به گزارش خبرگزاری مهر، مجموعه طرح «از نگاه نبي(ص)»، سلسله دفاتر كم حجم متنوعي است كه موضوعات مختلفي را از منظر سيره پيامبر اكرم(ص) براي مخاطبان جوان مورد واكاوي قرار داده است. اين مجموعه به صورت مشترك توسط مركز پژوهشهاي جوان و نشر معارف پيشكش علاقه مندان شده است. در اين خصوص گفت‌و‌گوي كوتاهي با محمدحسن شاهنگي، مدير پژوهشي طرح «از نگاه نبي(ص)» انجام شده است كه در ادامه مي آيد.
*عناوين دفاتر اين طرح چيست و چه كساني در نگارش اين مجموعه مشاركت داشته اند؟
ايده نخستين شكل گيري طرح «از نگاه نبوي (ص)» از سال ۱۳۸۵ و هم زمان با سالي كه از سوي رهبر معظم انقلاب اسلامي (مد ظله العالي) مزين به نام سال پيامبر اعظم(ص) گشت، با مشاركت سازمان ملي جوانان زده شد. به يمن ۲۳ سال دوران نبوت پيامبر اكرم (ص)، اين طرح در قالب ۲۳ دفتر مي‌كوشد عناوين و موضوعات متنوعي را در عرصه‌هاي اعتقادي، معرفتي، عرفاني، اخلاقي، اجتماعي، فرهنگي، ادبي حقوقي، سياسي و ... از نظرگاه نبي مكرم اسلام(ص) مورد بررسي قرار دهد. مجموعه طرح «از نگاه نبي (ص)»، در عرصه‌ها و شاخه‌هاي متنوعي سامان يافته است.
در زمينه اعتقادي ـ معرفتي، دفاتر «معنا و هدف زندگي»، «سيماي انسان»، «فلسفه اخلاق»، در زمينه عرفاني، دفاتر «پندهای عرفاني»،«عشق و محبت»، در زمينه تربيتي و اخلاقي، دفاتر «بيداري»، «شادماني»، «خانواده»، «زنان» و «اخلاص»،در زمينه اجتماعي ـ فرهنگي دفاتر «رفاه گستري»، «تمدن»، «مديريت فرهنگي» و «مسجد»، در زمينه حقوقي، دفاتر «حقوق مردم در حکومت»، «مدارا و خشونت»، «حكومت»، «رفتار با مخالفان»و «اهل كتاب»، در زمينه سياسي دفاتر «جنگ»، «ديپلماسي و رفتار سياسي»، در زمينه ادبي دفتر «شعر و شاعري» و در زمينه اقتصادي دفتر «اقتصاد» به رشته تحرير درآمده است.
دکتر محمدحسن قدردان قراملکی، حجت‌الاسلام دكتر محمد جواد رودگر، حجت‌الاسلام سيد مهدي قانع، حجت‌الاسلام حسن معلمي، عليرضا موفق، دكتر عباس برومند اعلم، دكتر فاطمه جان احمدي، دكتر زهیر صیامیان گرجي، دکتر علي نجفي ايوکي، دکتر محسن سيفي، حجت الاسلام دكتر حميد رضا شاكرين،حجت الاسلام محمد حسين پور اميني، حجت الاسلام حيدر همتي، فرزانه حكيم زاده، دكتر ريحانه شهربافي، عباس بشيري، نصر الله سلطاني، سمیه باقری، حميدرضا مطهري، دكتر سيده فهيمه ابراهيمي و روح الله چاوشی نويسندگان دفاتر اين مجموعه هستند. در اينجا جا دارد به رسم ادب از تلاش آغازين در طراحي عناوين اين مجموعه و نظارت مستمر اعضاي شوراي علمي طرح «از نگاه نبي (ص)» حجج اسلام و آقايان محمدباقر پور اميني، محمدرضا ضميري، فاضل حسامي، سيد رضا كلوري، رامين تبرايي، دكتر مهدي جمالي‌فر،دكتر عبدالله محمدي، دكترسيد ياسر قزويني، حسن كاظمي، دكتر مهدي داداش‌نژاد، حيدر همتي و دكتر محمود صادقي علوي تشكر كنم.
