فرادید نوشت: الکس مارشال نویسنده کتاب با موضوع تاریخ سرود ملی کشورها است که به تازگی منتشر شده است. او سوال‌های جالبی را در این رابطه مطرح کرده است.
دوسان سستیک (Dusan Sestic) بی‌شک یکی از بدشانس‌ترین آهنگ‌سازهای دنیا است. او در سال ۱۹۹۸ به بی‌پولی خورد و به همین دلیل تصمیم گرفت برای ساخت سرود ملی جدید بوسنی در یک مسابقه شرکت کند. سرود جدید بوسنی باید زخم‌های عمیق و تلخ قومیتی کشور پس از سال‌ها جنگ داخلی را التیام می‌بخشید. او قصد نداشت برای پیروز شدن در این رقابت شرکت کند، چرا که به جای حس میهن‌پرستی نسبت به بوسنی، بیشتر دلش برای یوگسلاوی تنگ شده بود. او در نهایت آهنگی را ساخت که حس شنونده را تحریک می‌کرد و به عقیده خودش آن قدری خوب بود که بتواند رتبه دوم یا سوم را کسب کند و پول کمی به جیب بزند. اما او اول شد و این پیروزی زندگی او را به کلی تغییر داد.
دوستان صرب او که حتی مخالف وجود بوسنی بودند، برچسب خیانت به پیشانی دوسان سِستیک زدند. بسیاری از مردم کرواسی و بوسنی از بابت اینکه یک آهنگ‌ساز صرب سرود ملی کشورشان را ساخته ناراحت بودند. او برای پیشبرد کارش سخت تلاش می‌کرد.
او ۱۰ سال مجدد در یک مسابقه مربوط به متن سرود ملی پیروز شد، اما سیاست‌مداران متعصب قومیتی مورد او را نپذیرفتند. او هنوز ۱۵۰۰۰ دلار برای آن مسابقه طلبکار است.
در سال ۲۰۰۹ دست به کشفی بزرگ زد؛ گویا عدم وصول طلبش برای او کافی نبود! در آن موقع، مشخص شد که سرود دوسان به موسیقی فیلم «خانه حیوانات (شوخی ملی)» شباهت دارد. این فیلم کمدی به کارگردانی «جان لندیس» در سال ۱۹۷۸ ساخته شده بود.
پس از این کشف بزرگ، شخصی فورا به مقامات مسئول دستور دارد که باید سرود دوسان حذف شود و اتهام سرقت ادبی را متوجه دوسان ساخت. حتی معلوم شد که یک روزنامه خانواده آهنگ‌ساز فیلمِ خانه حیوانات را پیدا کرد و تلاش کرد آن‌ها را متقاعد کند که از دوسان شکایت کنند. دوسان باید برای دفاع از خودش در یک برنامه تلویزیونی حاضر می‌شود.
او اوایل سال جاری میلادی در شهر بزرگ «بانجا لوکا» در صربستان مرا دید و گفت: «من از دست روزنامه‌ها خیلی دلخورم. من اسم فیلم را نمی‌دانستم. اما به آن گوش دادم و واقعا شگفت‌زده شدم. من در مورد آن فکر می‌کردم و احتمالا در جوانی آن فیلم را دیده بودم یا شنیده بودم و آهنگ آن فیلم در ذهن من جا خوش کرده بود. حتی ممکن است آن آهنگ در زمان ساخت سرود در ذهن مرور شده باشد. این اتفاقی طبیعی و ممکن است، اما به هیچ وجه نمی‌توان گفت که این کار سرقت ادبی است.»
او سپس تفاوت‌هایی در مورد دو ملودی را نشانم داد و گفت: «تمام مردم این کشور فاسد یا دزد نیستند. اگر من هم فاسد یا دزد بودم، الان باید وارد عرصه سیاست می‌شدم و زندگی بهتری برای خودم دست و پا کرده بودم.»
سرود ساخته شده توسط دوسان تنهای سرودی نیست که برچسب سرقت ادبی را یدک میکشد. سرود اروگوئه در سال ۱۸۴۶ میلادی توسط فرانسیسکو خوزه دبالدی ساخته شد. سرود اروگوئه یکی از جذاب‌ترین سرودهای جهان است و چیزی شبیه به یک مینی اپرا است، اما تم اصلی سرود اروگوئه شبیه قطعه‌ای از اپرای «دونیزِتی» ساخته لوکرسیا بورجیای ایتالیایی است.
اپرای دونیزتی – آیا سرود اروگوئه با آن شباهتی دارد؟
شواهدی مبنی بر اینکه دبالدی پیش از ساخت سرود اروگوئه آن اپرا را شنیده است، وجود دارد. بخش‌هایی از سرود اروگوئه در مونته‌ویدئو [پایتخت اروگوئه] در سال ۱۸۴۱ اجرا شد. حتی ممکن است که دبالدی چند سال قبل در ایتالیا آن اپرا را شنیده باشد.
۹ نت سرود ایتالیا و اپرای دونیزِتی کاملا شبیه هم هستند. با این حال، طرفداران دبالدی می‌گویند این قضیه کاملا تصادفی است.
