خوابگاهها نمره ۱۰ هم نمی گیرند/ دانشجو اتاق تک نفره نمی‌خواهد

دکتر محمدرضا داوودآبادی فراهانی در پایان هفته خوابگاه های دانشگاه های علوم پزشکی در گفتگویی تفصیلی با مهر درباره وضعیت فعلی خوابگاهی، الزامات یک خوابگاه استاندارد، رتبه بندی خوابگاه ها و تدوین سند خوابگاه استاندارد سخن گفت.

این گفتگوی مشروح در پی می آید:

* اگر بخواهید یک نمای کلی از وضعیت خوابگاهی در دانشگاه های علوم پزشکی ارائه بدهید، چگونه آن را تصویر می کنید و چه نمره ای به آن می دهید. به نظر شما چه تغییراتی برای چنین وضعیتی نیاز است؟

بحث خوابگاه ها موضوع عمیق و مبسوطی است. نکته مهم این است که برای تحلیل وضعیت خوابگاهی در دانشگاه های علوم پزشکی نمی توان از یک جمله وضعیت مطلوب است یا مطلوب نیست استفاده کرد. اینکه می گوییم حوزه خوابگاه وضع خوبی ندارد یک میانگین کلی از وضعیت خوابگاه ها است. در واقع ما از خوابگاه های خوب که یک نمره قابل قبول  ۱۷ دارد، داریم تا خوابگاه هایی که آنقدر وضع شان اسف بار است که اصلا قابل سکونت نیست و نباید به آنها خوابگاه گفت.

ضمن اینکه خوابگاه هایی که می گویم خوب هستند عمدتا در دانشگاه هایی قرار دارند که ثروتمند هستند و تبادلات مالی و توانمندی بالایی دارند. ممکن است دانشگاهی ۱۰ هزار دانشجو داشته باشد و تبادلات مالی حوزه بهداشت و درمان و درآمدهای اختصاصی آن بالای ۲ هزار میلیارد تومان باشد و در مقابل ممکن است دانشگاهی نصف این تعداد دانشجو داشته باشد و به دلیل اینکه در شهر کوچکی است از درآمدهای اختصاصی کمتری برخوردار باشد. پس آن دانشگاهی که وضع بهتری دارد می تواند مقداری از پول هایش را در حوزه فرهنگی دانشجویی هزینه کند. بنابراین ما با وضعیت نامتوازنی در ارائه خدمات دانشجویی و فرهنگی و خوابگاهی مواجه ایم.

خوابگاهی با زمین میلیاردی بدون رعایت سرانه اسکان در اتاق!در همین هفته خوابگاه ها از خوابگاهی بازدید کردیم که در تهران در منطقه پاسداران واقع شده و تنها زمین آن خوابگاه اکنون چندین میلیارد تومان قیمت دارد و ۱۸۰ دانشجو از آن استفاده می کنند. این خوابگاه دارای اتاق مطالعه و امکانات کافی است اما تنها مسئله ای که در آن رعایت نشده سرانه خوابگاهی است که در اتاق حدود ۲۰ مترمربع آن ۶ نفر اسکان داشتند.

در مقابل یک دانشگاه در شهر کوچکی در یکی از استان های غربی کشور خوابگاهی دارد که اصلا قابل سکونت نیست. آمده اند یک بیمارستان جدید در این شهر ساخته اند و بیمارستان قدیمی را به دانشکده تبدیل کرده اند و دو سه اتاق در همکف این مکان را که مراجعه کننده داشته و دانشجویان و خدمه هم به آنها اشراف دارند را به خوابگاه تبدیل کرده اند و بعد برای اینکه داخل اتاق ها دیده نشود تمام شیشه ها را رنگ زده اند . یعنی اتاقی درست شده است که هیچ نوری ندارد و در روز روشن هم باید چراغ روشن کرد تا داخل اتاق دیده نشود و دانشجو هم در آن محبوس می شود.

خوابگاه تازه سازی که هر لحظه ممکن است فرو بریزد!در یک شهر دیگر ما به صورت اتفاقی متوجه شدیم که ساختمانی که ۱۰ ماه است ساخته شده، به هیچ عنوان امن نیست و استحکام بنا ندارد و هر لحظه ممکن است که این ساختمان فرو بریزد. مسئولین دانشگاه هم متوجه شدند و با مسئولیت شناسی خیلی سریع یک مکان دیگر را از ارتش قرض گرفته اند و دانشجویان را به آنجا منتقل کردند. در واقع جایی ایجاد شده که یک خطر جانی دارد.