*دفاتر مربوط به حوزه هاي اعتقادي ـ معرفتي اين مجموعه به چه موضوعاتي مي پردازند؟
در اين حوزه ۳ دفتر در اين مجموعه كار شده است؛ در دفتر «معنا و هدف زندگي»، پرسش از علت به وجود آمدن انسان است در این نوشتار این سئوال مهم بشر به دین و آموزه های پیامبری که وظیفه اصلی او پاسخگویی به پرسش های مهم بشریست ، عرضه مي شود و از ايشان پرسيده مي شود چرا خداوند عالم و به طور خاص انسان را آفریده است؟ آیا اصلاً هدفی برای آفرینش در نظر خداوند وجود داشته و اگر بوده به طور واضح کدام است؟
دفتر دوم دفتر سيماي انسان مي باشد؛ در دفتر «سيماي انسان»، پاسخ اين سوالات از لابه لاي سيره پيامبر اكرم استخراج مي شود كه: ساختار وجودی انسان چیست؟ آیا انسان موجودی جسمانی است یا از بعد دیگری نیز برخوردار است؟ انسان چگونه پیدا شده و از چه چیزی خلق شده است؟ از کجا آمده و به کجا می رود؟ فلسفه آفرینش او چیست؟ ارزش و مقام انسان چیست؟ آیا انسان بر موجودات دیگر برتری دارد؟ صفات و عوامل رشد انسان چیست؟ موانع رشد انسان کدام است؟ و نهايتا در دفتر سوم يعني دفتر «فلسفه اخلاق»، عقل عملی و نظری ،رابطه باید و هست، کلیت قواعد اخلاق ، رابطه اخلاق و دین محور هاي اصلي مباحث خواهند بود .
*در زمينه تربيتي و اخلاقي چه مباحثي از منظر نبي مكرم اسلام در اين مجموعه مورد توجه قرار گرفته است؟
دفتر «خانواده» در اين مجموعه، در پي آن است كه برخي آموزه هاي نبوي در زمينۀ ازدواج، حقوق والدين، تربيت فرزندان و رفتار با همسر را به عنوان برترين سرمشق براي زندگي سعادتمندانه، در منظر مخاطب قرار دهد. یکی از مسائل مهم جامعه که همواره و در همه اعصار با شبهاتی از جانب مغرضان همراه شده جایگاه و حقوق زنان در اسلام است که در دفتر «زنان»، تلاش شده تا جایگاه اين قشر نزد پیامبر اعظم و دیدگاه آن حضرت درباره نقش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زنان، بررسي شود. از سوي ديگر موضوع شادماني هم به عنوان يكي از جدي ترين موضوعات معاصر مورد توجه قرار گرفته و مفهوم شناسي شادي و نشاط،عوامل و موانع شادي در نگرش پيامبر (ص) آثار مثبت شادي و نشاط ۳ بخش اصلي دفتر «شادماني» را شكل مي دهد.
دفتر چهارمي كه در مجموعه طرح «از نگاه نبوي (ص)» به حوزه اخلاق و تربيت باز مي گردد «بيداري » نام دارد؛ در دفتر «بيداري»، گفته مي شود كه بيداري از خوابهايي چون جهل، غفلت و بي خبري، ضلالت، شرك، كفر، سلطه پذيري، ظلم، جدايي و انشعاب و ... سرلوحه رسالت پيامبر اكرم(ص) بوده و در ادامه چرايي و چگونگي پايداري اين بيداري بيان مي شود. از جمله مهم ترين مفاهيم اخلاقي، اخلاص است؛ اين مفهوم متعالي به طور خاص از نظرگاه پيغامبر اسلام(ص) در اين مجموعه مورد بررسي قرار گرفته است؛ دفتر «اخلاص» ابتدا از معناشناسی اخلاص شروع می کند؛ سپس جایگاه، اهمیت و حقیقت و مولفه های آن را می کاود. در دنباله بحث مولف كتاب، فراخنای اخلاص و درجات و مراتب آن را به بحث می نشیند.
