوص ضمن کاهش هزینه ها و سختی کارنقش مهمی در رونق بخشی اقتصاد کشاورزی دارند.

هزینه برداشت محصول برنج در مزارعی که با دست ( سنتی ) برداشت می شود دو برابر مکانیزه است. کشت مکانیزه ضمن کاهش سختی کار، زمان برداشت را کوتاه و جلوی ریزش محصول را می گیرد.

شالیکوبی های مدرن از خرد شدن برنج جلوگیری و باعث کاهش ضایعات برنج می شوند.

مهر- برنج خارجی به وفور در سطح کشور و حتی استان های شمالی که کانون تولید برنج هستند با بسته بندی های شکیل و زیبا یافت می شوند  اگر چند سال هم واردات برنج صورت نگیرد بازار برنج هیچ گونه کمبودی در این زمینه نخواهد داشت حال پرسش اینکه جهاد کشاورزی چه برنامه های برای مصرف کمتر این نوع برنج بی کیفیت از سوی شهروندان دارد؟

شعبان نژاد:  به دلیل عدم خودکفایی در بحث برنج به یقین واردات برنج در کشور انجام می شود. اما واردات بی رویه تولیدکنندگان داخلی را به شدت دچار چالش کرده است، واردات بیش از حد نیاز خود به خود  بازار داخلی را با مشکل مواجه می سازد.

مسئولان باید از بخش کشاورزی حمایت جدی داشته باشند تا کشاورز ضمن کاهش هزینه ها بتواند در بازار برنج خارجی رقابت کند. برنج های وارداتی با قیمت ارزان به وفور در بازار یافت می شوند و مصرف کننده نیز ترجیح می دهد کالای مورد نیاز خود را با قیمت ارزانتر تهیه کند.

برنج داخلی از حیث کمیت قابل مقایسه با برنج های خارجی نیست اما کیفیت برنج تولیدی داخلی به ویژه گیلان به مراتب بالاتر از برنج وارداتی است.

مهر – چرا برنامه خودکفایی برنج در کشور مسکوت مانده و تحقق پیدا نمی کند؟

لاهوتی:  سالانه کشور تنها به واردات 500 هزار تن برنج نیاز دارد و بقیه برنج مصرفی در داخل تولید می شود. خودکفایی برنج خیلی کار پیچیده ای در کشور نیست اما متاسفانه برخی صاحبان منافع در این زمینه کارشکنی می کنند.

کشاورزی گیلان به هیچ وجه اقتصادی نیست تا زمانی که کشاورزی مقرون به صرفه و اقتصادی نشود باید در تمامی ابعاد ساختار کشاورزی استان نگران بود.

باغات چای استان 35 هزار هکتار بوده که هم اکنون این رقم به 24 هزار هکتار رسیده است. شش هزار هکتار باغ چای استان دچار تغییرکاربری و پنج هزار هکتار در معرض تغییر کاربری قرار دارد.

علاوه بر این چهار هزار هکتار از باغات توت استان نیز تغییر کاربری پیدا کرده است همه این آمارها بیانگر اینکه کشاورزی در گیلان مقرون به صرفه نیست.

امروز در دنیا بحث بحران مواد غذایی است اگر در بحث برنج تا چند سال آینده به خودکفایی نرسیم درصورت داشتن پول هم به دلیل کمبود این محصول شاید دیگر نتوان از کشورهای برنج خیز دنیا برنج خریداری کرد.

تحقق خودکفایی برنج در کشور نیاز به یک عزم جدی است، بر اساس قانون انتزاع تمامی بحث های واردات و صادرات  محصولات کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی محول شده است.

  مهر – چه امکاناتی باید در سطح استان فراهم شود تا مردم شاهد خودکفایی این محصول راهبردی باشند؟

 شعبان نژاد:  اراضی خرد شالیزاری در استان از مشکلات مهم این بخش است. استفاده از ارقام پرمحصول، بذور مرغوب و افزایش تولید ارقام برنج بومی با توسعه فعالیت های ترویجی و بهره گیری از پرورش راتون می تواند گام های موثری در خودکفایی برنج برداشت. 

در حال حاضر میزان برداشت محصول ارقام بومی در واحد سطح خیلی متفاوت با کشاورزان نمونه در استان است. میزان تولید کشاورز عادی 50 درصد کمتر از کشاورز نمونه است. این امر نشان می دهد فعالیت های ترویجی و کشاورزی با برنامه می تواند بسیار پر رونق باشد.

