آزيتا حاجيان و آنك حكايت زن نيك ايالت سچوان، حكايت يك زن و حكايت يك مرد

سعيد سليماني ، مريلا زارعي و افسر اسدي،بازيگران "زن نيك ايالت شيچوان"
 زير نظر آزيتا حاجيان درحال تمرين هستند 
   

ما كه جوانتريم و به قولي، نسبت به جريانهاي روشنفكري دهه پنجاه، نه حس نوستالژي داريم و نه تعصب حزبي، به بعضي از واژه ها حساس شديم : برشت، گروتفسكي ، پيتر بروك... و وقتي قرار باشد نمايشي از اين هنرمندان را ببينيم، درآن صورت وهمي از انزجار و خستگي، روحمان را به مسلخي بي بازگشت - حداقل براي چند ساعت - مي برد .

آنقدركه تاب نمي آوريم و ازروي بي تجربه گي هر آنچه را دردل داريم  مي گوييم . بي خبر از اينكه بدانيم چه عواقبي در انتظارمان است و بزرگان با آن عينكهاي ريزبينانه چطور ما را مي سنجند؟

با اين پيش فرض ذهني براي تهيه گزارش به ديدن پشت صحنه نمايش "زن نيك ايالت سچوان" (برشت) به كارگرداني آزيتا حاجيان رفتم. درسالن اصلي تئاترمفخم شهر را كه باز كردم ترانه اي آشنا به گوشم رسيد : ((اي شب از روياي تو رنگين شده ، سينه ازعطر تو آهنگين شده ...)) طنين اين صدا آنقدر زيبا بود كه در همان صندلي اول ميخكوب شدم. مدتي گذشت تا  شعر"فروغ "را از ترانه بازشناختم .

به گزارش خبرنگار تئاتر "مهر"، 30 نفرهمسرا سرودي را مي خواندند كه اگر كمي حس نوستالژي داشته باشيد مقهور آن مي شديد. از برنامه گروه معلوم بود كه ابتداهمسرايان تمرين مي كنند وبعد نمايش شروع مي شود. پيش خودم گفتم تا اينجا كه بد نشد . سرودهاي بعدي همسرايان تم پاپ داشت وموضوع هايي رامي گفتند كه به روزمرگي ، دروغ ،ريا  وتملق آدمها برمي گشت. البته ناگفته نماند كه ما ديگرنسبت به اين واژه ها پوست كلفت شديم واين خبر خوش را بايد بدهم كه ديگر حساسيتمان به اين واژه ها از بين رفته.

بعد ازتمرين همسرايان به سرپرستي مهراوه شريفي نيا ، گروه همسرا ازسن پايين آمد و تمرين بازيگران اصلي شروع شد. حضور مريلا زارعي به عنوان نقش اصلي برايم جالب بود. گويي اين سياست جديد مركزهنرهاي نمايشي، مبني براستفاده بازيگران سينما درتئاتربا استقبال هنرمندان روبرو شده و در آينده هم حضور گسترده تر اين عزيزان را در تئاتر شهر شاهد خواهيم بود . البته اين اتفاق خوبي است چون خبر دارم جديدا "يوهان مك گرگور" هم مانند ديگر بازيگران سينما كه به تئاتر رو آورده اند ، در تئاتر" وست اند" انگليس در حال ايفاي نقش است وحداقل از اين جهت مي توانيم ادعا كنيم كه با تئاتر دنيا  در تعامل ، تبادل و به روز شدن هستيم .

البته نمي توان اين نكته را از ذهن دور داشت  كه تا ساليان زيادي در همين ايران خودمان ، مثل تمام دنيا ، تئاتر خوراك سينما وتلويزيون را مي داد -البته بگذريم از استثناءها كه از ابتدا بازيگر تئاتر بودند وبعد چهره سينما شدند - ولي اينكه چرا الان قضيه برعكس شده ؟ جاي كمي درنگ دارد . در هر صورت وگذشته از هر گله گذاري شايد اين اتفاق در كوتاه مدت سبب رونق تئاتر ما در اين برهه از زمان باشد.

صحنه اي از تمرين " زن نيك ايالت سيچوان "

 در اين نمايش علاوه بر مريلا زارعي شاهد حضور بازيگران شناخته شده ديگري هستيم . امين زندگاني، شهرام عبدلي، احمد مهرانفر، كامبيز ديرباز، فرزانه نشاط خواه، نادر سليماني، كامران ملك مطيعي، سوسن مقصودلو و... از جنس بازي، لحن ديالوگها و نوع ميزانس ، مي شد حدس زد كه نمايش كاملا آداپته و امروزي شده است. 