*دفاتر «پندهای عرفاني»،«عشق و محبت» كه در حوزه دفاتر عرفاني اين مجموعه قرار دارند، به كدام محورها گرايش دارند؟
در دفتر «عشق و محبت»، اقسام و انواع محبت، گستره و قلمرو محبت، محبت و جوان در کلام و کردار نبوی، نقش محوری محبت در زندگی فردی و اجتماعی، متعلقهای محبت اعم از خدا و اولیای خدا، رابطه و پیوند معرفتی ـ محبتی با اولیاء الله یا نسبت وجودی انسان متکامل با انسان کامل مکمل ، راه کارهای محب خدا و محب محبوبان خدا شدن و کارکردهای محبت مورد بحث و تحقیق و تدقیق قرار گرفته است. همچنين در دفتر «پندهای عرفاني»، از مفهوم‌شناسی پند و موعظه، ویژگی‌های مفهوم پند و موعظه، انواع پند و موعظه صحبت مي شود.
*بار اجتماعي ـ فرهنگي مجموعه عمدتا متوجه كداميك از دفاتر مجموعه طرح «از نگاه نبوي (ص)» است؟
تمدن اسلامی از زوایا و ابعاد گوناگون مورد توجه اندیشمندان و محققان واقع شده و کتابها و مقالات متعدد و متنوعی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است، ولی آنچه در این میان عمدتاً مورد غفلت واقع شده و آنچنان که شایسته آن بوده است مورد توجه واقع نشده، نقش اساسی و بی بدیل پیامبر اکرم(ص) در پایه گذاری و تأسیس این تمدن عظیم است. در دفتر «تمدن» به اين مهم پرداخته مي شود. دفتر ديگري كه به مقوله فرهنگ توجه خاصي دارد ، دفتر «مديريت فرهنگي» است.
اصلی ترین سوال دفتر «مديريت فرهنگي»، اين است كه نبی مکرم اسلام چگونه و با چه اسلوبی دولت نبوی را در مدینه مدیریت می کرد؟ و شاخص های مدیریت فرهنگی عصر نبوی چه بود؟ دفتر «مسجد» هم در اين مجموعه اشاره به وضعیت کارکردی مسجد در زمان پیامبر (ص) دارد. در دفتر «رفاه گستري» تبيين ضرورت و چرايي گسترش رفاه از منظر پيامبر (ص) محور اصلي كتاب است و دو سوال مهم در كتاب پي گيري مي شود كه كدام رفاه در سيره پيامبر (ص)اسلام مورد توجه قرار داشته است؛ رفاه مادي يا رفاه معنوي؟ و رفاه فردي يا رفاه جمعي؟ در ادامه خواننده مي تواند تعامل شناسي و نسبت سنجي رفاه با مفهوم سعادت را درك كند و با مصاديق رفاه زيستي، رفاه اعتقادي ،رفاه اجتماعي و رفاه روحي ـ رواني، آشنا شود.
*نحوه مديريت و حكومت پيامبر(ص) در چه دفاتر و با چه محورها و ريزمحورهايي در اين مجموعه مورد توجه قرار گرفته است؟
در دفتر «حكومت»، نويسنده اين خط را پي مي گيرد كه نخستین حکومتی که توانسته است میان مردم سالاری ـ به معنای واقعی کلمه با دینداری را جمع نماید حکومت اسلامی پیامبر(ص) در مدینه است، پایه های این حکومت بر دو اصل اساسی «نص» و «بیعت» استوار است و این حکومت با تبیینی ظریف، روابط میان این دو اصل را مشخص کرده است. «نص» تقریری دیگری از همان دینداری و شاید جزیی از آن است و «بیعت» نیز با اندکی توسعه منطبق بر مردم سالاری مورد نظر اسلام می تواند باشد. شناخت نوع روابط و حدود میان این دو گزینه همان چیزی است که امروز ما در نظام حکومتی خود به آن نیازمندیم.
