به گزارش خبرگزاری مهر، یکی از نعمت‌های خداوند متعال در کره زمین مراتع و جنگل‌هاست که گیاهان زیبا در دامنه کوه‌ها و صحراها از زمین سر برمی‌آورند و زمین را با لباس سبز دل‌انگیز و با طراوت و سودمند می‌آرایند. پوشش گیاهی زمین، سهم بزرگی در حفاظت از آب و خاک که دو نعمت بزرگ الهی و رمز بقای حیات انسان‌هاست، به خود اختصاص داده و گیاهان با برگها و شاخه‌های زیبای خود، از برخورد مستقیم باران به خاک جلوگیری کرده و با کندسازی جریان آبها، آنها را ذخیره نموده و موجب ازدیاد ذخیره آب و محافظت خاکها می‌گردند. جنگل‌ها و مراتع کانون تولید اکسیژن و کاهش درجه حرارت زمین و افزایش رطوبت و بستر مناسب زیست انسان‌ها را تأمین می نمایند.
«فَلْیَنْظُرِ الْإنْسانُاِلی طَعامِهِ اَنّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبّاً ثُمَّ شَقَقْنَا الْاَرْضَ شَقّاً فَاَنْبَتْنا فِیها حَبّاً وَ عِنَباً وَ قَضْباً وَ زَیْتُوناً وَ نَخْلاًوَ حَدائِقَ غُلْباً وَ فاکِهَةً و اَبّاً مَتاعاً لَکُمْوَ لِأنْعامِکُم» «پس آدمی باید به غذای خود بنگرد. ما از آسمان آب را به صورت بارشی فرستادیم آنگاه زمین را با شکافتنی لازم شکافتیم و در آن دانه‌ها رویاندیم و انگور و سبزی و زیتون و خرما و باغ‌های با درختان درهم تنیده و میوه و چراگاه، تا وسیله استفاده شما و دام‌هایتان باشد.» و نگهداری از این نعمت‌های الهی به اندازه‌ای مهم و ضروری است که قرآن، اسراف و زیاده‌روی در بهره‌برداری از آنها را نهی کرده و می‌فرماید: «وَ هُوَ الّذی اَنشَأ جَنّاتٍ مَعْروشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْروشاتٍ وَ النّخلَ و الزّرْعَ مُخْتَلِفاً اُکُلُهُ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرّمّانَ مُتَشابِهاً وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ کُلوا مِنْ ثَمَرِهِ اِذا اَثْمَرَ وَ آتُوا حَقّهُ یَومَ حَصادِهِ وَ لاتُسرِقوُا اِنّهُ لا یُحبّ الْمُسرِفینَ . اوست خدایی که درختان خودرو برافراشته و ناخودرو را آفرید بخورید از میوه‌های آن اسراف نکنید که خداوند اسراف‌کاران را دوست ندارد.»
از طرفی خداوند متعال از گیاهان و درختان با کرامت یاد کرده و می‌فرماید: " فَاَنْبَتْنا فیها مِن کُلّ زَوْجٍٟٟٟٟٟ کَریم" در روی زمین انواع گوناگونی از زوج‌های پرارزش رویاندیم.که صفت "زوج کریم"، ارزش بسیار بالای گیاهان و درختان را می‌رساند. جنگل‌ها و مراتع از مهم‌ترین سرمایه‌های ملی و از ارکان اصلی توسعه هر کشور می‌باشد به همین خاطر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصل‌هایی را به این مسأله اختصاص داده‌اند. در قانون اساسی چنین آمده است: در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات (اجتماعی) رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود، از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن اگر با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن، ملازمه پیدا کند ممنوع است.»
