کشکول: «روز بیست و چهارم ماه رمضان»

علت نام‌گذاری سوره سبا، آيه ۱۵ آن است كه بخشي از داستان قوم سبا را در رابطه با سليمان نقل مي‌كند. همان قومي كه حاكمشان زني به نام «بلقيس» بود. قوم سبا خورشيد پرست بودند. شهر سبا كه قوم سبا در آن مي زيستند شهر بسيار زيبا و سرسبزي بود اما قوم سبا به خاطر ناسپاسي و طغیان از نعمت‌هاي الهي سوء استفاده كردند و خداوند نيز سيل ويرانگري معروف به «سيل عرم» بر آنان فرستاد كه نابودشان كرد.  

امام صادق(ع) فرموده اند: «هر كس سوره های سبأ و فاطر را در شب قرائت كند، همواره در آن شب در حفظ و امان خداوند و وكیلان او خواهد بود و اگر در روز این سوره ها را بخواند هیچ امر ناخوشایند و مكروهی به او نمی رسد و از خیر دنیا و آخرت چیزهایی به او داده می شود كه به ذهنش خطور نكرده است.» (ثواب الاعمال، ص۱۱۰)

درباره سوره یس هم هم پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «هر كس سوره «یس» را قرائت نماید مانند آن است كه ده بار قرآن را ختم نماید.» ( الدر المنثور، ج۵، ص ۲۵۶) 

و امامان علیهم السلام برای این که مؤمنان را از موقعیت ممتاز این سوره که چونان قلّه‌ای پوشیده از فضایل است، آگاه کنند، فرموده اند: «یس قلب قرآن است.»

توبه از صفات اصلی متقین است

سخنرانی شب ۲۴ ماه رمضان سال ۹۴ مسجد ارک توسط حجت الاسلام و المسلمین قاسمیان با سلام و صلوات بر ارواح طیبه شهدا و امام شهدا آغاز و با تلاوت آیات مورد بحث سوره آل عمران در باب صفات متقین شکل و ظاهر خود را پیدا نمود. در ادامه به روال جلسات قبل، سخنران دو بحث صفات متقین و معارف اجتماعی - انقلابی اسلام را طرح و تبیین کرد:

- تذکر خارج از بحث ولی مرتبط با موضوع: به عنوان یکی از صفات اصلی مورد بحث متقین - در جلسات اول و دوم بحث شد - انفاق در واقع نماد فعالیت اجتماعی مسلمانان در جامعه با رویکردی اسلامی است که متاسفانه در سالهای اخیر به دلایل مختلف آن طور که باید به آن پرداخته نشده و در عوض این کار توسط گروه‌های مختلفی پیگیری می‌شود که الزامی به رویکرد اسلامی ندارند و این در آینده خطرساز است!

- در ادامه بحث صفات متقین به کنترل رفتار به خصوص کلام رسیدیم «لا یَجِدُ عَبدٌ طَعمَ الإیمانِ حتّى یَترُکَ الکذبَ هَزلَهُ وجِدَّهُ...یا ... حَتَى یأَخَذُ لِسانَهُ»  (اصول کافی باب کذب) طعم ایمان را نمی‌چشد مومن تا اینکه زبان خود را کنترل کند.

- «وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»  (سوره آل عمران آیه ۱۳۴) و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد، یعنی مسلمانان انفاق و کمک به هم نوع، کظم غیظ و بخشش دیگران را وظیفه خود بدانند، حالا متقین از این هم جلوتر بیایند(متقین: افرادی که پیش قدم در آشتی و صلح می‌شوند).

- عامل بودن به آمیزه‌های اخلاقی میزان و کِیل اخلاق است نه ادعا‌ها و گفته‌ها! در وصایای امیرالمومنین (ع)  به محمد حنفیه آمده است «لا تَصرِمْ أخاکَ عَلَى ارتِیابٍ ... لَعَلَّ لَهُ عُذرا و أنتَ تَلومُ بِهِ، اِقبَلْ مِن مُتَنَصِّلٍ عُذرا، صادِقا کانَ أو کاذِبا فتَنالَکَ الشَّفاعَةُ»  (میزان الحکمه، ح ۱۲۲۳۶) به صرف شکّ و تردید، از برادرت مَبُر... ممکن است عذرى داشته باشد و تو (بى جهت) او را سرزنش کنى. عذرخواهىِ معذرت خواه را، چه راست بگوید یا دروغ، بپذیر تا شفاعت شامل حال تو بشود.

