به گزارش خبرگزاری مهر، این كنفرانس دو روزه که به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بوسنی در سالن استاری گراد سارایوو و با حضور تعداي از شخصیت‌های علمي، مذهبی و سیاسی بوسنیایی و ايراني از جمله حسین افندی اسماییچ، نايب رئیس جامعه‌ي اسلامی بوسنی و هرزگوین، عماد افروغ، استاد دانشگاه، عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه‌ي پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، محمدرضا دهشیری، معاون پژوهشی مرکز مطالعات جهانی شدن، لوکا مارکشیچ، پژوهشگر مسیحی کاتولیک از سارایوو، وانیا یوانویچ، اسقف کلیسای ارتدوکس بوسنی، مارکو جوریچ، محقق و نویسنده ارتدوکس اهل صربستان و جمعی از علاقمندان به گفت‌وگوی اسلامی ـ مسیحی و با هدف گفت‌وگو و تبادل نظر درباره‌ي اهمیت فهم مشترک ادیان برگزار شد.
محمدرضا آرام، رایزن فرهنگی کشورمان در سارايوو، در آيين گشايش نخستين روز برگزاري اين كنفرانس، گفت: امیدواریم مجموعه مقالات و مباحثی که در طی این دو روز و توسط پژوهشگران و محققان مسیحی و مسلمان ارايه می‌شود، ما را در رسیدن به هدف این کنفرانس که همان راهکارهای دستیابی به تفاهم مشترک بین اسلام و مسیحیت است، کمک كند.
وی همچنين اظهار امیدواری کرد که دور دوم این گفت‌وگوها با حضور محققان مسیحی از منطقه‌ي بالکان در ایران برگزار شود.
كليسايي كه مسلمانان بنا مي‌كنند
اين كنفرانس با سخنراني حسین افندی اسماییچ، نايب‌رئیس جامعه‌ي اسلامی بوسنی و هرزگوین شكل رسمي‌به خود گرفت. وی در سخنان خود گفت: از سال‌ها پيش، زندگی مسالمت‌آمیز بین ادیان مختلف در بوسنی وجود داشته و وجود خواهد داشت. نمونه‌ي بارز این زندگی مسالمت‌آمیز این است که در بوسنی هیچ کلیسایی ساخته نمی‌شود مگر با مشارکت و کمک مسلمانان و از طرف دیگر این ارتباط متقابل است و مسیحیان نیز در ساختن چند مسجد به مسلمانان کمک كرده‌اند.
وي تأكيد كرد: بايد توجه كرد كه جنگ 3 ساله که در آن بیش از 600 مسجد مسلمانان و تعدادی هم کلسیا ویران شد،یک جنگ دینی نبود؛ بلکه جنگي سیاسی بوده است. بدون شك، وجود چنین گفت‌وگوهایی تفاهم بیشتر و یافتن راهکارهایی برای همگرایی بیشتر را در پي خواهد داشت.
وانیا یوانویچ، اسقف کلیسای ارتدوکس سارایوو، سخنران بعدی این کنفرانس بود. وی گفت: در زمینه‌ي گفت‌وگوی بین ادیان به ویژه اسلام و مسیحیت ارتدوکس، آثار زیادی وجود دارد. کلیسای ارتدوکس در کنفرانس‌های بین‌المللی که در آن موضوعات گفت‌وگوی بین ادیان و موضوعات مختلف اجتماعی و فرهنگی و انسانی بحث می‌شود، شرکت می‌کند كه آخرین آنها کنفرانس ژنو بود که با همکاری کلیسای ارتدوکس برگزار شد.
وي ادامه داد: دوره‌ی مهم گفت‌وگوی بین ارتدوکس و مسلمانان از قرن هشتم شروع شد، زمانی که آثار به زبان عربی ترجمه و منتشر شد و این نوع گفت‌وگوها هم نمونه‌ای خوب برای ارتباط طولانی است که آثار زیادی برای هر دو تمدن به ارمغان می‌آورد. تجربه‌ي زندگی مشترک بین ادیان در این خصوص خیلی مفید بوده و در اکثر کشورها، پیروان دین مسیحی با جوامع مسلمانان زندگی مسالمت‌آمیزی دارند.
یوانویچ ادامه داد: جوامع مسلمانان از جهات مختلفی به جامعه مسیحی شباهت دارد و اگر کسی در این باره تحقیق كند، به خوبی در می‌یابد که همگرایی زیادی بین پیروان هر دو دین وجود دارد و متوجه می‌شود که اشتراکات زیادی بین دو دین وجود دارد. هر دو دین، قبول دارند که فقط یک خدا وجود دارد و او حی و قیوم است و مملو از مهر و محبت و دوستی است و او خالق جهان از هیچ است و همه اعتقاد داریم که او خالق انسان است و هر دو دین قبول دارند که پیامبران از سوی خداوند به زمین فرستاده شده‌اند و اینکه ملائک به انسان‌ها برای نیل به سعادت کمک می‌کنند و شیطان نیز او را گمراه می‌کند.
