مغایرت تقاطعهای غیرهمسطح جدید گرگان با طرح جامع شهرسازی

خبرگزاری مهر- گروه استان ها: دور تا دور شهر سراسر پر شده از بنرهایی که در آن ها وعده داده شده «زیرگذر گلشهر چهار ماه زودتر از موعد مقرر به بهره برداری می رسد». زیرگذری که در ادامه طرح هایی عمرانی شهردار جدید گرگان است. شهرداری که به گفته اعضای شورای شهر و شهروندان، گرگان را به یک کارگاه عمرانی تبدیل کرده است.

اما افتتاح زودتر از موعد این زیرگذر که قراربود تقاطعی سه طبقه باشد، تنها یک روی سکه است. زیرا مدت زیادی است که اجرای تقاطع های همسطح در گرگان به محلی برای مناقشات مجازی و حضوری کارشناسان و اعضای شورای شهر شده است.

تا جایی که این مناقشات باعث شده برخی افراد و رسانه های منتصب به شهردار، فضای انتقادی و کارشناسی را تبدیل به فضایی دو قطبی کرده و همه منتقدان و کارشناسانی که به طرح های عمرانی گرگان ایراد وارد می کنند را مخالفان شهردار و توسعه شهری گرگان معرفی کنند. در همین راستان کمپین های فراوانی نیز در فضای مجازی تشکیل شد با صدور بیانیه ها و انتشار طرح ها سعی شد که منتقدین را تبدیل به مخالفین کنند. در این میان گروه های مجازی چون «گرگان دوستان» یا گروه های منتسب به جامعه مهندسی استان سعی کردند فضا را به سمت نقدهای کارشناسی هدایت کنند.

متاسفانه در این فضا نظر کارشناسان به حاشیه رفت و باعث شد هر گونه انتقادی را مخالفت با توسعه گرگان جلوه دهند. در این میان بود که با تلاش برخی از صاحبنظران جلسه ای در شورای شهر گرگان تشکیل شد و در آن دو تن از کارشناسان به بررسی ابعاد مختلف تقاطع های غیر هم سطح و همچنین نقد پروژه زیرگذر گلشهر و دخانیات پرداختند. جلسه ای که در آن جای شهردار، مجری و مشاور طرح خالی بود.

شهر مدرن با شهر پایدار متفاوت است

به گفته کارشناسان، یکی از ایراداتی که در توسعه شهرها وارد می شود نادیده گرفتن قابلیت زندگی و محدود شدن فضاها و مکان های عمومی شهرها مانند پارک ها، بوستان ها و پاساژها است. در همین رابطه، توسعه تقاطع های غیر هم سطح و اجرای طرح های مختلف برای افزایش بار ترافیکی مساله ای است که بیشتر رفت و آمد را توسعه می دهد تا زندگی راحت تر. لذا شهر مدرن با شهر پایدار تفاوت دارد و برای داشتن شهری پایدار باید همه آیتم های یک زندگی شهری را در نظر گرفت.

انتقادی که وارد شد این بود که محور ناهارخوران که روزگاری برای دسترسی به زندگی و استفاده از طبیعت بود در حال تبدیل شدن به یک جاده است و دیگر محور زندگی شهروندان نیست. زیرا تعداد زیادی از شهروندان را وارد این مسیر می کنیم و آنان بی هدف به انتهای مسیر که میدان ناهار خوران است می رسند و دوباره در جهت عکس باز می گردند. حذف پاساژها، حذف پیاده روهای عریض که شهروندان از آن برای استراحت، ورزش و هوای خوب استفاده می کردند، توجه نکردن به رستوران ها و کافه هایی که در مسیر احداث شده اند و قطع درختان برای احداث تقاطع های غیر هم سطح همه از نشانه های تبدیل یک مسیر تفریحی به یک مسیر عبوری و نادیده گرفتن زندگی انسان است.

مغایرت تقاطع های گلشهر و دخانیات با مطالعات جامع شهرسازی

در شرایطی که در تعریف مدیریت شهر، آرامش زندگی انسان اولولیت است و در افق ۱۴۰۴ گرگان هم هدف تبدیل شدن به شهری آرامش بخش است، اجرای طرح های فوق خلاف آنچه برنامه ریزی شده است را نشان می دهد.