اهمیت جنگل‌ها و مراتع به اندازه ای است که فقهای اسلام به آن توجه داشته و آنها را از انفال می‌دانند که خداوند متعال در قرآن انفال را از آنِ خدا و پیامبرش می‌داند: «یَسْئَلونَکَ عَنِ الْأنْفالُ لِلّهِ وَ الرّسُولِ فَاتّقوا اللهَ» (ای پیامبر) از تو درباره انفال می‌پرسند بگو، انفال به خدا و فرستاده او اختصاص دارد پس از خداوند پروا دارید» بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) در این راستا چنین فرمودند:« سرکوه‌ها، دره‌ها و هر زمین بایر و جنگل‌ها و زمین‌هایی که اهل آن کوچ کرده یا آنها را رها کرده‌اند از آنِ امام(ع) است مقصود از جنگل‌ها تنها درختان آنها نیست بلکه به ظاهر هم درختان و هم زمین آنها از انفال به شمار می‌آیند.»
از این مطالب استفاده می‌شود که جنگل‌ها و مراتع از آن حکومت اسلامی است و ولی فقیه می‌تواند در آنها تصرف کند، مصالح مردم و جامعه اسلامی را در نظر گرفته و در چارچوب مصلحت و رعایت احکام شرعی قانون و مقرراتی را درباره آنها وضع و عملی نماید. اصل ۴۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جنگل‌ها و مراتع را جزو انفال عمومی دانسته و آنرا در اختیار حکومت اسلامی قرار داده تا بر طبق مصالح عامه عمل نماید همچنین برای حفظ و نگهداری از جنگل‌ها و مراتع، مجلس شورای اسلامی قانون حفاظت و بهره‌برداری از این منابع را به تصویب رسانده است. ماده ۴۲ این قانون می‌گوید:«بریدن، ریشه‌کن کردن و سوزانیدن نهال و درخت و همچنین تیه چوب، هیزم و زغال از جنگل و مرتع بدون داشتن پروانه ممنوع است.»
در اهمیت منابع طبیعی مقام معظم رهبری حضرت آیت ا.. خامنه ای مدظله العالی فرمودند: «فرهنگ منابع طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود- درخت و گیاهان، نمایانگر معجزه عظیم الهی هستند- اولویت در تلاش و توسعه ما در این کشور بایستی با تکیه بر این مسأله و این بخش (منابع طبیعی) باشد.» و نیز فرمودند: «برای سرسبزی کشور باید نهضتی فراگیر برپا شود.» معظم‌له جان کلام را در خصوص حفظ و آبادانی محیط زیست دانته و فرموده‌اند که بر همه مسؤلان، نویسندگان و محققان لازم است در این راستا خود عملاً وارد صحنه شده و با اطلاع‌رسانی به مردم، این کار را به فرهنگ عمومی تبدیل کنند.
اهمیت درخت کاری
همان‌طور که گفته شد بر طبق آیات و روایات معصومین(ع) گیاهان و درختان برای انسان‌ها نفع فراوان دارند از سویی دارو و غذای آدمیان را به طور مستقیم و غیرمستقیم تأمین می‌کنند و از طرفی با خرمی به واسطه سرسبز کردن زمین، انسان‌ها را به نشاط آورده و اندوه از دل می‌زدایند و در صنایع و دیگر نیازهای زندگی نیز به کار می‌آیند. به تعبیر لطیف و جامع قرآن، متاع زندگی دنیایند. فلذا اینها سبب شده است که در فرهنگ نبوی، درختکاری و باغداری و کشاورزی از جایگاه ارزشمندی برخوردار شده و برای توسعه آن سفارش فراوانی شده و حتی این مسأله جزء سیره انبیا و خاصه پیامبر اعظم(ص) است. امام صادق(ع) در رابطه با درخت کاری می‌فرمایند: «وَ خُلِقَ لَهُ الشّجَرُ فَکُلّفَ غَرْسَهَا وَ سَقْیَهَا وَالْقِیَامَ عَلَیْهَا : خداوند درخت را برای انسان آفرید، از این رو او باید درخت بکارد، آن را آبیاری کند و در حفظ آن بکوشد.»
تمام کارها و خلقت باری تعالی از روی حکمت می‌باشد لذا لازم است در ترویج آن همان‌طور که پیامبران و اوصیای الهی و امامان معصوم(ع) کوشا بودند و خود مباشرت داشتند سایر حاکمان و مسؤلان و راهنمایان دین و جامعه نیز کوشا بوده و جزو برنامه‌های خود قرار دهند و آن را عملاً پیاده کرده و مردم را با ثواب و اهمیت این کار (درختکاری) آشنا نمایند.