دفتر «حقوق مردم در حکومت»، می کوشد نشان دهد در عین حال که حکومت نبوی حکومت الهی و آسمانی است، در عین حال به حقوق و جایگاه واقعی مردم در چهارده سده پیش پرداخته و آن را نه به صورت تئوری نظری بلکه در عمل و واقعیت نیز متجلی نموده است.
در دفتر «مدارا و خشونت»، با تفکیک مرزها و عرصه های مدارا و خشونت می کوشد اسلام را آیین جامع و معتدلی معرفی کند که در سیره بنیان گذار آن -حضرت محمد-هر دو ساحت مورد توجه و اهتمام قرار گرفته است، لکن اصل و مبنا در سیره حضرت اصل مدارا و اهتمام به روش عقلی و منطقی است که در صورت ضرورت و عدم دستیابی به نتیجه از این راهکار نوبت به راهکار خشونت مشروع و قانونی می رسد. پيامبر اكرم(ص) مخالفاني هم در مسير حكومت خود داشته است، در دفتر «رفتار با مخالفان»، پاسخ اين سوالات به خواننده داده مي شود كه مخالفان سياسي پيامبر (ص) چه كساني بودند؟ پيامبر اسلام چه اقداماتي را براي تامين انسجام سياسي انجام داده اند؟ و پيامبر اسلام با مخالفان سياسي به چه نحوي رفتار نموده است؟
يكي از جلوه هاي مهم حكومت پيامبر تعامل ايشان با غيرمسلمانان است؛ به همين خاطر دفتري مستقل با همين موضوع در مجموعه حاضر تدوين شده است. آنچه در دفتر «اهل كتاب»، بدان پرداخته شده است بیان اجمالی از کنش و واکنش صورت گرفته در تعامل پیامبر رحمت با اهل کتاب است. طبیعتاً ذکر همة حوادث در این مجال امکان پذیر نبوده لذا پس از مقدمه ای واجب در باب وضعیت دینی شبه جزیره و عقاید اهل کتاب در ارتباط با ظهور پیامبر خاتم(ص) به مصادیق این تعامل پرداخته شده است.
نگاه پيامبر (ص) به اصول سياست داخلي و سياست خارجي در اين مجموعه چگونه منعكس شده است؟
در دفتر «جنگ»، به سيره اخلاقي و نظامی پيامبر(ص) در برخورد با پديده جنگ و دشمن بر اساس گزارشهاي تاريخي پرداخته شده است و همچنين اين دفتر نگاهي اجمالي و مقايسه اي با «حقوق بشر دوستانه» و «حقوق جنگ» امروزي دارد كه داعيه دار حمايت از حقوق بشر و مبارزه با تروريسم و خشونت است. در دفتر «ديپلماسي و رفتار سياسي» نيز تلاش مي شود تا اصول حاکم بر سیاست خارجی نبوي يعني اصل نفي سبيل و عزت اسلامي، اصل دعوت، اصل رعايت احترام متقابل و اصل وفاي به عهد و پيمان مورد بررسي قرار گيرد و به شرايط برقراري روابط ديپلماتيک با بيگانگان اشاره شود.
هدف نويسنده در اين دفتر آن است كه ديپلماسي نبوی را در سه لايه ديپلماسي قبايلي، ديپلماسي منطقه‌اي و ديپلماسي فرامنطقه‌اي زير ذره بين قرار دهد. اشاره به ديپلماسي نبوي با دولتهاي روم و ايران از جمله بخشهاي جالب اين دفتر به حساب مي آيد.