اسقف کلیسای ارتدوکس سارایوو در بخش پایانی سخنرانی خود گفت: هر دو دین نقاط مشترک زیادی دارند و برخلاف تفاسیر مختلف، هر دو دین حضور خداوند را در زندگی روزمره‌شان احساس و درک می‌کنند و به همین دلی،ل پیروان هر دو دین تلاش می‌کنند تا دنیایی بهتر را برای خود بسازند و همه چیز را بهبود بخشند. در جهان امروز ارزش‌های اخلاقی زیادی به فراموشی سپرده شده است و ما همه را دعوت می‌کنیم به شنیدن سخن خدا و احترام به یکدیگر و نیز اطاعت از اوامر خدا؛ چرا که خدا ما را به عشق و دوستی دعوت می‌کند.
غرب و مسأله ای بنام دين
عماد افروغ، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، يكي ديگر از سخنرانان اين كنفرانس بود که گفت: تاريخ غرب كه متأسفانه تاريخ شرق نيز به دليل برخي شبيه‌سازي‌ها و سطحي‌نگري‌هاي داخلي و بومي، ذيل تاريخ آن تعريف و تحليل شده است، شاهد برهه‌هايي از تقابل و حتي تعارض متوليان رسمي دين با انسان و حق او بوده است.
وي تأكيد كرد: تفوق گفتماني و تأثيرگذار شاخه‌هايي از اومانيسم، رنسانس، روشنگري و عقل‌گرايي خودبنياد، فردگرايي و ليبراليسم، درون‌گرايي و تجربه‌گرايي ديني مستقل از نهاد كليسا و روحانيون، سكولاريسم و ايمان‌گرايي، عشق‌گرايي و احساسات‌گرايي منهاي شريعت‌گرايي منسوب به نهضت اصلاح ديني لوتر و حتي خاص‌گرايي پُست‌ليبراليستي افرادي چون السیدر مك اينتاير و رويكرد فرهنگي ـ زبان‌شناختي در برابر رويكرد معرفتي ـ گزاره‌اي پيشامدرن ديني جورج بك و جرياناتي از اين قبيل، شاهد و مؤيدي بر اين تقابل است.
افروغ ادامه داد: چگونه مي‌توان اين تقابل و يا حتي تعارض را هم در طول تاريخ و هم در عرض تاريخ در شرايط كنوني و جغرافيايي ناديده گرفت؟ تقابل‌هايي وجود دارند كه با نهايت تأسف، بخشي از واقعيات تاريخي و جاري ما هستند. مانند: تقابل خدا و انسان، تكليف و حق، عقل و ايمان، عقل و شريعت، شريعت و ايمان، عام‌گرايي و خاص‌گرايي، معرفت نظري و معرفت عملي، دين و دنيا، دنيا و آخرت، و در سطوحي نازل‌تر، فرد و جامعه، عدالت و آزادي و ... .
اين جامعه‌شناس كشورمان افزود: به اين تقابل‌ها، تعارض‌هاي دروني هر كدام از طرفين تقابل‌هاي فوق را هم بيفزاييد. تقابل دروني خداگرايان، انسان‌گرايان، شريعت‌گرايان و غيره. شايد بتوان به عبارتي منشأ اين تقابل‌هاي بيناديني و دروني را در يك كلام، تأكيد بر تفاوت‌ها و غفلت از تشابه‌ها و اشتراكات دانست و البته در ريشه‌يابي تفاوت‌گرايي‌هاي غليظ و مفرط غالب، نبايد از نگرش‌ها و مواجهات غلط، انحصارگرايانه، يك سويه و تاريخي ـ سياسي با ساير نيازها، نگرش‌ها و سلايق و ديدگاه‌ها غفلت كرد. مواجهاتي كه بدون ترديد از برخي جهات، موانعي براي دستيابي به دركي مشترك و مآلاً عمل مشترك و خلق آثار و متون مشترك و متناسب با نيازهاي واقعي و مورد درخواست است.
افروغ در پایان سخنان خود كه همزمان با پايان بخش صبحگاهي اين كنفرانس بود، پيشنهادي در خصوص محورهاي اقدامات مشترك و خلق تمدن و آثار مورد توافق را ارايه كرد و گفت: با اشاره به واقعيت تاريخي تقابل‌هاي ناموجه خدا و انسان، حق و تكليف، عقل و ايمان، عقل و شريعت، دنيا و آخرت، فرد و جامعه، عدالت و آزادي و ... ريشه‌يابي نسبي اين تقابل‌ها، با فرض رابطه‌ي متقارن خدا و انسان و اشاره به مثلث مفهومي ذات و غايت و خدا و با دغدغه وجود قابليت توجه به اين رابطه متقارن و حقوق انساني در اديان بزرگ ابراهيمي، تلاش شد تا در ابتدا صفات مشترك ضروري و اقتضايي خدا در نزد اين اديان به عنوان اصول مبنايي و تكيه‌گاه ذات و قابليت انساني به مثابه خاستگاه حقوق انساني معلوم شود.