ضمن اینکه سرانه ۶ نفر در یک اتاق خوابگاهی از نظر ما اصلا استاندارد نیست . بالاترین عددی که ما در سند خوابگاهی بدست آوردیم ۳ نفر در یک اتاق است که البته باید سرانه ۵.۵ مترمربع برای هر نفر رعایت شود. یعنی به شرطی که اتاقی ۱۷ متر باشد می توان گفت ۳ نفر در این اتاق زندگی کنند.

در واقع یک بی عدالتی بزرگی در این بخش صورت گرفته است و یک خوابگاه هایی نمره ۱۷ و یک خوابگاه هایی زیر صفر نمره می گیرند.

* در واقع اکثریت خوابگاه های در وضعیت خوبی بسر نمی برند. نمره مجموع آنها چیست ؟ 

اکثریت خوابگاه های ما در مجموع نمره ۱۰ را هم نمی گیرند. یعنی هم به لحاظ تعداد دانشجو در داخل اتاق، هم به لحاظ کیفیت و تجهیزات داخل اتاق، هم به جهت اینکه بیشتر دانشجویان در داخل پردیس دانشگاه ساکن نیستند و از دانشگاه فاصله داشته و از مکان های آموزشی دور هستند، نمره قابل قبولی نمی گیرند.

در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر خوابگاه هایی داریم که دانشجو دو ساعت در راه است که از خوابگاه به دانشکده یا بیمارستان برسد و دو ساعت هم باید وقت صرف کند که برگردد. در واقع چهار ساعت وقت دانشجو نابود شده و همانند یک کارمند با او برخورد کرده ایم در حالی که ما باید پیش بینی کنیم که وقت دانشجو ارزشمند است. در واقع مجموع موضوعاتی از جمله فرسودگی، عدم استحکام ، ظرفیت بالا ، عدم تجهیزات و امکانات مناسب باعث می شود که خوابگاه مناسبی نداشته باشم.

* یکی از مشکلات در حوزه خوابگاه دانشجویی، عدم تناسب ساختمان هایی که با عنوان خوابگاه استفاده می شود با کاربری خوابگاهی است. در علوم پزشکی هم بسیار دیده شده است که یک دانشکده یا یک بیمارستان قدیمی را به خوابگاه تبدیل کرده اند. این موضوع چه راهکاری دارد؟

ما در حوزه ساختمان کلمه ای داریم با عنوان کاربری . کاربری به این معنی است که یک ساختمان برای چه منظوری طراحی شده است و هر مجموعه ای بر اساس نوع استفاده ای که دارد یک ساختمان را طراحی می کند. همانطور که یک خانه مسکونی مانند اداره طراحی نمی شود، خوابگاه هم طراحی خاص خودش را دارد که این نکته در هیچ خوابگاهی دیده نشده است.

یک مثال برای تبیین موضوع می زنم. هر اتاقی باید یک فضای خصوصی برای تعویض لباس داشته باشد. آدم ها لباس های بیرونی و خانگی دارند. وقتی یک دانشجو از دانشگاه و بیرون به خوابگاه بازمی گردد و وارد اتاقش می شود که با ۶ نفر دیگر در آنجا زندگی می کند کجا باید لباس خود را تعویض کند؟ باید به دیگران بگوید همه از اتاق بیرون بروند؟ ما در ایران ۵۰ سال است که سابقه خوابگاه داری داریم و ۵۰ سال است که دانشجویان در خوابگاه زندگی کرده اند و همه دانشجویان هم در این مدت با همین مشکل مواجه بوده اند اما چرا حل نشده است ؟ در واقع چنین فضایی در هیچ خوابگاهی در  هیچ زمانی دیده نشده است و هیچ کس فکری برای آن نداشته است.

یک برگ سند در مورد خوابگاه استاندارد در سازمان مدیریت و برنامه ریزی به عنوان ضوابط فنی وجود ندارد

ما در موضوع خوابگاه ها دو بحث داریم . یکی موضوع پیوست فرهنگی و استفاده از یک مکان است و دیگری نیز ضوابط فنی و ساختمانی. به طور مثال در ساخت یک بیمارستان ضوابطی وجود دارد که ناظر به این است که ما به چه فضاهای در بیمارستان نیاز داریم و بیمارستان بر اساس آن نیازهای درمانی و فنی طراحی می شود اما جالب است که در مورد خوابگاه ها یک برگ سند در سازمان مدیریت و برنامه ریزی درباره ضوابط فنی خوابگاه وجود ندارد. البته پیوست فرهنگی هم وجود نداشت. پس در کشوری که به تعداد میلیونی دانشجو دارد که از خوابگاه استفاده می کنند یک برگ سند در مورد ضوابط فرهنگی و فنی خوابگاه ندارید اگر یک خوابگاهی ایده آل بوجود بیاید باید تعجب کنید. در واقع باید گفت این خوابگاه بر اساس چه سند و پیوستی باید طراحی می شده است ؟ بر اساس چه مفاهیم و چه پشتوانه تئوریکی باید آن را طراحی کرد؟

