چرایی عادی‌سازی روابط امریکا و کوبا/ شکست سیاست انزوا و تحریم واشنگتن

به گزارش خبرنگار مهر، در پی آزادی شماری از زندانیان آمریکایی توسط دولت کوبا، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا  در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۴ در سخنرانی خود به صراحت از تغییرات گسترده در سیاست آمریکا در قبال کوبا خبر داد و اعلام کرد که در چشمگیرترین تغییرات سیاست خود در بیش از ۵۰ سال اخیر، به یک سیاست کهنه که چندین دهه در پیشبرد منافع ما ناکام مانده، پایان خواهد داد و به جای آن روند عادی سازی روابط میان دو کشور را آغاز خواهد کرد. وی گفت با این تغییرات می خواهد فرصت های بیشتری را برای مردم آمریکا و کوبا به وجود آورد و فصل تازه‌ای را میان کشورهای قاره آمریکا بگشاید.

 در همین راستا خبرنگار مهر با دکتر «آلبرت بینیناچویلی» استاد علوم سیاسی دانشگاه کلمبیا در نیویورک و مسئول سابق بخش آسیای میانه رادیو بی بی سی گفتگویی انجام داده است که مشروح آن در زیر آمده است.

تحولات اخیر در روابط آمریکا و کوبا که حکایت از نوعی نزدیکی روابط دارد را چگونه ارزیابی می کنید؟

در ۱۷ دسامبر امریکا و کوبا بعد از دهه ها جدی ترین قدم را برای عادی سازی روابط خود برداشتند که مهمترین آنها اعلام مذاکره برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بود که از سال ۱۹۶۱ تا کنون قطع بوده است. کوبا و آمریکا در ماه های آینده نشست هایی در سطوح بالا با هدف بازگشایی سفارت در واشنگتن و هاوانا برگزار خواهند کرد.

برای عادی سازی روابط آمریکا چه اقداماتی انجام خواهد داد؟

امریکا برای این منظور بلافاصله برخی از تحریم های کوبا را در زمینه های تجاری و مسافرتی کم خواهد کرد. باراک اوباما اعلام کرد که آمریکا برخی محدودیت ها در تعاملات مالی علیه کوبا را بر خواهد داشت و برخی محدودیت ها برای سفر اتباع آمریکایی به کوبا را لغو خواهد کرد و همچنین اجازه صادرات مصالح ساختمانی، تجهیزات کشاورزی و ارتباطی برای بخش خصوصی این کشور خواهد داد. همچنین وزارت خارجه امریکا برای حذف نام کوبا از لیست کشورهای حامی تروریسم  هم تلاش خواهد کرد.

باراک اوباما قدرت قانونی برای اجرای برخی اقداماتی که اعلام کرده است را دارد اما وی لغو رسمی تحریم های تجاری علیه کوبا را منوط به تصمیم کنگره خواند. اما اعلام  این مطلب  خود بیانگر نزدیکی تدریجی امریکا و کوبا خواهد بود.

تحولاتی که منجر به عادی سازی روابط بین دو کشور شده است از چه زمانی شروع شد و شما آینده این تحولات و موانع بر سر آن را چگونه می بینید؟

اتفاقات اخیر نتایج ۱۸ ماه مذاکرات سری امریکا و کوبا در کانادا ست که با تشویق پاپ فرانسیس صورت گرفته است. اما با این حال در مسیر لغو تحریم های کوبا مشکلات جدی وجود دارند. امری که نیازمند مصوبه کنگره امریکا است. بر اساس مصوبه آزادی کوبا و همبستگی دموکراتیک کوبا که در سال ۱۹۹۶ به تصویب رسیده است لغو تحریم های کوبا نیازمند آزادی فعالیت های سیاسی در کوبا، برگزاری انتخابات آزاد و حذف نهادهای امنیتی این کشور است. با این حال تا قبل از درخواست از کنگره برای لغو تحریم ها اقدامات اعلام شده از سوی باراک اوباما موجب تعمیق روابط با هاوانا خواهد شد و مذاکرات دو طرف تا زمان نشست سران سازمان کشورهای امریکا ادامه خواهد داشت که در آن زمان احتمال دیدار سران دو طرف در این نشست وجود دارد.

