این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
به گزارش خبرنگار مهر، صاحب نظران حوزه انرژی و منابع طبیعی بخصوص بخش آب، یکی از بزرگترین چالش‌های قرن حاضر را بحران آب مطرح کرده و آن را سرمنشا بسیاری از تحولات می دانند.
به گفته این کارشناسان بین توان تامین و شدت تقاضای آب خلایی وجود دارد که بحران آفرین است و تا زمانی که این نبود تعادل با مجموعه راهکارهای مدیریتی قابل مهار نباشد زبان مفاهمه در بخش آب در بعد محلی، منطقه‌ای، ملی و چه در بعد جهانی تبدیل به زبان مخاصمه خواهد شد.
کشور ما جزو سرزمین های خشک کره زمین به شمار می رود و به همین دلیل بخش عمده استان های کشور از مشکل کم آبی و یا حتی خشکی رنج می برند. گلستان نیز علی رغم نزدیکی به دریای خزر و ظاهر سبز، استانی خشک است و به گفته کارشناسان و مسئولان امر، جزو چهار استان کم آب کشور به شمار می رود.
خشکسالی دیگر تنها یک پدیده در استان ما محسوب نمی شود بلکه خشکسالی از این پس صفت استان شده است و ما هم اکنون در مرکز بحران خشکسالی هستیم. بررسی خشکسالی ابعاد گوناگون دارد که در گلستان متناسب با اقلیم می توان این معضل را دو بخش شهری و روستایی و بخش کشاورزی دید.
در این گزارش سعی داریم، خشکسالی را به زندگی شهری و روستایی انسان گره بزنیم تا دریابیم، نحوه مصرف انسان چه تاثیری در میزان کمبود آب دارد.
مهمترین عاملی که در بخش شهری و روستایی تاثیر گذار است، فرهنگ مصرف است. متاسفانه آن چه در اکثر مناطق استان مشاهده می شود، مصرف بی رویه، بی هدف و بی برنامه آب است که این موضوع نشان از نبود آگهی مردم نسبت به واقعیتی به نام خشکسالی دارد.
زیرا مردم گلستان همچنان می پندارند که استانی شمالی، در حاشیه خزر و با آب فراوان هستند. به همین دلیل است که همچنان مشاهده می کنیم حیاط و پارکینگ خانه را همچنان با شلنگ آب می شویند یا این که خودرو خود را با آب شرب خانگی خود نظافت می کنند.
لذا در این راستا ترویج فرهنگ صرفه جویی می تواند اقدامی تاثیرگذار برای کنترل بحران کم آبی به شمار برود اقدامی که مسئولین و کارشناسان به آن تاکید داشته و اجرای آن را ضروری می دانند.
به اعتقاد برخی صاحب نظران، مردم باید بیاموزند که صرفه جویی یک دستور حکومتی نیست بلکه منافع آن اجتماعی و جهانی است از این رو برای حفظ این عنصر ارزشمند و به میراث گذاشتن آن برای آیندگان باید همه با هم همدل باشند.
ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮیی ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ کمرنگ شده
دراین باره یک کارشناس امور آب در گفتگو با خبرنگار مهر ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ را ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ گلستان، کمرنگ دانست و گفت: به ﺪﻟﻴﻞ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ، این ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻬﺎﺩﻳﻨﻪ ﺍﺳﺖ و ﺑﺎ ﻛﻤﻲ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ صرفه جویی ﺭﺍ ﻧﻮﺳﺎﺯی ﻛﺮﺩ.
علی اکبر صادق نژاد ﺭﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ، ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻧﻘﺶ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ، ﻧﻈﺎﻓﺖ، ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﺗﻔﺮﻳﺤﺎﺕ را از جمله عوامل افزایش ﻣﺼﺮﻑ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺁﺏ دانست.
این مدرس دانشگاه استفاده از خرد جمعی و اقشار مختلف جامعه برای فرهنگ سازی تاثیر گذار دانست و گفت: حتی می توان از ظرفیت هنرمندان، نویسندگان و شاعران برای این امر بهره جست.