- «صادِقا کانَ أو کاذِبا فتَنالَکَ الشَّفاعَةُ»  نکته اخلاقی و آموزشی است. خداوند هم برآن تاکید دارد، تا آنجا که می‌شود از قطع کردن رابطه با خویشاوندان و مومنین بپرهیزیم، «قاطع ارحام»  مورد لعن خداوند و دور از رحمت ایشان است. «یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ» (سوره رعد آیه ۲۱) آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده پیوند می‌دهند.

- صفت بعدی متقین توبه و مناجات با خداوند است:

«وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُواْ اللّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَمَن یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّهُ»  (سوره آل عمران آیه ۱۳۵)

و آنان که چون کار زشتى کنند، یا بر خود ستم روا دارند، خدا را به یاد مى ‌آورند و براى گناهانشان آمرزش مى‌ خواهند و چه کسى جز خدا گناهان را مى‌ آمرزد.

- نکته لازم الذکر: «فَاحِشَةً»  در زبان عربی به معنی گناهان بزرگ و فاحش است و  «ةً» آخر آن برای مبالغه است و معنی تآنُث ندارد.

- کسی نمی گوید مومن اصلاً نمی‌تواند گناه انجام دهد و یا اصلاً انجام نمی‌دهد، بلکه گناه مطبوع طبع مومن نیست! یعنی بر آن پافشاری ندارد. از طرفی مومنین در ادعیه به توبه و مناجات توصیه می‌شوند برای مثال در دعای افتتاح «وَ أَسْأَلُکَ مُسْتَأْنِساً لَا خَائِفاً وَ لَا وَجِلًا مُدِلًّا عَلَیْک» این مسئلت خواستن از روی خوف و احساس ترس نیست بلکه اُنسی است همراه ناز و شیرین زبانی برای خداوند یعنی ما می‌دانیم. مناجات جمعه‌ها و یا ماه رمضان و دیگر فرصت‌ها نه از بهر انسان است بلکه محیطی برای غفران و رحمت خداوند است.

مستکبرین به مذاکره نیاز دارند

موضوع دوم منبر حجت الاسلام و المسلمین قاسمیان تفسیر آیات سوره انفال(۶۰ الی ۶۴) در غالب موضوعات اجتماعی(معارف انقلاب اسلامی) است.

- در باب مذاکره با مستکبرین قرآن می‌فرماید مسلمانان نباید جنگ طلب باشند «إِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»  اگر به صلح و آشتى گراییدند -تمایل نشان دادند- تو نیز به آن بگراى و بر خدا توکل کن، که اوست شنوا و دانا؛ «وَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ»  در اینجا منظور این است که شما آنچه وظیفه داری بی کم و کاستی انجام بده ماباقی برعهده خداوند است. «ان یُرِیدُواْ أَن یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللّهُ هُوَ الَّذِیَ أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِینَ»  اگر بخواهند تو را بفریبند، خداوند تو را بسنده است، اوست که تو را به یارى خود و مؤمنان را نیرومند کرد، معنی درون زایی نظام اسلامی اینجا نشان داده می‌شود: «حَسْبَکَ اللّهُ»  و «بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِینَ»  یعنی پشتیبانی خداوند و سایر مومنین باید تکیه گاه باشد. ای پیغمبر، ای مسئول امور جامعه اسلامی چشم امید تو فقط باید خداوند و مومنین جامعه باشد. عامل ارتباط در جامعه اسلامی احکام و اوامر خداوند است، «مَّا أَلَّفَتْ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَـکِنَّ اللّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»  اُلفت باید از جانب خداوند و با احکام او جاری باشد.

- نمی‌شود موسی پیامبر و فرعون زیادی خواه مشکلاتشان را با مذاکره حل کنند، این شدنی نیست.  بلکه مذاکره اتمام حجت قطعی برای مسائلشان بود!  بعضی فکر نکنند مذاکرات مقدمه ای برای حل شدن همه مشکلات است.

- دست آورد مشترک همه تعاملات انسانی به دست آوردن تجربه‌های جدید و بالا رفتن شعور و درک انسان‌ها است. بهترین بهره برداری از مذاکرات پرورش و ارتقاء سطح معارف اسلامی و انقلابی است، حرکت در این مسیر تنها شاخص و معیار قرآنی جامعه اسلامی است «وَلاَ یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّىَ یَرُدُّوکُمْ عَن دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ»  (سوره بقره آیه ۲۱۷) همواره با شما می‌جنگند تا شما را از دینتان برگردانند «وَلَن تَرْضَى عَنکَ الْیَهُودُ وَلاَ النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ»  (سوره بقره آیه ۱۲۰) از شما راضی نمی‌شوند تا شما را به دین خود در آورند.  

