به گزارش خبرنگار مهر، روزگاری شهر پر بود از خانه‌های تاریخی، در کوچههای تنگ و زیر بازارچههای طویل، خانه‌ها بزرگ اما محبتی که در جای جای آنها ریشه دوانیده بود را با تمام وجود میشد احساس کرد.
کافی است در کوچه پس کوچههای این شهر به دنبال خانهای با دری کلونی بگردیم که قطعا با زحمت بسیار یافت می‌شود، قدری در کوچههای زیر بازارچه یا پشت مطبخ قدم میگذاریم بالاخره خانهای با درب کلونی یافت شد.
شاید مجبور باشیم تا رسیدن صاحب خانه قدری منتظر بمانیم اما میزبان خوش روی ما فکر آنجایش را هم کرده است سکوی کنار درب برای استراحت و انتظار ساخته شده تا رنج سفر برای چند دقیقه التیام یافته و مهمان نفسی تازه کند.
میزبان آمد با دستی پر از عطوفت و لبی خندان، پس از دیده بوسی دستان خود را گشوده و مهمان را برای ورود به خانه با صفایش همراهی میکند سه بار یاالله میگوید، تا مهمان متوجه شود که صاحب خانه تنها نیست و مهمانان به محفل گرم یک خانواده دعوت شدهاند.
از دالانهای تودرتوی این خانه رد میشویم، اما غافل از اینکه پس از این دالانهای تو در تو به حیاطی سرسبز و پر از درختهای سرو و میوه میرسیم که در میان آنها حوضی آبی رنگ در تلالو آفتاب خودنمایی میکند، این همان چیزی بود که انتظارش را نداشتیم.
عمارتی با شکوه با ستونهای گچبری شده به نقوش اسلیمی و کاشیکاریهای آبی رنگ زیر طاق، همه جلال و شکوه یک خانه ایرانی را به نمایش گذاشته بود.
جای جای این خانه برایمان آشنا است و هیچ غربتی در آن احساس نمیکنیم، مانند پرندگانی که عقده دل در کوله بار دارند به پناهگاه آمدهایم اما ترس کوچ و اضطراب از آخرین حضور در این مأمن امن ما را رها نمیکند.
از زیبایی این طاق کبود به وجد آمدهایم، آنقدر در زیر سقفهای کوتاه بال و پر بسته بودیم و اسیر سایهها شدیم که زندگی کردن را فراموش کردهایم، غافل از اینکه در گوشهای از این شهر ایوانی رو به آفتاب چشمانتظار مهمانی است که به یمن ورودش آب و جارو شود و دل تکانی کند.
به پذیرایی خانه دعوت میشویم ، مکانی که همیشه برای مهمانان تدارک دیده شده است ، آنجا هم شکوهی از هنر نگارگری ایرانی بر دیوار حک شده است و نورهای رنگی منعکس شده از بنجرههای ارسی رنگبندی حیرت انگیزی ایجاد کرده است.
وجود پنجرههای ارسی در اتاقهای تابستان نشین این خانه بر گرمای طاقت فرسای تابستان غلبه کرده و به همراه شربت بهار نارنج یک عصرانه بی نظیر را در خاطر مهمان ماندگار میکند.
حوض و باغچه، اندرونی و بیرونی، زمستانی و تابستانی، مطبخ،پذیرایی و هشتی این خانه پر از بوی تاریخ و تمدن و مصلی و شبستان آن همه جلوهای از یک زندگی به سبک ایرانی اسلامی را به رخ میکشد که انسان را هماره محو خویش میکند و اینجاست که تنها افسوس از تغییر سبک زندگی از نهادمان بر میآید.
صدای پای یک کودک رویای شیرین حضور در این خانه را در هم شکست ، خورشید از پهنای آسمان رخت بر میبنند و ما هنوز بر سکوی جلو درب نشستهایم، گویی انتظار پایانی ندارد و صاحب خانه مهمان نوازی نیست که در را باز کند، بله حضور در یک خانه قدیمی به سبک ایرانی اسلامی رویایی است که گویی دیگر تعبیری ندارد و این کوله بار تنهایی و فراغت از زندگی به معنای واقعی است که هنوز هم بر دوشمان سنگینی میکند و خانه این مأمن امن که عقده دل را کنار حوض آبی رنگش برای ماهیهای قرمز باز کنیم برایمان آرزویی دست نیافتنی است.
آفتاب کوچ کرد، اذان عشق از مسجد نزدیک خانه به گوش میرسد، زمان رفتن ما هم رسیده است، یک بار دیگر کلون در را زده تا خانه بداند که هنوز به یادش هستیم و میرویم به امید روزی که نشاط و سر زندگی دوباره به این خانه بازگردد و دلها صفای بهار نارنج و گلاب کنار شبستان با وضویی که در آب زلال حوض گرفتهایم را تجربه کند، آری امشب نمازمان را با این حاجت اقامه میکنیم.
خانه‌های تاریخی بستر تاریخ و فرهنگ ایرانی هستند
اصفهان به علت قرار گرفتن در قلب تاریخ و تمدن ایران زمین دارای خانه‌های تاریخی متعددی است که هر کدام از آنها در دوران مختلف تاریخی این شهر به وجود آمدهاند به همین جهت هر یک از آنها دستخوش تغییرات و فراز و نشیبهای متعددی شدهاند، سبک و سیاق معماری هریک از این خانه‌ها بسته به عهدی که در آنها به وجود آمدهاند تفاوتهای زیادی دارد و این تفاوت در معماری در مصالح ساختمانی و نقوش و طرح‌های به کار گرفته شده نیز رعایت شده است.