توافقات اخیر بین دو کشور متعادل ترین توافق ممکن است چون که روابط بین دو کشور به علت سیاست های داخلی دو طرف دهه ها قطع بوده است و هیچ یک از طرفها  برای مصالحه جدی حاضر نبوده است حتی برای برداشتن اولین قدم ها. کاستن از تحریم های کوبا بعد از ۵۴ سال کار درستی است که می تواند انجام شود. اقدامات اعلام شده از سوی باراک اوباما و رائول کاسترو که در ۱۷ دسامبر اعلام کردند می تواند برای عادی سازی روابط دو طرف که هنوز در دام فضای جنگ سرد است بسیار موثر باشد و اهمیت این مسئله فراتر از کوبا خواهد رفت و بر روابط آمریکا با کشورهای آمریکای لاتین هم تأثیرگذار خواهد بود.

 آیا به نظر شما سیاست اعمال تحریم علیه کوبا و تلاش برای منزوی کردن آن در نیم قرن گذشته موثر بوده است؟

بسیاری از کارشناسان مسائل آمریکای لاتین بارها گفته اند که تحریم اقدامی است که بیشتر موجب شکست خود آمریکا می شود تا اینکه موجب پایان حکمرانی کاستروها شود. تحریم ها موجب قدرتمندتر شدن آنها شده و باعث شده تا کوبا ازنهادهای جهانی مثل سازمان کشورهای آمریکایی دور نگهداشته شود. در حالیکه می شد در این سازمان توسط دیگر کشورهای عضو، کوبا را به اتخاذ سیاست های آزادتر ترغیب کرد.

همچنین اعمال تحریم ها از سوی آمریکا علیه کوبا موجب اختلاف آمریکا با متحدان خود و تقریباً با تمامی کشورهای نیمکره غربی شده است.

من مطمئن هستم که تحولات اخیر نشانه هایی از اولین گام فرایند طولانی مصالحه درازمدت است هر چند جزئیات این راهکار باید تحکیم شوند. پیام اوباما هدف شفافی را برای آینده روابط کوبا و آمریکا تعیین کرده است که می تواند تاثیرات گسترده تری را در منطقه برجای گذارد.

علت تلاش برای عادی سازی روابط این است که دولت آمریکا آنچه را که مدت های طولانی برای دیگران شفاف بوده است درک کرد و به رسمیت شناخت. آنچه درک کرد این است که تحریم هایی که با هدف سرنگونی نظام کمونیست کاستروها اعمال شده بودند با شکست مواجه شده اند و از سوی دیگر هم در زمان حکومت رائول کاسترو تغییراتی تدریجی از درون کوبا آغاز شده است . 

خود اوباما هم با صدور بیانیه ای منطق تحریم ها را زیر سوال برده و گفت: این ۵۰ سال نشان داده است که سیاست منزوی کردن کارآمد نبوده است و الان زمان آن است تا راهکار دیگری اتخاذ شود.

عادی سازی روابط با چین و حتی ویتنام که سال ها آمریکا با آن جنگید و بیش از ۵۰ هزار کشته برای آمریکا بر جا گذاشت یکی از ناهنجاری های سیاست خارجی آمریکا بوده است. اما روابط با کوبا که هیچگونه تهدیدی هم برای آمریکا ندارد مدتهاست که در دوران جنگ سرد باقی مانده است.

علت تحریم های آمریکا علیه کوبا در دهه های گذشته چه بوده است؟

اولین دور تحریم ها که در سال ۱۹۶۱ علیه کوبا اعمال شد ناشی از سیاست خارجی آمریکا نبود بلکه ناشی از سیاست های کنگره و حس انتقام جویی بود. برای درک پاسخ آمریکا به کوبا در نیم قرن گذشته فهمیدن چالش ژئوپولیتیک کوبا برای آمریکا اهمیت زیادی دارد. بعد از خرید "لوئیزیانا" توسط آمریکا در قرن ۱۹ و گسترش سرزمین آمریکا تا خلیج مکزیک، در آمریکا اینگونه تصور می شده است که حضور یک نیروی خارجی بزرگ اروپایی در کوبا می تواند تهدیدی بالقوه برای آمریکا به حساب آید. لذا از آن زمان آمریکا همواره سعی کرده است تا سیاست های داخلی و خارجی کوبا را شکل دهد.

هدف فیدل کاسترو هم پایان دادن به نفوذ آمریکا در کوبا بود اما وی فقط با قرار گرفتن در کنار اتحاد جماهیر شوروی که یک قدرت عمده بود، توانست این کار را انجام دهد بطوریکه استقلال کوبا از آمریکا منجر به وابستگی کوبا به شوروی شد.

در حال حاضر دیگر قدرت عمده ای که بتواند با استفاده از موقعیت ژئوپولیتیک کوبا برای منافع آمریکا تهدید ایجاد کند وجود ندارد مانند آنچه که شوروی در جریان بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ انجام داد و با استقرار موشک های میان برد هسته ای خود در کوبا تمامی خاک آمریکا را نشانه گرفت و آمریکا و شوروی را تا آستانه جنگ اتمی پیش برد.