اسلام و مسيحيت، باورهاي ديني هم را گوش دهند
حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، نخستين سخنران بخش دوم كنفرانس در روز نخست بود. وي سخنرانی خود را با عنوان روش‌های فهم مشترک میان اسلام و مسیحیت ارايه و بيان كرد: استماع باورهای دینی با سعه‌ي صدر و حوصله و صبر و رعایت اخلاق و منطق یکی از روش های فهم مشترک میان ادیان است. متدينان با روش هرمنوتیکی، باید باورهای دینی یکدیگر را گوش دهند تا فهم درستی از همدیگر پیدا کنند.
وي افزود: حق تعالى با صراحت تمام مى‌فرمايد: «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ/پس بشارت ده به آن بندگان من كه به سخن، گوش فرا مى‌دهند و بهترين آن را پيروى مى‌كنند. اينان‌اند كه خدايشان راه كرده و اينان‌اند همان خردمندان.»
وی سپس افزود: یکی از شرایط شنیدن و فهمیدن صحیح باورهای دینی، همدلی و شرح صدر براى نزدیکی قلبى و باطنى مسیحیان و مسلمانان با يكديگر است. متدینان با این روحیه، باید به گفت‌وگو بنشينند و حلقه‌هايى ترتيب دهند و سخنان یکدیگر را بفهمند. پیشوایان اسلام و اهل بیت پیامبر گرامی اسلام (ص) درباره‌ي مناظره و نحوه‌ي احتجاج، مطالب عميق و پرمغزى گفته‌اند و مطالبشان را در مدارس خود، به عنوان دانش به شاگردان خود تعليم مى‌دادند. سعه‌ي صدر، اخلاق نيكو، جدال احسن، ترك دشنام به رقيب، تحمل يكديگر، احترام به اصول و عقايد مخالفان و حرمت جدال و مراء، گوشه‌اى از این تعاليم است.
خسروپناه افزود: فرهنگ اسلام، مراء و جدال غير احسن را مورد نهى و نكوهش قرار داده است و پيامبر اسلام (ص) ترك آنها را واجب و شرط رسيدن به حقيقت ايمان و ورود به مراتب عالى بهشت شمرده است. انديشمندان اخلاق نيز اين صفات رذيله را جزو آفات زبان معرفى كرده‌اند. معناى جدال غير احسن اين است كه حقّى به باطل يا باطلى به حقّ بدل شود و بر باطل آشكار، پا فشارى شود.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به لزوم پناه بردن به عقلانيت، گفت: یکی دیگر از روش‌های فهم صحیح از باورهای دینی میان اسلام و مسیحیت، بهره بردن از عقلانیت است. خدای سبحان در قرآن کریم بر تعقل، تدبر و تفكر تأكيد و سفارش فراوان کرده است. خدای سبحان درباره حقانیت و حجیت عقل می‌فرماید: «رُسُلاً مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيماً» یعنی، پيامبرانى كه بشارتدهنده و بيمدهنده بودند، تا بعد از اين پيامبران، حجتى براى مردم بر خدا باقى نماند، (و بر همه اتمام حجت شود) و خداوند، توانا و حكيم است.
وي افزود: این آیه در بردارنده‌ي استدلالی بر حقانیت عقل است؛ زیرا اگر پیامبرانی که مسئولیت تبشیر و انذار را دارند؛ از طرف خدای سبحان نازل نشوند؛ مردم حجتی به نفع خود و بر ضدخدا خواهند داشت و می‌توانند با آن حجت، احتجاج کنند که خدایا چرا پیامبران را برای ما ارسال نکردید تا حقایق دینی را بشنویم و بفهمیم و عمل کنیم. خوانندگان توجه دارند وقتی پیامبری نیاید؛ پس تنها منبع معرفتی که قدرت احتجاج پیدا می‌کند عقل آدمی است. روش دیگر، رعایت قواعد زبانی برای فهم مشترک اسلام و مسیحیت است؛ زیرا هر دو دین اسلام و مسیحیت، متن محورند و متن نوشتاری با زبان به بیان حقایق می‌پردازد؛ پس باید قواعد زبانی را دانست و آنها را رعایت کرد تا معنای ظاهری و باطنی، معنای مبهم و آشکار، معنا و مصداق و ... درست فهمیده شود.
ارائه مقاله توسط محمدرضا دهشیری، معاون پژوهشی مرکز مطالعات جهانی شدن و سخنراني مارکو جوریچ، محقق ارتدوکس از کشور صربستان، پايان‌بخش نخستين روز از برگزاري كنفرانس «راهکارهای دستیابی به فهم مشترک اسلام و مسیحیت» بود كه به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بوسنی و با همکاری مركز گفت‌وگوي اديان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در سارايوو در روزهاي 20 و 21 خرداد برگزار شد.
نظر شما