اما مساله مهم و انتقاد اصلی کارشناسان حوزه ترافیک که به احداث تقاطع های گلشهر و دخانیات وارد می کنند، چیز دیگری است. بر اساس طرح جامع ترافیک گرگان، محور ناهارخوران در دسته بندی های ترافیک، با مشخصات شریان درجه دو معرفی شده است و اجرای تقاطع‌های غیرهمسطح در این مسیر خلاف طرح و آیین‌نامه‌ها و مغایر با مطالعات جامع شهرسازی است.

کارشناسان به استناد همین طرح جامع که سند بالادستی نیز به شمار می رود، احداث تقاطع غیر هم سطح در این مسیر را در شرایطی که راه حل های دیگری توصیه شده است، غیرعاقلانه می دانند.

بر اساس مطالعات جامع شهرسازی گرگان، محور ناهارخوران شریان درجه دو معرفی شده است و اجرای تقاطع‌های غیرهمسطح مغایر با مطالعات جامع شهرسازی است.

محمد تنظیفی، کارشناس ارشد ترافیک و مدرس دانشگاه، تحقیقات مختلفی روی دو طرح تقاطع غیر همسطح گلشهر و دخانیات انجام داده است. وی که با چالش دسترسی به اطلاعات فنی این طرح ها مواجه بود، با کمک سایر کارشناسان فنی این حوزه به بررسی داده های آماری این طرح ها پرداخته است.

وی ابتدا تعریف شهر پایدار را توضیح داد و گفت: شهر پایدار باید بتواند از بحران ها خلاص شود و در آن مولفه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی دیده شود.

تنظیفی در نقد و بررسی تقاطع های گلشهر و دخانیات به بیان اشتباهات ساختاری آن ها پرداخت و گفت: آمارگیری اشتباه شامل، برداشت نکردن آمار حجم تردد وسایل نقلیه در یک روز کاری هفته، تایید نشدن صحت آمارگیری، برداشت نشدن عابران پیاده گذرکننده از عرض خیابان، برداشت نشدن مانور پارک حاشیه ای، برداشت نادرست فازبندی و زمان بندی تقاطع، تحلیل نقطه ای تقاطع، نبود توجه به تحلیل یکپارچه و طراحی شبکه، استفاده نکردن از آئین نامه و توجه نکردن به راه حل های ساده سیستم و مدیریت ترافیک از مهمترین ایرادات وارد به طرح است.

وی به انتقاد از آمارگیری تقاطع گلشهر پرداخت و با بیان این که ظرفیت حجم عبوری خودروهای تقاطع گلشهر در ساعت پیک، ۱۹۰۰ خودرو در ساعت است، افزود: در آمارهای این طرح عنوان شده در یک ساعت از روز ۱۹۹۷ خودرو از تقاطع گلشهر عبور می کنند، پس باید همواره این تقاطع با ترافیک سنگین مواجه باشد در صورتی که مشاهدات حتی در آخر هفته و پیک ترافیک هم، چنین چیزی را نشان نمی دهد.

راه حل های کم هزینه تری برای مدیریت ترافیک گرگان وجود دارد

این مدرس ترافیکی با مدلسازی تقاطع گلشهر توسط نرم افزارهای ترافیکی نشان داد که چگونه می توان تنها با بکار بستن راه حل های دیگر بدون نیاز به تقاطع غیرهمسطح، حجم ترافیک را تا حد بسیار مناسبی کاهش داد و از بروز تبعات احداث تقاطعهای غیرهمسطح جلوگیری کرد.

تنظیفی با ذکر نمونه‌ای از حدود تأثیرات منطقه‌ای احداث یک پروژه عمرانی بر ترافیک، به تحلیل این موضوع در دو زیرگذر پرداخت و از فقدان پیوست‌های مطالعات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی این پروژه‌ها ابراز تعجب کرد.