- همه تلاش مستکبرین «حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ» است. «مِلَّتَهُمْ» یعنی شریعتی از دین که خود می‌خواهند! پس قدم به قدم ما را به سویی که خود می‌خواهند می‌کشانند، اینجا معنای نیاز مستکبرین به مذاکره روشن می‌شود چرا که راهی دیگر ندارند و محکوم به مذاکره هستند. از طرفی رضایت آنها تمامی ندارد، یعنی بحث به روی معارف و شاخص‌های ریشه ای انقلاب اسلامی است.

توصیه به پنج دسته از بیماران در ماه رمضان

همانطور که می دانید فلسفه روزه داری براین اساس است که افراد روزه دار حال نیازمندان را دریابند بنابراین نباید به دنبال این بود که چه بخوریم تا گرسنه نشویم بلکه باید بدانیم که در ایام مبارک ماه رمضان چه برنامه غذایی داشته باشیم که سلامت ما آسیب نبیند.

دکتر محمدرضا صفری نژاد، جراح و متخصص بیماری های کلیه و مجاری ادراری گفت: «ثابت نشده است روزه داری فرد را مستعد سنگ کلیه می کند. برای همه کسانی که دارای سنگ کلیه هستند یک نسخه واحد نمی توان پیچید و برای هر بیمار بسته به شرایط محیط، نوع کار، میزان فعالیت روزانه و میزان دفع مایعات، باید جداگانه تصمیم گرفت.»

این جراح و متخصص بیماری های کلیه و مجاری ادراری افزود: «افرادی که یک کلیه خود را به دلیل ابتلا به سنگ کلیه از دست داده اند، نباید روزه بگیرند همچنین افرادی که بیش از ۵۰ درصد عملکرد کلیه های خود را به علت سنگ کلیه از دست داده اند صلاح است روزه نگیرند و بیمارانی که برای بار اول در ماه رمضان دچار سنگ کلیه شده و مبتلا به درد و خونریزی می شوند نیز تا درمان کامل نباید روزه بگیرند.»

وی در ادامه گفت : «افرادی که دارای سنگ کلیه از نوع عفونی هستند و عفونت فعال کلیه دارند، روزه داری توصیه نمی شود همچنین افرادی که جنس سنگ آنها سیستئین است، نباید روزه بگیرند چرا که به سرعت دچار سنگ کلیه می شوند.»

دکتر صفری نژاد گفت: «افرادی که در سابق یک بار دچار سنگ کلیه شده اند و چندین سال است که دیگر سنگ کلیه نداشته اند، می توانند روزه بگیرند. همچنین افرادی که اخیرا فقط بار اول است که دچار سنگ کلیه شده اند و درمان نیز انجام شده است، می توانند روزه بگیرند و بیمارانی که دارای یک سنگ منفرد در قسمتی از کلیه بوده که چندین سال است، بدون تغییر باقی مانده است، می توانند روزه بگیرند و توصیه می شود این افراد حتما ما بین افطاری و سحری حداقل ۸ لیوان آب علاوه از میزان مورد نیاز برای رفع تشنگی بنوشند.»

دکتر کامران نیکو سخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران، در رابطه با روزه داری در بیماران دیابتی گفت : «مجوز روزه گرفتن برای افراد دیابتی باید از طرف پزشک معالج صادر شود. افرادی که دچار عوارض دیابت نظیر مشکلات کلیوی شده اند باید از روزه گرفتن پرهیز کنند. برخی از افراد هم که دیابت خود را بدون دارو کنترل می کنند باید در نظر داشته باشند که گرسنه ماندن طولانی همیشه سبب کاهش قند خون نمی شود بلکه در مواقعی قند را نیز افزایش می دهد به این دلیل که در مواقع گرسنگی طولانی بدن از قند کبد استفاده می کند. اگر روزه داری صحیح انجام نشود در بسیاری از مواقع فرد حتی اگر دارویی هم مصرف نکند دچار مشکلاتی می شود، این گونه افراد باید با پزشک معالج خود مشورت کنند.»