وقتي نمايش را تا انتها دنبال كردم، كمتر از آن اسلوب تخطي ناپذير برشت اثري يافتم . درعوض شاهد نمايشي روان ، ساده وشايد خوانشي دوباره از برشت بودم . واقعا چه اشكالي دارد يك نمايش كه روي صحنه مي رود با مخاطبش ارتباط برقرار كند!؟ و وقتي از تئاتر بيرون مي آيي احساس تحليل رفتن وخستگي جسم و روح نكني !؟ حداقل بداني چه نمايشي را ديدي و قصه آن را بفهمي !؟ واقعا اين سوالهاي پيش پا افتاده الان به معضلي اساسي در تئاتر تبديل شده و اگر تئاتري بتواند با تماشاگرش ارتباط برقراركند  انگ سطحي بودن مي خورد . 

البته نمي توان كتمان كرد كه ما مردم افراط و تفريط هستيم و از هر موقعيتي براي منافع خودمان سودجويي مي كنيم . همين امسال تئاترهايي داشتيم كه با استقبال تماشاگران روبرو شدند ولي چه فايده كه به خودشان هم دروغ مي گفتند . ولي برشت دروغ نمي گويد . هر چقدر هم از برشتيسم  بدمان بياد، نمي توانيم آن را كتمان كنيم .

اميد زندگاني و مريلا زارعي در صحنه اي از تمرين " زن نيك ايالت سيچوان "

 من به واقع مطمئن هستم كه برشت آن چيزي نيست كه روشنفكران ما ازاو تعابير متفاوت وگونا گوني مي كنند. استادي مي گفت خيلي از اين انديشمندان كه در ايران طرفداران پروپا قرص وعاشقان سينه چاكي دارند، در آنسوي آبها نامي ازشان برده نمي شود. همين استاد كه تنها دارنده دكتراي ديتا در ايران است، نقل مي كند كه ما برشت را به عنوان حامي محرومان و توده مردم مي شناسيم، درحاليكه او نه كمونيست بوده ونه سوسياليست.

 متاسفانه هر جريان روشنفكر و تحول گرايي كه در ايران آغاز شده، براي پيش برد مقاصد خويش، از انديشمندان و هنرمندان ايراني و خارجي به نفع خويش استفاده كرده و اين امر سبب سوء تفاهمهاي بسياري دراين زمينه شده است . برشت علاوه برابداع فاصله گذاري به مفاهيم وموارد ديگر نيز اذعان داشت . مثلا تعريف قصه، ايجاد تعليق ، اتفاق نمايشي، روايت ساده ، تصوير سازي ،كنش دراماتيك وخيلي مفاهيم ديگركه در درام تعريف شده است. ولي ما فقط به وجه فاصله گذاري آن توجه كرده ايم و اين مساله كه يك نمايش در درجه اول بايد بتواند تماشاگر خود را سرگرم كند را از ذهن دور داشته ايم . به همين دليل هم وقتي اسامي آنها را مي شنوم ويا قرار است نمايشي اقتباسي ازايشان را ببينم دچار ملال و خستگي مي شوم .

ولي هيچكدام ازاين حساسيتها را دراجراي  خانم حاجيان نديدم . به نظرم خوانشي كه ايشان از متن برشت كرده اند درست است . حتي انتخاب اين اثردربين آثار برشت كاملا به روزاست . اصولا آثار ماندگار در هر دوره از تاريخ  قابليت خوانش وتجديد نظررا دارند و "زن نيك ايالت سيچوان" هم از اين دسته مستثني نيست .

آزيتا حاجيان درحال هدايت بايگران زن نيك ايالت سچوان

 نكته ديگري كه بايد به آن اشاره كنم، انتخاب درست بازيگران است. هيچ بازيگري از ديگري پيشي نمي گيرد تا اين امر سبب ناهماهنگي ودر مجموع پراكندگي بازي گروه شود . فضاي نمايش هم با توجه به اينكه بدون دكور اجرا مي شد هم خوان با متن نمايش بود. شايد آذرماه  زمان خوبي براي اجراي نمايش نباشد. ولي اجراي  حاجيان خاطره خوبي را قبل از جشنواره فجر در ذهنها باقي خواهد گذاشت و يكي از نمايشهاي خوب فصل زمستان خواهد بود .

به گزارش خبرنگار تئاتر "مهر"،  "زن نيك ايالت سچوان "حديث زني است كه به سحرعشق، مي خواهد شيوه زندگي اش را عوض كند. او كه در يك خانه بد نام زندگي كرده و بد نام بوده ،حالا تصميم  مي گيرد تا پاكدامن شود، ولي گذشته بد و اطرافيان فرصت طلب و سود جو، او را در رسيدن به اهدافش مانع مي شوند،. تا اينكه در ظاهر يك مرد، بر نظام مردسالار و متجاوزگر جامعه و اطرافيان مي شورد.