وی واگذاری انشعاب آب بدون کنتور در یک مقطع زمانی را یکی از عوامل کمرنگ شدن فرهنگ صرفه جویی دانست و گفت: دولت وقت ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﻛﻨﺘﻮﺭ، ﺍﻧﺸﻌﺎﺏ ﺁﺏ ﺑﺪﻭﻥ ﻛﻨﺘﻮﺭ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ کرد با این اقدام ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ بی رویه ﺁﺏ ﻣﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩه اما با این حال ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺛﺎبتی ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ می کرد.
دولت وقت ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﻛﻨﺘﻮﺭ، ﺍﻧﺸﻌﺎﺏ ﺁﺏ ﺑﺪﻭﻥ ﻛﻨﺘﻮﺭ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ کرد با این اقدام ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ بی رویه ﺁﺏ ﻣﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩه اما با این حال ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺛﺎبتی ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ می کرد.
صادق نژاد نصب یک کنتور برای مجتمع های چند واحدی را از دیگر موارد اسراف آب دانست و گفت: ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮیی ﺩﺭ ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ می ﺑﺮﺩ ﭼﻮﻥ به اعتقادشان حتی با صرفه جویی آنها، ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺭﺍحتی ﻣﺼﺮﻑ می ﻛﻨﻨﺪ درحالی که هزینه ﺁﺏ به یک میزان پرداخت خواهد شد.
این کارشناس امور آب توجه به بحث آب بدون درآمد را ضروری و دارای اهمیت دانست و گفت: شاخص آب بدون درآمد شامل سه بخش هدررفت واقعی، ظاهری و مصارف مجاز بدون درآمد است.
وی ادامه داد: هدررفت واقعی، آن بخش از آب است که وارد شبکه می شود اما به دلیل نشت فیزیکی بدون مصرف از شبکه توزیع، خطوط انتقال، مخازن و انشعاب ها خارج می شود.
وی در توضیح هدررفت ظاهری آب، بیان کرد: این بخش از آب توسط مشترک مصرف می‌شود اما درآمدی برای شرکت‌های آب و فاضلاب ندارد که شامل انشعاب‌های غیرمجاز، خطای مدیریت داده‌ها و خطای تجهیزات اندازه گیری تحویل آب است.
این مدرس دانشگاه مصارف مجاز بدون درآمد را شامل مصارف داخلی شرکت ها و یا شیرهای آتش‌نشانی که مجاز هستند اعلام کرد و گفت: این بخش ها درآمدی ندارند اما مصرف کننده هستند.
عمر بالای تاسیسات، موجب هدررفت آب در دو بخش واقعی و ظاهری می شود
وی ضمن اشاره به آمار نسبتا بالای هدر رفت آب خواستار توجه جدی به این امر شد و افزود: با توجه به سابقه بالای آبرسانی در استان و عمر تقریبا بیش از ۴۰ ساله تاسیسات آبرسانی، هدررفت آب در دو بخش واقعی و ظاهری اتفاق می افتد.
صادق نژاد به هدر رفت آب به دلیل دقت ابزار اندازه گیری همچون کنتورها اشاره کرد و گفت: با گذشت مدت زمانی، کنتورها فرسوده شده و باعث می شوند تا ابزار سنجش آب، خطایی در اندازه گیری به ما نشان دهد، وقتی ابزار اندازه گیری قابل اعتماد نباشد نمی توان به اعداد خوانده شده اعتماد کرد.
وی استاندارد عمر استفاده از کنتور را بین پنج تا هفت سال دانست و افزود: پس از این مدت مشترکین باید نسبت به تعویض کنتوراقدام کنند امری که اغلب عملیاتی نمی شود.