دکتر کامران نیکو سخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران، در رابطه با روزه داری در بیماران دیابتی گفت : «مجوز روزه گرفتن برای افراد دیابتی باید از طرف پزشک معالج صادر شود. افرادی که دچار عوارض دیابت نظیر مشکلات کلیوی شده اند باید از روزه گرفتن پرهیز کنند. برخی از افراد هم که دیابت خود را بدون دارو کنترل می کنند باید در نظر داشته باشند که گرسنه ماندن طولانی همیشه سبب کاهش قند خون نمی شود بلکه در مواقعی قند را نیز افزایش می دهد به این دلیل که در مواقع گرسنگی طولانی بدن از قند کبد استفاده می کند. اگر روزه داری صحیح انجام نشود در بسیاری از مواقع فرد حتی اگر دارویی هم مصرف نکند دچار مشکلاتی می شود، این گونه افراد باید با پزشک معالج خود مشورت کنند.»

وی در رابطه با کنترل قند خون در افراد دیابتی گفت: «اگر افراد دیابتی تمایل به گرفتن روزه دارند باید قند خون خود را کنترل کنند، آزمایش هایی که افراد دیابتی انجام می دهند صرفا نشانه کنترل یا عدم کنترل کامل قند خون نیست. فردی که می خواهد کنترل قند خون داشته باشد باید آزمایش هموگلوبین را قبل از ماه رمضان انجام دهد. آزمایش هموگلوبین، آزمایشی است که میانگین قند خون را در طی سه ماهه اخیر نشان می دهد، این آزمایش عملکرد قند خون را به طور واقعی نشان می دهد.»

دکتر کامران نیکو سخن در رابطه با تغذیه در ایام ماه رمضان چنین بیان کرد: «بسیاری از افراد با شروع ماه رمضان اقدام به مصرف خوراکی های شیرین نظیر زولبیا، بامیه وحلوا و غیره می کنند. توصیه ای کلی به افراد این است که حجم غذاهای مصرفی را کاهش دهند، در این ایام افراد باید از مصرف غذاهای پرحجم در زمان های افطار و سحر خودداری کنند.»

دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در رابطه با روزه داری در مادران شیرده گفت: «مادران شیرده در شش ماه اول شیردهی به دلیل نیاز شیرخوار به شیرمادر بایستی از روزه گرفتن خودداری کنند و در صورتی که به روزه گرفتن اصرار دارند می توانند از شش ماهه دوم به بعد روزه بگیرند اما توصیه بر این است که مادران شیرده از روزه داری خودداری کنند چرا که کاهش آب بدن مادر و کم آبی موجب افزایش غلظت شیر شده و حتی کم آبی بر حجم شیر مادر نیز تاثیرگذار است.»

دکتر خدیجه رحمانی تاکید کرد: «مادران باردار و یا شیرده بهتر است روزه نگیرند بخصوص مادران بارداری که در سه ماهه دوم بارداری هستند و باید گفت روزه داری در سه ماهه اول و سوم به طور کلی ممنوع است و تنها روزه گرفتن در سه ماهه دوم مجاز است که بهتر است در این زمان نیز از روزه گرفتن خودداری کنند.»

در همه بیماران قلبی درمورد روزه داری نمی توان نسخه واحدی تجویز کرد. در هر بیماری بسته به نوع و شدت بیماری و وجود علایم قلبی و نوع دارو و دوز داروی مصرفی باید بیمار با پزشک معالج مشورت نماید.

تنها با مشورت با پزشک معالج خود هر بیماری می تواند در مورد روزه داری تصمیم گیری کند. دربیماران قلبی خفیف و کنترل شده می تواند به تخفیف و کنترل بیشتر بیماری قلبی کمک کند. ترک سیگار و کاهش مصرف غذاهای پرکالری و پرچربی و حجیم و نفاخ و آرامش روحی و روانی می تواند دربیماران قلبی بسیار مفید باشد.

در بسیاری از بیماران قلبی مثل بیماران مبتلا به چربی خون – دیابت تیپ ۲ - چاقی - پرفشاری خون خفیف و متوسط – بیماران سیگاری روزه داری می تواند بسیار کمک کننده و مفید باشد به شرطی که در موقع افطار و سحری از پرخوری و مصرف مفرط مواد قندی و غذاهای پر چرب و سنگین اجتناب نمایند و بجای کاهش وزن دچار چاقی و افزایش وزن نشوند.

بیماران مبتلا به پرفشاری خون شدید و کنترل نشده دارند یا پرفشاری خون شدید که با داروهای متعدد بخصوص دیورتیکها کنترل نسبی شده نباید روزه بگیرند.

بیماران قلبی همراه بابیماری سنگ کلیه یا افزایش اوره خون نباید روزه بگیرند.

بیماران ام اس در طول روز، خیلی سریع دچار خستگی می شوند به طوری كه بنا به اظهارات این گونه بیماران، یک ربع فعالیت آنان، مانند یک روز فعالیت افراد دیگر است.