خانه‌های قدیمی بستری از تاریخ و فرهنگ ایرانی و شیوه زندگی روزگار خود را بیان میکند، و هزران راز نهفته در خود جای داده است، به عنوان مثال نکتهای که نشان از تغییر سبک و شیوه زندگی دارد عدم وجود مکانی به عنوان جای خواب و یا به اصطلاح امروزیها اتاق خواب در شاکله خانه‌های قدیمی است که اغلب کارشناسان این امر را در فعالیت و ساعات کار متمادی در روزگاران قدیم عنوان کردهاند، مردان قدیم از ساعات اولیه روز به خارج از منزل عزیمت میکردند و ساعات زیادی را بیرون از منزل بودند و زنان نیز همپای همسران خود سحرخیز بوده و به امور منزل و فرزندان رسیدگی کرده و پس از آن شانه به شانه همسران خود کار میکردند.
این خانه‌های قدیمی اکنون به چشم یک خانه و محل سکونت تلقی نمی‌شود، زیرا در مقایسه با خانه‌های کنونی که اغلب در مقیاس کوچک ساخته شدهاند، تنها کاربرد یک محل بازدید و یا هتل و سفرهخانههای سنتی را دارند، البته در شرایطی که گرد و غبار بیتوجهی از پیشانی آنها پاک شود و تغییر کاربری به منزله بازسازی و احیا بر روی این خانه‌ها به وجود آید.
بافت تاریخی اصفهان در حال نابودی است
کارشناس و استاد معماری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در گذشته معماری از سبک زندگی تأثیر میگیرد به عنوان مثال در مناطق گرمسیر و کویری معمولا خانه‌ها تودرتو با دیوارهای ضخیم و به وسیله اندود کاه گل عایق میشدند.
وی افزود: اما در مناطق سردسیر خانه‌ها رو به آفتاب ساخته میشد تا گرمای بیشتری جذب کنند و در تابستان کمتر در معرض آفتاب قرار میگرفتند.
حمید سیفی ادامه داد: در گذشته همه جوانب ایمنی و تهویه و سایر جوانب یک ساختمان در نظر گرفته میشد، اما در ساختمان سازی کنونی با توجه به امکانات فراوان کمتر به این مورد توجه می‌شود.
وی گفت: خانه‌های قدیمی با بیتوجهی فراوان تخریب شده و ساختمانهای جدید و غیر اصولی جای آنها را میگیرد، بافت تاریخی اصفهان در حال تخریب است و هیچ نهادی خود را موظف به حمایت از آن نمیداند.
بانک اطلاعاتی از خانه‌های قدیمی وجود ندارد
اصفهان دارای خانه‌های تاریخی بسیاری است اما آمار دقیقی از این خانه‌ها در دست نیست و این عدم وجود ساماندهی صحیح موجب شده است که این خانه‌ها تخریب شوند و هیچ نظارتی بر آنها نشود.
به دلیل عدم وجود برنامه حفاظتی از بافت و بناهای تاریخی اصفهان بافت تاریخی اصفهان در حال شکاف جدی است.
از جمله دلایلی که منجر به این گسستگی در بافت قدیمی اصفهان می‌شود، صدور مجوزهای غیر اصولی ساخت و ساز، رعایت نشدن ضوابط شهرسازی، تعرض به حریم خانه‌های واجد ارزش تاریخی و تعرض به بافتی که هیچ‌گونه برنامه و پشتوانه مطالعاتی ندارد.
تحقیقات نشان داده که از مجموع 6 هزار هکتار بافت فرسوده استان اصفهان، دو هزار و 400 هکتار یعنی نزدیک به یک سوم آن دارای ارزش تاریخی است که این مساحت از بافت تاریخی نیز با ساخت و سازهای اخیر در معرض نابودی قرار گرفته است و این درحالی است که تا حدود 25 سال پیش پنج هزار خانه تاریخی در بافت قدیمی اصفهان شناسایی شده بود که هم‌اکنون از این تعداد خانه هم آمار مشخصی در دست نیست.
خانه‌های تاریخی زیر چتر بافت فرسوده تخریب می‌شوند
هر روز تعداد زیادی از این خانه‌های تاریخی در شهر اصفهان بدون اطلاع مسئولان نابود می‌شوند و گویی صدای آنها به جایی نمیرسد.
شاهین سپنتا کارشناس میراث فرهنگی اصفهان نیز در این خصوص اظهار داشته است: تا زمانی‌که یک بانک اطلاعاتی از خانه‌های تاریخی اصفهان تشکیل نشود، تخریب خانه‌ها و بافت‌تاریخی اصفهان بیشتر می‌شود.
وی افزود: درحال‌حاضر هیچ آمار دقیقی از آثار تاریخی اصفهان در دست نیست و تمام آماری که تاکنون ارائه شده نسبی و ناقص است.
این کارشناس در ادامه بیان داشت: در حال حاضر بافت تاریخی و فرسوده به‌دلیل نبود ضوابط مشخص برای جداسازی این بافت‌ها از یکدیگر چنان در هم تنیده‌اند که از نگاه ارگان‌های شهری بافت‌های تاریخی هم مشمول بافت فرسوده می‌شوند
وی معتقد است: این درحالی است که ارائه تسهیلات شهرداری در بافت فرسوده‌ای که مملو از خانه تاریخی است سبب می‌شود که مالکان خانه‌های تاریخی بسیار زودتر از مالکان بناهایی که فاقد ارزش تاریخی هستند به سراغ طرح‌های شهرداری و تخریب و تغییر کاربری بروند.
گزارش : مریم سرلک
نظر شما