پیامبر اعظم(ص) درختان میوه‌دار را بهترین دارایی معرفی فرموده حتی به نظم و قد و قواره آنان متذکر می‌شوند تا مردم را به کاشت آنها ترغیب نمایند. آن حضرت در این راستا چنین می‌فرمایند: «خَیرُ الْمالِ مَاْبُورَةٌ وَ مُهْرَةٌ مَاْمُورَةٌ : بهترین مال دسته‌های بلند شکیل و منظم خرما و درختان میوه‌دار است.»
درخت کاری در سیره پیامبر اعظم(ص)
پیامبر(ص) اضافه بر توصیه درختکاری و نحوه کاشت آن، خود نیز این کار را انجام می‌دادند. در این زمینه امام صادق(ع) می‌فرمایند: « کان امیرالمؤمنین(ع) یَضْربُ بِالْمَرّ وَ یَستَخْرِجُ الاَرَضِینَ وَ کانَ رَسُولُ اللهِ(ص) یَمَصّ النّوی بِفیهِ وَ یَغْرِسُهُ فَیَطْلُعُ مِنْ ساعَتِهِ : امیر مؤمنان علی(ع) با بیل زمین را آماده می‌ساخت و پیامبر اعظم(ص) هسته‌های خرما را با آب دهان مرطوب کرده و در زمین‌های آماده شده آنها را می‌کاشت و آنان معجزه‌آسا رشد می‌کردند.»
روزی امام کاظم(ع) کشاورزی می‌کرد و عرق، بدن او را گرفته بود. یکی از یارانش وقتی او را دید گفت فدایت شوم چرا این چنین کار می‌کنی حضرت در پاسخ چنین فرمودند: «قَد عَمِلَ بِالْیَدِ مَن هُوَ خَیرٌ مِنّی فی اَرضِهِ وَ مِن اَبی فَقُلتَ لَهُ وَ مَن هُوَ فَقالَ رَسُولُ الله(ص) وَ امیرُ‌المُؤمِنین وَ آبائی(ع) کُلّهُم کانوا قَد عَمِلوا بِاَیدیهِم وَ هُو مِن عَمَلِ النّبیین وَ الْمُرسَلینَ وَ الاَوصیاءِ وَ الصّالِحینَ»
از این روایت نورانی سیره چند گروه انسان‌های وارسته به دست می‌آید:
۱- سیره پیامبر اسلام(ص) در کار کشاورزی و درختکاری و آبادانی و بهره بردن از نتیجه و میوه زراعت و درختان.
۲- درختکاری و کشاورزی، سیره اولین امام همام و جانشین بلافصل پیامبر اسلام(ص) که غیر از نبوت به سیره و اوصاف آن حضرت متخلق بود.
۳- سیره تمام امامان معصوم(ع) تا امام کاظم(ع) درختکاری و کشاورزی بود.
۴- سیره تمام پیامبران و فرستادگان خدا.
۵- سیره تمام اوصیا و جانشینان پیامبر(ص).
۶- سیره تمام انسان‌های لایق و شایسته.
چون این کار، عملی مبارک و شایسته است و اختصاص به زمان و مکان خاصی ندارد و فواید زیادی از این طریق نصیب جامعه و نسل‌های آینده می‌شود خصوصاً از جهت زیبایی طبیعت و سالم‌سازی محیط زیست و ... لذا بر صالحان و پیشوایان تربیت شده مکتب اسلام ناب به ویژه خدمت‌گذاران نظام مقدس جمهوری اسلامی که در پیشرفت جامعه و سالم‌سازی آن کوشا هستند لازم است در ایام سال و روز درختکاری علاوه بر ترویج این فرهنگ، خود نیز به آن اقدام نمایند که مقام معظم رهبری آن را یک وظیفه همگانی و اسلامی دانسته و فرمودند: «پیام من به همه مردم عزیز ایران این است که درختکاری، ایجاد فضای سبز، حفاظت از محیط زیست، حفظ جنگل‌ها و دیگر منابع حیاتی کشور را یک وظیفه اسلامی، انقلابی، وجدانی و انسانی به حساب آورند.» و نیز فرمودند: «در تعلمیات دینی ما و در سنت انبیاء و اولیا(ع) درختکاری، آبیاری و به طور کلی آبادسازی زمین و مزرعه و مرتع و پرورش دام و طیور، عبادت محسوب می‌شود.»