ماجرای دوسان و دبالدی شبیه هم است، با این تفاوت که دبالدی هرگز مجبور نشد پاسخ این سوالات را بدهد. دلیلش این است که بحث شباهت سرود اروگوئه و اپرای دونیزتی پس از مرگ او مطرح شد. بنابراین دبالدی هرگز طعم سختی‌هایی که دوسان تجربه می‌کند را نچشید.
دیگر کدام کشورها؟
گفته می‌شود که سرود آرژانتین نیز با آهنگی از «کلمنتی» شباهت دارد. حتی گفته می‌شود که «انوک سونتونگا» آهنگ‌ساز سرود ملی آفریقای جنوبی، آهنگ خود را از روی یک آهنگ‌ساز ولزی به نام «جوزف پاری» ساخته است. هر چند هر دو مثال با سرودهای دوسان و دبالدی خیلی تفاوت دارند.
گفته می‌شود در مورد بحث سرود کشورها، سنت «قرض گرفتن» از دیرباز وجود داشته است. اگر با تعاریف امروزی به بحث سرود نگاه کنیم، باید بگوییم که سرود «خداوند نگهدار پادشاه باد» بریتانیا نخستین سرود جهان است. اما زمانی که حکومت در بریتانیا تغییر می‌کرد، این سرود همچنان نواخته می‌شود و تنها مرجع پادشاه تغییر می‌کرد. حتی مناطق دیگر نیز از آن استفاده کردند. دانمارک، اکثر ایالت‌های آلمان و روسیه از جمله مناطقی هستند که از ملودی آن سرود استفاده کردند. سرود «خداوند نگهدار پادشاه باد» حتی در پادشاهی هاوایی نیز به کار گرفته شد. کار آسانی بود. فقط باید جای واژگان سرود اصلی، واژگان جدیدی قرار می‌دادند.
در نهایت اما تمام آن مناطق ملودی خودشان را ساختند، ولی یک کشور همچنان اصرار دارد که از آن استفاده کند: لیختن‌اشتاین؛ شاید آن‌ها ندانند که یک بریتانیایی تنها با تعویض واژگان می‌تواند سرود کشورشان را بخواند!
البته مردم لیختن‌اشتاین می‌دانند که ملودیِ سرود کشورشان شبیه سرود بریتانیا است. آن‌ها در حقیقت به سرود کشور خود افتخار می‌کنند. یکی لیختن‌اشتاینی می‌گوید: «ما از این سرود خوشمان می‌آید و برنامه‌ای برای تغییر آن نداریم. البته رابطه ما با بریتانیایی‌ها خیلی خوب است.»
ملودی سرود دو کشور استونی و فنلاند هم خیلی شبیه هم است. گفته می‌شود اساس آن ملودی از یک آهنگ‌ساز المانی به نام «فردریک پاسیوس» گرفته می‌شود.
به همین منوال، سرود دو کشور کره جنوبی و مالدیو هم از ریتم اشعار «رابرت برنز» اسکاتلندی گرفته شده است. کره‌ای‌ها آن شعر را از مبلغین مذهبی اسکاتلندی شنیده بودند.
چندین مورد در سرود کشورها وجود دارد که نشان می‌دهد از جایی دیگر وام گرفته شده‌اند. اما این قرض گرفتن‌ها چه چیز را نشان می‌دهد؟ آیا نشان می‌دهد که این سرودها معاف از قوانین مربوط به سرقت ادبی هستند؟ یا نشان می‌دهد که مردم آن‌قدر کم به این سرودها اهمیت می‌دهند که حتی نمیتوانند دزدی بودن آن را بفهمند؟
به نظر من البته اورجینال بودن کار سختی است. اگر شما امروز بخواهید یک سرود بسازید، باید ملودی‌ای داشته باشید که مردم بتوانند با سوت آن را در خیابان اجرا کنند یا تماشاگران حین تماشای یک بازی فوتبال بتوانند آن را یکصدا فریاد بزنند. غیر از این موارد، سرود ملی باید تحریک‌کننده و معزز هم باشد. بنابراین، احتمال ساختن سرودی اورجینال با چنین مشخصاتی که از هیچ آهنگ دیگری هم الهام نگرفته شده باشد، پایین است.
در بوسنی، اغلب مردم دوست دارند که به جای سرود دوسان سِستیک، سرود «جدنا سی جدنا» سرودِ ملی کشورشان باشد و برخی حتی آن سرود را به جای سرود دوسان در جریان مسابقات تیم‌های ملی‌شان می‌خوانند [سرود جدنا سی جدنا (تو و فقط تو) پیش‌تر سرود ملی این کشور بود.] «دینو مرلین» یکی از مشهورترین موسیقی‌دانان این کشور است که در جریان محاصره سارایوو آن سرود را ساخت. البته او تنها واژگان آن سرود را ساخت، چرا که موسیقی سرود از یک آهنگ عامیانه گرفته شده بود.
نام کتاب الکس مارشال «جمهوریِ مرگ!» است. او در این کتاب به تاریخ سرود ملی کشورها را پرداخته است.
نظر شما