*تا چه ميزان تلاش شده است تا خواننده نگاه جامعي از ابعاد شخصيتي نبي مكرم اسلام(ص) بعد از خواندن اين مجموعه پيدا كند؟
در اين مجموعه تلاش شده است تا شخصيت ادبي ايشان هم مورد توجه قرار گيرد بر اين اساس دفتر «شعر و شاعري» برآنست تا به شعر پيش از ظهور اسلام بپردازد و از نوع، ويژگي و موضوع آن پرده بردارد و جايگاه شاعر آن دوره را به مخاطب بنماياند تا در نهايت مخاطب به پاسخ اين پرسش برسد که در زمان پيدايش اسلام، شعر و شاعري در نزد عربها چه جايگاهي داشته و بر چه محوريتي مي چرخيد و آن حضرت در چه فضايي ظهور کردند؟
تبيين نگاه اسلام و قرآن کريم درباره شعر و شاعري نيز در اين دفتر مورد نقد و تحليل قرار مي گيرد تا نگاه و برخورد پيامبر اعظم(ص) به شعر و شاعران آن دوره و داوريهايي که نسبت به اين موضوع داشته، براي مخاطب دريافتني تر باشد. در اين دفتر به تأثير پيامبر اکرم(ص) بر روند شعر و شاعري اشاره مي شود و در آن از تعامل آن حضرت با شعر و شاعران صحبت خواهد شد. هم چنين نسبت به تفكر اقتصادي پيامبر در اين مجموعه بي تفاوت نبوده ايم و در دفتر «اقتصاد» اقتصاد حجاز در آستانه بعثت، تخصيص درآمدها و عدالت، الگوي مصرف، كار و تلاش محور هاي اصلي تحقيق هستند.
*اهميت انتشار مجموعه طرح«از نگاه نبي (ص)»، در عصر حاضر چيست؟
حوادث اخير تروريستي در اروپا و خصوصا كشور فرانسه و موضع گيري مقامات غربي نشان داد كه مقوله اسلام‌هراسی به پروژه اسلام ستيزي نزديك مي شود. غربیان همواره اسلام را از پشت شیشه های خصومت آمیز و جنگ های تاریخی نگریسته اند و این رویکرد در نگرش شان نسبت به مسلمانان عصر حاضر نیز تأثیر گذاشته است. از جمله محورهاي اصلي كه غرب در جريان حوادث اخير تروريستي بر روي آن تمركز نموده است، طرح شبهاتي درباره گسترش اسلام از طریق شمشیر، امت اسلام به عنوان امتی بی‌فرهنگ، منزوي، شرور و تهدیدی برای صلح‌جهانی و ... است.
متأسفانه آرایش فكري و رسانه ای برنامه ریزی شده اي در جهت اهانت به مقدسات اسلامی، در غرب وجود دارد ضرورت مقابله با حركتهاي خزنده اين چنيني از سوي جهان اسلام ضروري خواهد بود. از سوي ديگر سال گذشته نشریه خارجي چارلی ایبدو در اغلب کاریکاتورهایی که منتشر می کرد، شخصیتهای مسلمان ازجمله پیامبر اکرم(ص) را با ظاهری شبیه به چهره های تکفیریها نشان مي داد.
برخي جريانهاي معاند در صددند تا همه مسلمانان و تمامیت اسلام، با تکفیری ها برابر معرفي كنند. اين رويكردها و خطرات رسالت معرفي راستين حقيقت دين مبين اسلام و پيامبر آن را بيش از پيش گوشزد مي كند؛ همان گونه كه مقام معظم رهبري در نامه اخير خود خطاب به جوانان اروپا و امريكاي شمالي اشاره فرمودند افكار عمومي به جاي رجوع به رسانه هاي دروغگوي غربي بايد به منابع اصيل معرفتي و وجدان عمومي خود رجوع كنند تا به درك درستي از اسلام و پيامبر اين آيين دست يابند و انتشار مجموعه طرح«از نگاه نبي (ص)»، نيز گامي هرچند كوچك در اين مسير است.
نظر شما