دعای درختکاری
برای رشد خوب و با برکت بودن درختکاری در فرهنگ نبوی به نحوه کاشت آن اشاره شده و دعاهایی هنگام کاشت وارد شده است.امام ششم(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «اذا غرست او زرعت قل: وَ مَثَلُ کَلِمَةً طَیّبةً کَشَجَرةٍ طَیِّبَةٍ اَصلُها ثابِتٌ و فَرعُها فِی السَّماءِتُؤتی اُکُبَها کُلّ حینٍ بِاِذنِ رِبّها»
فرمان پیامبر اعظم(ص) به درختکاری
آن حضرت انسان‌ها را در لحظات حساس به درختکاری توصیه فرمده و در حدیثی چنین می‌فرماید: «ان قامت الساعه و فی بداحدکم فسیلة فان استطاع ان لایقوم تی بغرسها فلیغرسها اگر عمر جهان پایان یابد و قیامت فرا رسد و یکی از شما نهال در درست داشته باشد، اگر به قدر کاشتن آن فرصت باشد، باید فرصت را از دست ندهد و آن درخت را بکارد»
باقیات صالحات
هر انسان در دنیا دو فرشته به عنوان رقیبان به همراه دارد که یکی کارهای خوب و دیگری کارهای بد او را می‌نویسند و دفتر حسابش باز می‌باشد تا این که مرگ، او را دریابد و به عالم برزخ و قیامت سفر کند در این لحظه دفتر اعمالش نیز بسته و تعطیل می‌گردد مگر آنان که در قید حیات خود کارها و آثاری را چه خوب و چه بد به یادگار بگذارد. آنان که در قید حیاتشان سنت حسنه و کارهای خوب و آثار پرباری به عنوان باقیات صالحات گذاشته‌اند و به واسطه آن اعمال، دیگران هدایت شده یا معارف دینی رواج یافته و نسل به نسل، بلغ ما بلغ از آن بهره برند، اضافه بر دریافت ثواب مباشرین، ثواب آن به دفتر اعمال بانیان نیز ثبت می‌گردد.
نمونه‌ای از این اعمال همانند: ساخت مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، تربیت دانشمندان و فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی، اکتشافات و اختراعات، تأسیس مؤسسات مفید در ابعاد و موضوعات مختلف، تربیت فرزندان صالح، نشر کتاب‌ها و مقالات علمی و مذهبی، جاری کردن قنات‌ها و چاه‌های آب و ایجاد زمین‌های کشاورزی و کاشتن درختان است که برخی از آنها در سخنان معصومین(ع) به طور عام و یا به طور خاص آمده است. در فرهنگ نبوی به حفاظت از محیط زیست به اندازه‌ای اهمیت داده شده که پیامبر اسلام(ص) هنگامی که برای رزمندگان صدر اسلام سخن می‌راند و دستوراتی صادر می‌کرد، فرمود: «درختان را قطع نکرده و آنان را آتش نزنید و آبها را مسموم نکنید.»
امید آنکه ملت شریف ایران، علی الخصوص کارگزاران نظام اسلامی همواره توجه ویژه به حفظ محیط زیست داشته و در جهت ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست تمام توان خود را بکار گیرند که انشاءا.. جامعه و محیطی سالم و پاک برای زیستن داشته و این ودیعه الهی را به خوبی، شایستگی و پاکیزه گی به نسل های بعد منتقل نماییم.*
*نویسنده: حجت الاسلام ناصحی، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران
نظر شما