آیا الان هم کوبا دارای ارزش ژئوپولیتیکی برای آمریکا است؟

اینطور که به نظر می رسد در حال حاضر برای آمریکا هیچ مسئله ژئوپولیتیکی درباره کوبا مطرح نیست هر چند کسی از آینده خبر ندارد و این امکان وجود دارد که مسکو بخواهد برای تهدید منافع آمریکا در منطقه آمریکای لاتین که حیاط خلوت آمریکاست خود را به هاوانا نزدیک کند و روابط استراتژیک خود با کوبا را از سر گیرد.

همچنین استراتژیست های آمریکایی محاسبات جدی چین برای نیمکره غربی  را هم نادیده نمی گیرند. چینی ها علاوه بر حضور اقتصادی گسترده ای که در منطقه دارند شروع کرده اند  کنترل خود بر گذرگاه های آبی را تحکیم کنند. بطوریکه چین در حال حاضر از سهامداران عمده کانال پاناماست. این کشور اخیراً با نیکاراگوئه قرارداد حفر دومین کانال که اقیانوس اطلس و آرام را به هم وصل می کند را امضاء کرده است. در چنین وضعیتی کوبای منزوی و فقیر می تواند هدف خوب و آسانی برای توسعه ژئوپولیتیکی چین باشد و می تواند راه را برای هم پیمانی کوبا با رقیب جهانی آمریکا هموار کند، سناریویی که از نظر استراتژیک برای آمریکا غیرقابل پذیرش است.

 به نظر شما چرا کوبا هم تمایل به ترمیم روابط خود با آمریکا دارد؟ برخی مدعی هستند کاهش قیمت نفت باعث شده تا عرضه نفت ارزان قیمت ونزوئلا به کوبا کاهش یابد لذا هاوانا از این حیث تحت فشار بوده است؟

کوبایی ها در حال حاضر به نوعی تحت فشار هستند تا سیاست های خود را تغییر دهند. آنها با مشکلاتی توانستند خود را بعد از سقوط شوروی نجات دهند. اما در حال حاضر با یک مسئله فوری مواجه هستند و آن مشخص نبودن وضعیت ونزوئلا و بلاتکلیفی این کشور است. در حال حاضر کاراکاس سوخت کوبا را با تخفیف های زیاد تامین می کند.  جواب  این سوال که آیا اقتصاد کوبا به در لبه پرتگاه است یا نه کار سختی است اما تردیدی نیست که نفت ونزوئلا تفاوت های زیادی را ایجاد خواهد کرد. مشکلات اقتصادی ونزوئلا دولت«نیکلاس مادورو» رئیس جمهور این کشور را با مشکلات و اعتراضات زیادی مواجه کرده است و در صورتی که دولت ونزوئلا سقوط کند، کوبا یکی از حامیان ساختاری خود را از دست خواهد داد و با یکی از بدترین سناریوهای ممکن مواجه خواهد شد و در این صورت باز کردن سیاست ها توسط این کشور به سمت آمریکا می تواند منجر به بقای نظام این کشور شود. کوبا نیازمند روابط بهتری با آمریکا ست به ویژه در صورت سقوط احتمالی دولت ونزوئلا زیرا از نظر تئوریک اقتصاد ضعیف ونزوئلا می تواند منجر به تغییر نظام در کوبا به خاطر فشارهای داخلی شود.

علاوه بر این رائول کاسترو پیر است و فیدل کاسترو هم خیلی پیرتر و اگر بخواهند دولت کوبا پا بر جا بماند باید همین الان بقای آن را تضمین کنند زیرا معلوم نیست بعد از کاسترو چه کسی قدرت را در این کشور به دست گیرد.

اما آمریکا وقت دارد و نگرانی اش درباره کوبا به خاطر این است که کوبا را بخشی از DNA خود می داند. لذا در حال حاضر فشار بر هاوانا در حالی که سودی ندارد برای آمریکا معقول نیست و فشار بر هاوانا در حال حاضر یک ضرورت فوری برای آمریکا نیست. شاید اوباما بخواهد از خود میراثی باقی گذارد اما منطق قضیه این است که کوبا بیشتر از آمریکا به عادی سازی روابط نیاز دارد و هزینه ای که آمریکا برای عادی سازی روابط با این کشور خواهد پرداخت بیشتر از آن چیزی است که در حال حاضر به نظر می رسد؛ چه این کار توسط اوباما صورت گیرد چه توسط جانشین وی.

ادامه دارد ... .

.................

گفتگو از پیمان یزدانی