انشعاب غیر مجاز نمونه دیگری از این تلفات ظاهری آب
این مدرس دانشگاه انشعابات غیر مجاز را به عنوان یک نمونه دیگر از این تلفات ظاهری دانست و افزود: متاسفانه افرادی سودجوبه صورت غیر مجاز در مسیر خطوط آب، اقدام به انشعاب غیر مجاز می کنند که در این صورت حجم آب تولیدی با آب مصرفی مطابقت نداشته و تجاوز به حقوق هموطنان به شمار می رود.
متاسفانه افرادی سودجوبه صورت غیر مجاز در مسیر خطوط آب، اقدام به انشعاب غیر مجاز می کنند که در این صورت حجم آب تولیدی با آب مصرفی مطابقت نداشته و تجاوز به حقوق هموطنان به شمار می رود.
صادق نژاد تلفات واقعی آب را نیز شامل چندین بخش دانست و گفت: بخشی از هدررفت آب از طریق شکستگی لوله ها در مسیر انتقال آب است زیرا در مسیر انتقال آب ممکن است هدررفت آب در لوله ها بر اثر شکستگی ایجاد شود.
به گفته وی، از آنجا که لوله ها در عمق حداقل یک متری خاک قرار دارند، در بسیاری از مواقع شکستگی یا نشتی های کوچک لوله به خصوص در فصول بارندگی دیده نمی شود بنابراین ممکن است مدت زیادی لوله شکستگی داشته باشد.
کیفیت پائین مصالح در خطوط انتقال موجب هدر رفت آب می شود
این کارشناس درامور آب با بیان این نکته که یکی از دلایل اصلی هدررفت آب، کیفیت در مصالح به کار رفته در خطوط انتقال است، افزود: عمر برخی از لوله ها و اتصالات به دلیل برخوردار نبودن از کیفیت و استانداردهای لازم کمتر از زمانی است که کارخانجات اعلام می کنند که البته در سالیان اخیر این قبیل مشکلات مرتفع شده است.
وی با تاکید بر این نکته که برای تعویض لوله ها استانداردهایی وجود دارد، افزود: درصورتی که شکستگی یک منطقه بیشتر از تعداد مشخصی در ماه باشد ما را به سمت تعویض و بهبود شبکه توزیع آب خواهد برد که تاثیر بسیاری در کاهش هدر رفت آب دارد.
صادق نژاد به هدررفت آب در مخازن قدیمی ذخیره آب اشاره کرد، افزود: با توجه به شرایط بحران آبی و در شرایط کارکرد سیستم آبرسانی نمی توانیم به نشت یابی و اصلاح ساختار مخازن قدیمی اقدام کنیم.
یکی دیگر از مواردی که به بحران آب دامن می زند، بحث هدررفت آب و بطور كلی آب بدون درآمد است، موضوع آب بدون درآمد يكی از مشكلات عمده سيستم توليد وتوزيع آب شركت های آب وفاضلاب به شمار می رود که توجه به آن به صورت قابل توجهی در صرفه جویی آب تاثیرگذار خواهد بود. به همین خاطر خبرنگار مهر به سراغ مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان رفت تا از سیاست های اتخاذ شده این شرکت برای صرفه جویی آب مطلع شود.
برای کاهش هدر رفت آب بخش دولتی و خصوصی باید همکاری کنند
محمدهادی رحمتی در خصوص کاهش هدررفت آب به خبرنگار مهر، گفت: در بخش دولتی و خصوصی باید یک سری اقدامات در بخش تولید و مصرف انجام شود.
وی با بیان این نکته که در قسمت تولید آب و بازسازی چاه های آب، خطوط انتقال و پمپاژ انجام شده، افزود: با این اقدام در تابستان کمتر با کمبود آب مواجه بوده و فشار به مردم آورده نمی شود.
وی در توضیح فرسودگی شبکه های آب، گفت: بسیاری از شبکه های ما قدیمی بوده و چندین سال است که اصلاح و به هنگام سازی آنها انجام نشده از این رو نارسایی هایی دارند که برای رفع آن شرکت آب و فاضلاب اقداماتی را انجام داده است.
