مجله مهر، در دو سال گذشته بنابر رای دیوان عدالت اداری، کارخانه‌ای بسیار زیبا و متعلق به دوران پهلوی اول که در تاریخ مهرماه سال 1381 به شماره 6539 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده بود، به راحتی و بدون سر و صدا و تنها با شکایت مالکان بنا، در تاریخ خردادماه سال 1390 از فهرست آثار ملی خارج شد.
لیلا پهلوان زاده کارشناس میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرگزاری مهردر اصفهان، در این باره می گوید : «این اقدام آغازی بود تا شاهد ریشه کن کردن کلی بنا باشیم البته با شیوه ای نو، یعنی صدور مجوز فروش آهن آلات سالن اصلی ساختمان کارخانه به مالکین مربوطه؛ در واقع حکم تخریب بنا به صورت محترمانه. باید بدین نکته توجه داشت گرچه این بنا دارای مالکیت شخصی است و حق آنها باید به رسمیت شناخته شود، اما این حق هیچ دلیلی موجه برای صدور مجوز جهت به مزایده گذاشتن بنایی تاریخی نیست.»
منچستر ایران چطور نابود شد؟
سکوت سازمان میراث فرهنگی در مقابل تخریب و مزایده این بنا، باعث شده تا مالکان به راحتی کار واگذاری کارخانه را انجام دهند.
اتفاقی که جدید نیست و به گفته پهلوان زاده، تخریب‌های کارخانه های بسیار زیبای محور چهارباغ بالا و حاشیه زاینده رود باعث شد کاملترین مجموعه های صنعتی شهری که در قالب پارک های صنعتی وسیع و در دوسوی حاشیه زاینده رود قرار گرفته بودند، تخریب شده و مجتمع های مسکونی جایشان را بگیرد . به این ترتیب زیباترین شهر صنعتی کشور ملقب به منچستر ایران، نابود شد!
او می گوید این مسئله در شهرستانهای اطراف اصفهان هم به چشم می‌خورد:«هنوز خاطره تخریب کارخانه عظیم ریسندگی کاشان در دو سال گذشته با قدمتی 80 ساله، در اذهان باقی است. این بار نیز با قرارگیری این کارخانه در موقعیت مناسب شهری، گویا قرعه تخریب به نام کارخانه زیبای دیگری به نام "اتحاد شهرضا" زده شده است.»
کارخانه‌ای که معماری صنعتی را با همکاری معماران اروپایی برای ایران به ارمغان داشت
به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، کارخانه ریسباف و کارخانه دخانیات اصفهان و همچنین کارخانه نیمه ویران ریسندگی اهواز، از زمره تنها بناهای صنعتی برجای مانده با این الگوی معماری و سبکِ تلفیقیِ سنتی و مدرن هستند که گونه ای خاص از معماری صنعتی را با همکاری معماران اروپایی برای ایران به ارمغان آورده اند.
پهلوان زاده می گوید:« با این وجود، اين بار نیز به واسطه قرار گيري این کارخانه در قسمت مهم این شهر، نابودي آن در دستور کار قرار گرفته بدون آن كه اندك دانشي در خصوص اهميت شناخت و حفظ اين بناي مهم مد نظر قرار گیرد.»
طرح نمایشگاه کارخانه به کجا رفت
تخریب این کارخانه قدیمی در حالی انجام می شود که در شهر تاریخی شهرضا، نبود ِ فضاهای فرهنگی- تفریحی مناسب نظیر موزه، نمایشگاه، سالن نمایش و بسیاری فضاهای دیگر بسیار مشهود است و گاه حتی آزار دهنده و این مجموعه صنعتی زیبا می توانست بخش زیادی از این کمبودها را جبران کند.
گویا چند سال پیش طرحی برای تبدیل این مجموعه به نمایشگاه شهرضا ،تهیه شده بود که به سرانجام نرسید. پهلوان زاده می گوید: «آیا امکان پذیر نیست به جای برگزاری مراسم سوگواری که پس از تخریب این بنا توسط انجمن های مختلف برگزار می شود، برای نجات آن مراسم گلریزان برگزار کرد تا با جمع آوری اعانه های مردم و دوستداران بناهای تاریخی، هزینۀ ستون های آهنی به مزایده گذاشته شده را پرداخت کرد؟»
به گفته او ، در بسیاری از کشورهای جهان، مجموعه های صنعتی قدیمی به فضاهای مسکونی، اداری، فرهنگی و نمایشگاهی بسیاری زیبایی تبدیل شده اند و در ايران، علي رغم برتري الگوي معماري كارخانه هاي نخستين، دستور تخریب می‌گیرند.
آنطور که این کارشناس میراث فرهنگی می گوید، گویا تنها نمونه هاي اندكي از بناهاي صنعتي پيشين در بعضی از شهرها مانند کارخانه اقبال یزد، کارخانه چرم خسروی تبریز، کارخانه جوراب بافی بریانک، کارخانه خورشید کرمان و چند مورد دیگر، احياء شده و از آنها استفاده می شود در حالی كه این فضاها به واسطه ابعاد وسيع، قرار گيري اكثريت آن ها در نقاط مطلوب شهري و انعطاف پذيري ساختار پلان به واسطه شكل مدولار خود، قابليت انعطاف پذيري بسياري برای تبديل و ایجاد كاربري هاي متنوع، دارند.
نظر شما