از مجموع 238 هزار هکتار زمین شالیزاری گیلان 180 هزار هکتار قابلیت طرح تجهیز، تسطیح و نوسازی را دارد که تاکنون این طرح به دلیل کمبود اعتبار فقط در70 هزار هکتار اجرا شده است.

مهر-  رویکرد مجلس شورای اسلامی به بحث خودکفایی برنج چیست؟

 لاهوتی:  با توجه به اینکه برنج از محصولات راهبردی کشور است به یقین  در بحث خودکفایی این محصول مجلس از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد.

با ساده ترین روش می توان به خودکفایی برنج دست یافت بنابراین مسئولان باید به این مهم توجهی ویژه داشته باشند.

مهر: جناب آقای شعبان نژاد چرا شالیکاران در فصل زراعی یا کمبود آب مواجه هستند؟

 شعبان نژاد: میانگین بارندگی در گیلان افزون بر هزار میلیمتر است،  بارندگی در استان بهنگام نیست زمانی که کشاورز به آب نیاز ندارد، می بارد، اغلب بارش باران در فصول پائیز و زمستان اتفاق می افتد.

سالانه 3.5 میلیارد متر مکعب آب در استان نیاز است، آبی که بتوان مدیریت کرد یک میلیارد و 50 متر مکعب است که از سد منجیل تامین می شود. برای بهره گیری صحیح از منابع آبی استان در فصل زراعی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

مهر – برای مهار آب های سطحی و تقویت ساختار بخش کشاورزی در استان چه باید کرد؟

لاهوتی:  اعتبارات جهاد کشاورزی گیلان نسبت به هر سال افزایش پیدا می کند. علاوه بر این اعتباراتی در سطح کشور وجود دارد که هر استان اگر طرح، فکر و ایده داشته باشد می تواند این منابع را جذب کند.

گیلان یک استان کشاورزی است بنابراین باید از سهم منابع ملی بیشتر استفاده شود، ساختار کشاورزی گیلان باید تغییر تا مقرون به صرفه شود.

با احداث سدهای خاکی و سدهای لاستیکی می توان آب های سطحی را مهار و مدیریت کرد، برای مقرون به صرفه شدن  اقتصاد کشاورزی باید  عزم جدی وجود داشته باشد.

مهر-  سوزاندن کاه و کلش امروزه به یکی از معضلات اساسی استان تبدیل شده است جهاد کشاورزی در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟

شعبان نژاد: متولی خاص این بحث براساس ماده ( 7) قانون مدیریت پسماند در داخل و خارج روستا برعهده دهیاران و بخشداران است.

جهاد کشاورزی نیز وظیفه آگاه سازی مردم را در این زمینه برعهده دارد، آتش زدن کاه و کلش علاوه بر اثرات منفی زیست محیطی باعث صدمات شدید به خاک می شود.

جهاد کشاورزی در این زمینه اقداماتی همچون برگزاری کلاس های آموزشی، ترویجی ، تهیه پوسترهای تبلیغی  و برنامه های رادیو و تلویزیونی و  ترویج ماشین آلات بسته بندی کاه و کلش و غیره انجام داده است.

در حال حاضر 700 دستگاه کمباین برنج در استان وجود دارد این دستگاه ها علاوه بر کاهش زمان برداشت،  کاه و کلش را پودر و در سطح مزارع پخش می کنند.

دو هزار و 500 دستگاه دروگر برنج و 700 دستگاه بیلر در استان تامین شده است،  بیلرها  کاه و کلش را بسته بندی می کنند. هزینه یک بسته 20 کیلوگرمی کاه و کلش برنج 700 تومان است ولی به قیمت 2 تا  5 هزار  به فروش می رسد. با بسته بندی کاه و کلش 70 میلیارد تومان درآمد عاید کشاورزان می شود.

مهر - صنایع تبدیلی از یک سو موجب افزایش راندمان تولید و از سوی دیگر باعث ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در جامعه می شود به نظر حضرتعالی برای توسعه این بخش چه اقداماتی باید صورت گیرد؟

لاهوتی: ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی در استان ها موجب پایداری صنایع و ایجاد فرصت های شغلی در بخش های مختلف می شود. گیلان از مزیت ها و مواهب طبیعی بسیاری برخوردار است از نرخ بالای بیکاری  رنج می برد.

ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در مناطقی که از اقتصاد کشاورزی برخورداند فرصت های شغلی و سرمایه گذاری مناسبی را به ویژه در مناطق روستایی فراهم کرده و ضمن جلوگیری از بیکاری های فصلی در اشتغال روستائیان و جلوگیری از مهاجرت آنها به شهرها در ارزش افزوده بخش کشاورزی موثر است.

بدون شک گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی با فرآورده های محصولات کشاورزی و افزایش ماندگاری این محصولات موجب مزیت رقابتی و افزایش صادرات می شود.

با توجه به ارتباط مستقیم تولید کشاورزی با شرایط محیطی و اقلیمی و ریسک پذیر بودن فعالیت های این بخش توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان، باعث تنظیم بازار و ثبات قیمت ها می شود.

با گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی، ضمن ایجاد اشتغال برای فارغ التحصیلان این بخش، با ایجاد تنوع در محصولات کشاورزی قدرت پاسخگویی بازار را برای انواع سلیقه های مختلف فراهم و زنجیره بازاریابی را تکمیل می کند.

مهر - نقش صنایع تبدیلی و تکمیلی در ارزش افزوده محصولات کشاورزی را بیشتر تشریح کنید؟

شعبان نژاد: صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به صنایعی گفته می شود که به فرآوری و عمل آوری محصولات نباتی و حیوانی اعم از زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع می پردازد، فرآوری دربرگیرنده، تغییرات فیزیکی، شیمیایی، ارگانولپتیکی، نگهداری، بسته بندی و توزیع است.

به عبارت دیگر صنایع تبدیلی و تکمیلی به صنایع گفته می شود که با زیرمجموعه این بخش ارتباط مستقیم دارد و به عبارت بهتر این صنایع، فرآیند تولید مواد کشاورزی را کامل کرده و آنها را به صورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف می سازد.

بدون شک ایجاد صنایع تبدیلی یکی از سودمندترین ارتباطات بین دو بخش صنعت و کشاورزی است. این صنایع از میزان بیکاری های دائمی و فصلی در مناطق روستایی می کاهد.

 همچنین زمینه مناسب جهت توسعه بخش کشاورزی را فراهم آورده و به افزایش تولیدات، بهره وری، ایجاد فرصت های شغلی، تامین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخش های اقتصادی و کاهش نابرابری های منطقه ای منجر خواهد شد. بنابراین این گونه صنایع می تواند پیشنیاز استراتژی صنعتی شدن و تامین کننده امنیت غذایی در کشور باشد.

صنایع غذایی بیش از ۸۵ درصد صنایع تبدیلی و تکمیلی مربوط به بخش کشاورزی را تشکیل می دهد و با توجه به آثار مستقیم و غیرمستقیم این صنایع از نظر تولید و اشتغال که در بخش کشاورزی بر جای می گذارد و موجب رشد و شکوفایی، در سطح کلان اقتصاد می شود.

اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی را زمانی بیشتر درمی یابیم که توجه کنیم بعد از صنایع سنگین، صنایع غذایی از نظر وسعت و گستردگی، دومین مقام را در جهان دارا هستند. صنایع غذایی استراتژیک، غلات، قند، لبنیات و روغن را نیز در بر می گیرد. در ضمن با توجه به میزان ارزش افزوده در این صنایع که با ارزش افزوده در صنایع پتروشیمی برابری دارد، با جایگزینی صدور این محصولات به جای صدور قسمتی از نفت، می توان به شکوفایی اقتصادی نزدیک تر شد.

در اقتصاد کشاورزی معاصر، صنایع تبدیلی عامل مهمی در فرآوری محصولات کشاورزی است که از یک سو، ارزش افزوده محصولات اولیه بخش را ارتقا می دهد و از سوی دیگر محصولاتی به بازار ارائه می کند که با استفاده از تکنولوژی مدرن به دست آمده اند. بنابراین از نظر استمرار تولید و مولد بودن دارای ویژگی های مناسبی هستند. علاوه بر این از منابع موجود به نحو مطلوبی استفاده و کارایی شده و راندمان صنایع نیز به نحو قابل توجهی افزایش می یابد.