ضمن اینکه می گوییم که در یک اتاق نباید ۶ نفر باشند و حداکثر باید ۳ نفر ساکن باشد بر اساس چه استانداردی بدست آمده است ؟ خب می توانید بپرسید که چرا اتاق ها تک نفره نباشد. ما یک نظرسنجی انجام دادیم و با اینکه فکر می کردیم که دانشجویان موافق اتاق های تک نفره باشند اما گفتند چون ما از یک شهر دیگر آمده ایم در شهر جدید احساس غربت می کنیم و نمی خواهیم در اتاق تنها باشیم چون احساس افسردگی می کنیم.

اکثریت خوابگاه های علوم پزشکی در مجموع نمره ۱۰ را هم نمی گیرندالبته تعداد کمی از دانشجویان سال بالایی یا تحصیلات تکمیلی که زمان زیادتری را دور از خانواده بوده اند و سال های جدایی از خانواده را بیشتر گذرانده اند ترجیح می دادند که تنها باشند. ولی اکثریت می گویند که تک نفره بودن خوب نیست اما ۶ نفر هم در یک اتاق زیاد است.

این موضوعات به ظاهر ساده می آیند اما متاسفانه در مورد آنها فکر نشده بود. البته نه اینکه صددرصد فکر نشده بود بلکه مشکل اینجاست که تجربیاتی که وجود دارد را ثبت و ضبط نمی کنیم.  هم اکنون نتایج جلساتی که در سی سال گذشته درباره خوابگاه ها در وزارت بهداشت برگزار شده است را در اختیار نداریم و همیشه بر اساس سلایق شخصی مدیران عمل شده است.

تا الان هم در خوابگاه هایی که افتتاح کردیم و یا وجود داشته و بازدید کرده ایم تمام این مشکلات وجود داشته اند.

* راهکاری که شما در نظر گرفته اید چه بوده است؟

ما برای این کار یک فعالیت مستمر انجام دادیم که در نهایت پس از چندین ماه به نتیجه رسید و توانستیم سند خوابگاه استاندارد را تدوین کنیم. البته نمی خواهم ادعا کنم که در سندی که تهیه کرده ایم تمام جوانب به طور کامل دیده شده است اما تمام سعی خود را کرده ایم.

تدوین بسته سند خوابگاه استاندارد همراه با ضوابط فنی و رتبه بندی خوابگاه ها در سال ۹۴ از مهمترین فعالیت های حوزه معاونت دانشجویی است

برای اولین بار این سند خوابگاهی را طراحی کرده ایم که در مرحله نهایی قرار دارد و از این پس خوابگاه های جدید را بر اساس آن می سازیم. در واقع این مهمترین کاری بوده است که در این مدت انجام داده ایم. به همه دانشگاه ها نیز گفته خواهد شد که خوابگاه های خود را براساس این سند باید بسازند و معاونت پشتیبانی وزارت بهداشت نیز قراردادی را تنظیم کرده استت که بسته سند خوابگاه استاندارد که ناظر بر نیازهای ما در یک خوابگاه دانشجویی است همراه با ضوابط فنی ارائه می شود. دفتر منابع فیزیکی وزارت بهداشت نیز به کمک ما این بسته را تکمیل می کند که وقتی به سازمان مدیریت و برنامه ریزی ارائه شد تا دیگر خوابگاهی خارج از این استاندارد ساخته نشود .

طرح دیگری هم که برای خوابگاه های دانشجویی داریم این است که آنها را در ۶ ماه آینده رتبه بندی می کنیم. یعنی یک خوابگاهی که از نظر ما مطلوب است و می توان با اندک تغییراتی آن را بهینه کرد. یکسری خوابگاه ها هم هستند که از نظر ما B شناسایی می شوند و درجه دوم هستند که باید با یکسری هزینه های بهسازی تبدیل به خوابگاه A بشوند. یکسری خوابگاه های درجه سوم یا C هم وجود دارند که از نظر ما قابل قبول نیستند و باید کاملا با فضاهای دیگر تغییر کنند.

اکنون ۴۲۰ خوابگاه در علوم پزشکی وجود دارد اما نمی توان با نگاه کردن،  آنها را به درجه اول تا سوم درجه بندی کرد. چرا که تهیه آمار این خوابگاه ها هم نیازمند شاخص بوده است که باید آن را استخراج کرد. اما با این حال به نظر می رسد با تغییراتی که گفتم می توانیم در این دولت در مجموع  ۳۰ درصد به خوابگاه های موجود اضافه کنیم.

گفتگو از زهره بال