نکته جالب دیگر در ارایه وی، استنادات به مطالعات طرح جامع ترافیکی و برآوردهای جمعیتی در افق‌ سال ۱۴۱۰ خورشیدی در ناحیه جمعیتی محدوده اجرای طرح بود. وی در همین رابطه گفت: ناهارخوران، از نظر تراکم نسبی جمعیت، میزان تراکم نسبی، ویژگی اشتغال و از همه مهم‌تر تراکم سفر در سطح پایین‌تری نسبت به سایر نواحی جمعیتی در مطالعات جامع و چشم‌انداز برآورد شده بود که دلیل اولویت بخشی به این دو تقاطع را مورد سؤال قرار می‌دهد.

یکی از موضوعات مهمی که توسط این مدرس ترافیک مطرح شد فاصله بین دو تقاطع بود که بر اساس استانداردها حداقل ۲۵۰ متر است، اما فاصله بین تقاطع گلشهر و دخانیات ۱۵۰ متر در نظر گرفته شده و این موضوع از نظر امنیتی و ترافیکی مشکلات متعددی ایجاد می کند.

تنظیفی در ادامه، نبود ایستگاه تاکسی به دلیل عرض کم معبر کندرو، طولانی شدن دو تقاطع به دلیل شیب زیاد بلوار ناهارخوران و به ویژه مشکلات زیاد این زیرگذر در خصوص توجه نکردنکافی به پدافند غیرعامل در حوادث را مشکلات دیگر تقاطع دخانیات دانست.

وی همچنین با اشاره به ایرادهای ساختاری مطالعات موضعی این تقاطع گفت: بی‌توجهی به کاربری‌های مهم اطراف مانند پمپ بنزین، کم‌توجهی به دسترسی‌ها مانند خروجی میناگل و شهرک قدس، تحلیل نقطه‌ای، شکل نامناسب فلکه طراحی شده، آمارنگرفتن از عابر پیاده از مشکلات مهمی است در مطالعات تقاطع دخانیات دیده می شود.

وی با طرح مجدد این سوال که «از کدام آیین‌نامه برای غیرهمسطح بودن استفاده شده است؟» گفت: متاسفانه این طرح فقط حجم عبوری خودروها را کاهش داده و سرعت را افزایش می دهد.

نگاه ها به ارتقاء کیفیت فضای شهری گرگان تزئینی است

سرزندگی و خاطره انگیزی از ویژگی‌های محور ناهارخوران و پیاده‌روهای عریض آن است که متأسفانه احداث دو پروژه زیرگذر متوالی گلشهر و دخانیات بخش مهمی از آن را به نابودی می کشاند. تبدیل شدن ناهارخوران از یک مسیر زندگی به معبر برای رفت و آمد بدون توجه به زندگی انسان، تاثیرات اجتماعی فراوانی در ساکنان گرگان و حتی شهروندان شهرهای اطراف خواهد داشت.

محسن دزیانی، دانشجوی دکترای عمران، توجه نکردن به جریان زندگی و کمیت‌گرایی را موجب آسیب جدی شهر گرگان در روند برنامه‌ریزی‌هایی با دیدگاه غالب مدرنیسم و مظاهر آن خواند و نتیجه آن را نگاه تزیینی به ارتقای کیفیت فضای شهری دانست.

وی عبور عابرپیاده از این روگذرها و ضرورت احداث پل‌های مکانیزه روگذر عابر را از معضلات دو تقاطع گلشهر و دخانیات عنوان کرد و افزود: کاهش شدید عرض پیاده‌روها و حداقل فضای مورد نیاز برای احداث پل‌های عابر دقت طراحی این دو طرح را زیر سوال برده است.

محسن دزیانی، علاوه بر طرح سؤالات و اشکالات فنی در خصوص مهار آب‌های سطحی با برداشتن آبروهای این مسیر، آسیب جدی منظر شهری و حذف درختان مسیر را از دیگر مشکلات این پروژه ذکر کرد که نتیجه آن نابودی فضای مهمی در خاطرات جمعی شهروندان گرگان و گردشگران این شهر خواهد بود.

دزیانی، غلبه تفکر نادرست «رفت و آمد و سکونت» به جای «زندگی» را از نشانه‌های تمایلات هیجانی مدرنیسمی در مدیریت شهری دانست که آزمون و خطای خود را کم و بیش پشت سر گذاشته است.

