خبرگزاری مهر ـ گروه استانها: روناس گیاهی صنعتی است که در صنایع رنگرزی، دارویی و لوازم آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوان دارد و اردکان از جمله مناطقی است که از گذشته‌های دور کشت این محصول به‌دلیل سازگاری با آب و هوای این منطقه، رایج بوده است.
در گذشته تقریبا اغلب اراضی زراعی اردکان به دلیل شوری آب این منطقه و مقاومت بسیار بالای روناس به شوری، به کشت روناس اختصاص داشته است و در طول دهه‌های گذشته بخش قابل توجهی از این محصول به کشورهای خارجی به ویژه کشورهای اروپایی صادر می‌شد.
آغاز فصل برداشت محصول روناس، بهانه‌ای برای بررسی وضعیت این محصول و بهره‌برداران آن در قطب تولید روناس کشور و شاید خاورمیانه باشد.
در گذشته هر جا زمین خالی پیدا می‌شد، کشاورزان در آن روناس می‌کاشتند
یکی از بهره‌برداران روناس در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در گذشته اطراف اغلب خانه‌ها و در مزارع شهرستان اردکان، «کرت‌های» روناس وجود داشت و هر جا زمین خالی پیدا می‌شد، کشاورزان اقدام به کاشت این محصول می‌کردند.
ابوالفضل قانعی عنوان کرد: از آنجا که ریشه این گیاه بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و برگ و ساقه آن برای تغذیه دام‌ها استفاده میشود و از سوی دیگر اغلب این محصول صادر شده و برای کشاورزان صرفه اقتصادی داشت و اغلب زمین‌داران به کشت این محصول علاقه نشان می‌دادند.
وی افزود: اکنون شرایط تغییر کرده و از آنجا که برداشت این محصول بسیار حساس است و هنوز هیچ ماشین برداشتی از سوی جهاد کشاورزی به کشاورزان معرفی نشده و همچنان مانند ۳۰ سال پیش با بیلچه ناچار به برداشت هستیم، برداشت دیگر مقرون به‌صرفه نیست.
قانعی تصریح کرد: روناس‌کاران نیز مانند دیگر کشاورزان به فناوری نیاز دارند و ای‌کاش مسئولان امر در این زمینه فکری می‌کردند زیرا به دلیل نبود ماشین‌آلات برداشت روناس، ناچار به بکارگیری کارگر هستیم که با دستمزدهای فعلی، برداشت به هیچ‌وجه مقرون به صرفه نیست.
رهاورد کاشت روناس زیر درختان پسته ریشه‌های پوسیده روناس و پسته‌های پوک بود
کشاورزان اردکانی از چندی پیش برای اینکه تولید این محصول برایشان مقرون به‌صرفه‌تر باشد، اقدام به کاشت روناس زیر درختان پسته می‌کردند اما گرچه پسته و روناس هر دو به شوری آب و خاک مقاوم هستند ولی تفاوت نحوه آبیاری روناس و پسته سبب پوسیدن ریشه روناس یا پوک شدن پسته‌ها میشود.
از آنجا که پسته اکنون صرفه اقتصادی بیشتری دارد، روناس کاملا به حاشیه رفته و اغلب روناس‌کاران قدیمی، به سمت کشت پسته روی آورده‌اند.
در گذشته که کشت روناس در اردکان رونق بسیار بیشتری نسبت به امروز داشت، در کنار کشاورزان روناس‌کار، «مازاری‌ها» نیز در اردکان فعالیت بسیاری داشتند (مازار حنای یزد است و مازاری کسی است که این حنا را تهیه می کند) اما امروز اغلب مازاری‌ها نیز یا تعطیل شده‌اند یا تغییر کاربری داده‌اند و فرآوری روناس و پودر کردن آن برایشان مقرون به‌صرفه نیست زیرا یک‌سال باید برای رسیدن فصل برداشت صبر کنند و در این فصل نیز محصول برداشت شده دیگر قابل توجه نیست.
یکی دیگر از کشاورزان اردکانی نیز در این مورد اظهار داشت: کاشت روناس یک دوره پنج‌ساله است به این معنا که در سال اول باید بذر روناس کاشته شود و این بذر باید پنج سال در زمین باقی بماند و محصول از سال دوم قابل برداشت است.
اراضی زیرکشت روناس ۵ سال قابل بهره‌برداری دیگری نیست
ابوالفضل کمالی عنوان کرد: ریشه روناس ماده‌ای به نام آلیزارین دارد که این ماده قرمزرنگ در واقع روناس را برای صنعت رنگرزی مناسب کرده اما از سال دوم به بعد، آلیزارین مرتب در گیاه بالا می‌رود و از سال چهارم به بعد به تدریج این ماده کم میشود بنابراین امکان اینکه زمین هر سال تخلیه شده و سال بعد دوباره کشت شود، وجود ندارد.