اعتبارات تخصیص داده با حجم کار متناسب نیست
این مسئول استانی با بیان این نکته که اعتبارات تخصیص داده با حجم کار متناسب نیست، افزود: برای به روز سازی این شبکه ها اعتبار چشمگیری نیاز است.
وی با اعلام این مطلب که برای گسترش شبکه ها بنا داریم تا شبکه های قدیمی را مدیریت کنیم، افزود: در بخش عملیات نشت یابی حدود ۸۰۰ کیلومتر را نشت یابی کردیم تا جای ممکن از هدر رفت آب جلوگیری شود.
رحمتی در توضیح صرفه جویی برای مصرف آب، گفت: به این موضوع از دو دیدگاه حاکمیتی و مردمی باید نگاه کرد.
وی با بیان این نکته که دستگاه های فرهنگی باید یک سری کارهای تبلغیاتی دراین باره انجام دهند، افزود: برگزاری دوره های آموزشی در مدارس، مساجد با رویکرد نحوه صحیح مصرف آب از جمله اقداماتی است که این دستگاه انجام داده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان با تاکید بر این نکته که مردم هم باید موضوع کم آبی را در استان جدی گرفته و در حد علمیاتی با مباحث کم آبی برخورد کنند، افزود: هر فردی که بر روی کره خاکی زندگی می کند موظف است تا مصارف خود را مدیریت کند.
سرانه مصرف آب در گلستان دوبرابر استاندارد جهانی است
وی از شستشوی خودرو و حیاط منزل با آب شرب و بهداشتی اظهار نارضایتی کرد و گفت: طبق استاندارد جهانی الگوی مصرف آب برای هر نفر ۱۵۰ لیتر در شبانه روز است درحالیکه سرانه مصرف آب هر گلستانی در شبانه روز ۲۳۰ لیتر است.
رحمتی با تاکید مجدد به نیاز کشور برای فرهنگ سازی، قرار دادن روند تصفیه آب شرب در دورس دوران ابتدایی را تاثیرگذار دانست و گفت: با این اقدام از دوران کودکی بر فرهنگ صرفه جویی صحه گذاشته ایم.
وی از نبود آگاهی جامعه در خصوص میزان مصرف آب و روند تبدیل آب ها به آب شرب سالم و بهداشتی، گفت: اگر مردم از هزینه ای که دولت برای به دست آوردن آب و تبدیل آن به آب شرب سالم و بهداشتی می کند آگاهی داشتند، قطعا برای جلوگیری از این هزینه ها به صورت خود جوش در مصرف آب صرفه جویی می کردند.
فرماندار گرگان در جلسه ماه گذشته به شرکت های آب و فاضلاب شهری و روستایی و در خصوص لایروبی چاه و لوله کشی تاکید داشته است. یحیی خاکی شرکت آب و فاضلاب، شهرداری و شورای شهر گرگان را مسئول تامین آب شهروندان دانست و گفت: دستگاه های دولتی براساس سیاست گذاری هایی که برعهده آنها گذاشته شده وظیفه دارند به مردم خدمات ارائه دهند.
عیسی امامی نماینده مردم گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش در نشست خبری به جدی گرفتن مشکل کم آبی تاکید کرد و گفت: مشکل کمبود آب گلستان جدی است از این رو برای حل این مشکل باید سرمایه گذاری هایی انجام شود.
تاکیدات مسئولان کشوری، استانی و شهرستانی به موضوع بحران آب گلستان نشان دهنده اهمیت این موضوع در استان است از این رو با توجه به اینکه مدیریت آب بدون درآمد کمک زیادی به کاهش هدر رفت آب می کند و از طرفی فرهنگ سازی در صرفه جویی آب هم تاثیر زیادی در مصرف آب دارد انتظار می رود مسئولان استان برای این موارد و نجات دادن استان از آینده ای بحرانی در مقوله آب هر چه سریعتر دست به کار شوند.
گزارش: الهام رئوفی فر
نظر شما