دو تقاطع گلشهر و دخانیات حداقل یک هزارمیلیارد تومان به ارزش منطقه خود خسارت می زنند

این عضو هیأت علمی دانشگاه، با تشریح اثرات منفی منطقه‌ای این دو پروژه، با محاسبات مهندسی ارزش، حداقل خسارت هزارمیلیاردتومانی وارد شده در ارزش منطقه‌ای در قبال دو پروژه‌ ترافیکی به ارزش پنجاه میلیارد تومان را یک خسارت جدی در از بین رفتن توان بالقوه سرمایه‌گذاری شهر گرگان و تداخل در گردش مالی جهت ساخت و ساز مسکن دانست.

وی از جمله تأثیرات منفی کوتاه و بلندمدت اجرای این پروژه بر رونق کسب و کار را کاهش تقاضای ساخت واحدهای تجاری در یک بدنه تجاری، کاهش تقاضا به دلیل کاهش عرض معبر و سایر موارد ذکر کرد.

در این جلسه محسن احمدی، معاون عمرانی شهردار گرگان که پیشتر دلایل کمتر شدن زمان اجرای تقاطع زیرگذر گلشهر را علاوه بر همراهی دستگاه های اجرایی در جا به جایی و انتقال تاسیسات شهری،  وضعیت آب و هوایی و کاهش بارش های مکرر، افزایش شیفت های کاری و وضعیت مطلوب ماشین آلات پیمانکار عنوان کرده بود، حاضر به پاسخگویی به مسائل مطرح شده، نشد و جواب این موضوعات را به مشاور طرح که البته در جلسه حضور نداشت واگذار کرد.

اما نکته ای مهم این جلسه که با عکس العمل شدید احمدی مواجه شد، نامه ای بود که مشاور طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهر گرگان خطاب به شهردار گرگان نوشته بود. نامه ای که قرار بود در این نشست قرائت شود، ولی محسن احمدی مانع از قرائت آن شد و اعلام کرد که این نامه پاسخ محکمی دارد که توسط مشاور پروژه داده شده و باید هر دو با هم قرائت شود در غیر این صورت تشویش اذهان عمومی صورت گرفته است.

گرچه احمدی نگذاشت این نامه قرائت شود، اما دقایقی پس از این جلسه، هم نامه مشاور طرح جامع ترافیک گرگان و هم پاسخ نامه که توسط مشاور طرح تقاطع ها یا همان عامل چهارم اعلام شده در فضای مجازی دست به دست شد و در برخی از سایت های محلی نیز منتشر شد.

در این نامه مشاور طرح جامع ترافیک خطاب به شهردار گرگان، ضمن انتقاد از برخوردهای معاون عمرانی شهردار، عنوان شده احمدی تلاش کرده تا از زبان مشاور عنوان کند که تقاطع گلشهر جزو دومین تقاطع اولویت دار است. در پاسخ این نامه برخی موارد مطرح شده تکذیب شده است.

خبرنگار مهر پیش از این برای بررسی نظرات مطرح شده توسط کارشناسان بارها با معاون عمرانی شهردار گرگان تماس گرفته بود و وی از پاسخگویی خودداری کرد. در آخرین تماس وی اعلام کرد که سوالات به صورت کتبی به روابط عمومی شهرداری داده شود اما علی رغم تحویل سوالات هنوز پاسخی از سوی شهرداری اعلام نشده است.

در جمع بندی این مباحث مهم ترین نکته احداث تقاطع خلاف مطالعات طرح جامع شهرسازی است زیرا در این طرح محورناهار خوران مسیر شریانی درجه ۲ با عرض معبر و عابر مشخص است که نمی توان در آن از تقاطع غیر هم سطح استفاده کرد. از سوی دیگر همانطور که بررسی شد آمارگیری ها دارای نواقص فراوانی بوده که ماهیت احداث دو تقاطع را زیر سوال برده است. تقاطع هایی که قرار است طبقاتی احداث شوند، ولی حتی زیرگذر آن ها هم مورد تایید کارشناسان واقع نشده است.