وی افزود: در تمام این پنج سال، از زمین زراعی عملا هیچ استفاده دیگری نمی‌توان کرد و زمین کشاورز شش ماه از سال بی‌بار و ثمر به حال خود رها میشود در حالی که در سایر کشت‌ها و محصولات کشاورزی چنین شرایطی وجود ندارد.
مازاری كه در آن ريشه روناس آسياب می‌شد
کمالی خاطرنشان کرد: از یک‌سو دستمزد بالای کارگران از سوی دیگر نبود امکان برای استفاده از زمین برای کشت دوم، همچنین تعطیلی مازاری‌ها و رکود صادرات روناس، کشاورزان را کم‌کم از کشت این محصول ناامید کرده است.
به این ترتیب است که قطب تولید روناس کشور به‌تدریج از چرخه تولید و صادرات خارج میشود در حالی که به نظر می‌رسد با یک فناوری جدید در زمینه ماشین‌آلات می‌توان دوباره به کشت این محصول رونق بخشید.
کارشناس زراعت جهاد کشاورزی استان یزد نیز در مورد محصول روناس به خبرنگار مهر گفت: زمان کاشت این محصول به صورت بذر از نیمه اول اسفند تا اواخر فروردین و زمان برداشت آن نیز از نیمه اول شهریور تا نیمه‌های آبان‌ماه است.
کشورهای اروپایی طالب روناس اردکانند
مژگان میرزاباقری بیان کرد: این گیاه در زمینه‌های رنگرزی، دارویی و لوازم آرایشی و بهداشتی کاربرد بسیار دارد و بازار مصرف داخلی آن شهرهای تبریز، ارومیه، شیراز، اصفهان، کرمان و یزد هستند.
وی با بیان اینکه صادرات این محصول نیز از جایگاه خوبی برخوردار است، عنوان کرد: کشورهای آلمان، ایتالیا، انگلستان، ترکیه، هند، قطر، فرانسه و پاکستان به شدت طالب روناس استان یزد هستند اما کاهش برداشت محصول، این بازارها را تحت تاثیر قرار داده است.
میرزاباقری افزود: در سال زراعی ۹۴ ـ ۹۳ حدود ۴۲۳ هکتار از اراضی استان یزد به کشت روناس اختصاص یافت که عمده این سطح زیرکشت مربوط به شهرستان اردکان است.
وی گفت: میزان برداشت این محصول نیز دو هزار و ۴۷۴ تن بوده و میزان عملکرد این محصول ۱۱ هزار و ۷۸ کیلوگرم در هر هکتار بوده است.
میرزاباقری با بیان اینکه استان یزد و شهرستان اردکان، رتبه نخست تولید روناس در کشور را به خود اختصاص داده‌اند، عنوان کرد: متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد کاهش اراضی زیرکشت در شهرستان اردکان بوده‌ایم.
از آنجا که بازار داخلی و خارجی روناس بسیار خوب و مشتریان آن به قول برخی کشاورزان منطقه، دست‌به‌نقد هستند، به نظر می‌رسد چاره‌اندیشی برای رونق دوباره این محصول مقرون به‌صرفه و در راستای توسعه اقتصادی باشد.
روناس‌کاران چشم‌انتظار ایده‌ای فناورانه برای ساخت ماشین برداشت روناس
آنچه در حال حاضر، کشاورزان را با مشکل مواجه کرده، دستمزدهای بالایی است که ناچارند به خاطر نوع برداشت این محصول و پاک کردن ریشه با بیلچه به کارگران پرداخت کنند.
با توجه به اینکه یزد در طول سال‌های اخیر توانسته به مدد وجود استعدادهای برتر و خلاق، قطب تولید علم و فناوری و ارائه ایده‌ها و ابتکارات و اختراعات برتر باشد، شاید بتوان با طرح این نیاز به افراد خلاق، مبتکر و صاحب دانش فنی، یک ماشین کشاورزی برای برداشت این محصول طراحی کرد.
اگر این اتفاق رخ دهد، کشاورزان اردکانی دیگر مشکلی برای کاشت روناس نخواهند داشت زیرا این محصول هم بازار فروش خوبی دارد و هم مقاوم به شوری آب و خاک و کم‌آبخواه است.
خبرنگار: نیره شفیعی‌پور
نظر شما