"بي‌خوابي" فيلمي احساسي و روانشناختي از سينماي پليسي

به گزارش خبرنگار تلويزيوني "مهر"، فيلم سينمايي "بي‌خوابي" (Insomnia) محصول سال 2002 امريكا چهارمين اثر سازنده‌اش در عرصه سينماست كه فيلمسازي را از سال 1997 با كارگرداني فيلم "دودلباگ" آغاز كرده است.

اين فيلم مدت زمان 118 دقيقه داستان يك افسر كاركشته پليس را بيان مي‌كند كه براي پيدا كردن قاتلي كه دست به قتل يك دختر زده و پليس از يافتن او عاجز مانده است، همراه با دستيار و تعدادي ديگر از همكاران خود به شهر مورد نظر مي‌رود تا قاتل را بيابد. او در مدت زمان به نسبت كوتاهي موفق مي‌شود، سرنخ‌هايي از قاتل به دست بياورد و او را شناسايي كند. اما در يافتن و دستگيري وي موفق نيست. اين پليس همراه با گروهش خانه قاتل را پيدا مي‌كنند و به آنجا مي‌روند، قاتل با استفاده از مه غليظ منطقه مي‌گريزد و يكي از همراهان اين افسر پليس را هدف قرار مي‌دهد. اين پليس در تعقيب و گريز با قاتل در شرايط بد جوي و به خاطر نداشتن ديد كافي دستيار خود را هدف قرار مي‌دهد و او را مي‌كشد. اين مساله به شدت روي او تاثير مي‌گذارد و خواب را از او مي‌گيرد و از طرفي موجب گرفتاري وي در شرايط قضايي نامناسب كشورش مي‌شود. اما اين افسر با ارايه شواهد و قراين مناسب موفق به اثبات بي‌گناهي‌اش مي‌شود.

فيلم سينمايي "بي‌خوابي" بيش از آنكه يك اثر پليسي - جنايي باشد، يك اثر روانشناسانه به شمار مي رود كه برخلاف ساير فيلم هاي پليسي تحرك موجود در قصه به خاطر نزديك شدن گام به گام پليس به مضمون نيست، بلكه اتفاق اصلي در مورد پليس و شخصيت محوري و مثبت داستان مي افتد و بيننده تحرك موجود در قصه را در بطن حوادث جستجو مي كند. نه آنكه از موضوع قتل و جستجو براي يافتن قاتل به عنوان ابزاري براي ايجاد تعليق و هيجان استفاده شود. به عبارت ديگر،  در آثار پليسي، شخصيت اصلي داستان به دنبال راه هايي براي شناخت شخصيت و دليل قتل به وسيله قاتلي است كه وجود ندارد و بيننده با شخصيت هاي داستاني همراه مي شود تا پرده را راز جنايت و هويت قاتل بردارد. در حالي كه اين فيلم مي كوشد تا وجوه مختلف شخصيت يك كارآگاه پليس را به تصوير بكشد كه در شرايط نامناسبي گرفتار آمده و متهم به قتل دستيار خود شده است. اين پليس براي اينكه بتواند هويت قاتل را شناسايي كند، ابتدا بايد از مشكلات روحي و دروني خود خلاص شود و پس از آن رهيافتي به سوي شخصيت قاتل داشته باشد كه همين مساله موجب متفاوت بودن اثر مي شود.

در اين فيلم به تبع مضمون روانشناسانه، از حركات سريع دوربين و قطع ها مكرر در تدوين براي ايجاد فضاي پليسي و شرايط دلهره و تعليق استفاده نمي شود. بلكه فيلم از ريتم به نسبت آرامي برخوردار است و پازل ذهني بيننده در رسيدن به قاتل بسيار آرام چيده مي شود و مخاطب اين زمان را به دست مي آورد كه به هزارتوي شخصيت اصلي داستان نقبي بزند و به بررسي مسايل و موضوع هايي بپردازد كه درونمايه اصلي قصه را تشكيل مي دهد. اين شيوه هر چند كه نوعي بازگشت به گذشته محسوب مي شود و فيلم به شيوه آثار قديمي پليسي كه شرلوك هلمز و پوآرو كه مشهورترين آنها هستند، بيننده را در فضاي دلهره و ترس نمي گذارد، بلكه بر عكس از بيننده تمركز و دقت نظر مي خواهد تا بتواند مفهومي را كه پشت داستان پنهان است و تصوير تفكر و انديشه هاي يك كارآگاه پليس است را به خوبي نمايان كند. هر چند كه در اين فيلم سازنده شيوه خاص خود را ارايه مي كند و به دنبال تقليد نيست، اما به هيچ وجه به سمت استفاده از الگوهاي رايج سينماي پليسي پيش نمي رود.

در اين فيلم "بي‌خوابي" آل پاچينو، مارتين داناوان، رابين ويليامز، هيلاري سوانك، اوليوير زمن، پل دالي، نيكي كيت، جي برازو، لري هولدن و لورن كاردينال به عنوان بازيگران اصلي حضور دارند. بازي اين نقش پردازان قوي و باتجربه در فيلم و ارايه شخصيتي متفاوت و پيچيده از سوي آل پاچينو يكي از نقاط قوت اثر از سوي منتقدان و نويسندگان سينماي امريكا به حساب مي آيد. حضور اين بازيگران موجب شده است كارگردان بتواند به سمتي كه مي خواهد اثر خود را پيش ببرد و بازيگران به خوبي در خدمت تصوير كردن نقش ها هستند. در ابين آل پاچينو با محوريتي كه در داستان به وجود آورده است و با استفاده از حركات بدن و صورت خود به خوبي وجوه روانشناختي فيلم را نمايان مي كند و بيننده را به سمت تماشاي اثري متفاوت هدايت مي كند.

فيلم سينمايي "بي خوابي" در امريكا بيش از 67 ميليون و 263 هزار دلار مي فروشد كه هر چند در سينماي امريكا فروشي فوق العاده و دست نيافتني به شمار نمي رود، اما براي فيلمي با ساختار متفاوت پليسي نشان از توجه خوب مخاطبان به فيلم دارد. اين اثر در جشنواره‌ها و مراسم سينمايي چنداني پذيرفته نمي‌شود و مهمترين حضور بين‌المللي فيلم به نامزدي جايزه ادگار آلن پو در سال 2003 به عنوان بهترين فيلم و برنده جايزه انجمن منتقدان لندن در سال 2003 به عنوان بهترين كارگردان سال انگلستان مربوط مي‌شود.

فيلم سينمايي "بي‌خوابي" به كارگرداني كريستوفر نولان پنجشنبه (27 بهمن) در قالب مجموعه برنامه "سينما يك" از شبكه يك سيما پخش شد.