خبرگزاری مهر- گروه فرهنگی: «بودن یا نبودن؟» این سوال وصف حال مدیران و فعالان فرهنگی ایران در روزهای اخیر برای شرکت در شصت و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی‌کتاب فرانکفورت است، نمایشگاهی که بسیاری و البته به درستی آن را بزرگترین رویداد جهان در عرصه نشر معرفی می‌کنند و به حضور در آن دل بسته‌اند.
قصه این تردید اما از آنجا شروع شد که در روز هشتم مهرماه سال جاری و به فاصله دو هفته مانده به افتتاح این نمایشگاه در ایمیلی به حاضران در این رویداد اعلام شد که در کنفرانس خبری افتتاحیه این نمایشگاه سلمان رشدی، به سخنرانی خواهد پرداخت و به دلیل چاپ رمانش توسط یک ناشر آلمانی برای به اصطلاح رونمایی از این کتاب نیز برنامه‌هایی تدارک دیده شده است.
این اتفاق درحالی رخ می‌داد که در سال جاری اندونزی به عنوان پرجمعیترین کشور مسلمان به عنوان مهمان ویژه در این نمایشگاه معرفی شده بود و شائبه‌ای جدی وجود دارد که این اتفاق نوعی دهن کجی به این حضور باشد.
پس از این اتفاق که در روزهای ابتدایی در رسانه‌های ایران بازتاب چندانی نداشت، در روزهای اخیر و با نزدیک شدن موعد این رویداد بزرگ که ایران نیز برای حضور در آن تدارک ویژه‌ای دیده است، اظهارنظر درباره نحوه اعتراض به این رویداد و تصمیم ایران برای مواجهه با آن بازار داغی پیدا کرده تا جایی که دیروز و امروز معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از بررسی امکان حضور نیافتن ایران در این نمایشگاه خبر داد که به نوعی تفسیر آن، احتمال غیبت موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به عنوان متولی دولتی برگزاری این رویداد در نمایشگاه امسال است. اما به جز این اظهارنظر، استراتژی سایر فعالان فرهنگی و تشکل‌های حاضر در این نمایشگاه نیز در نوع خود جالب توجه است.
از اظهارنظرهای دو پهلو تا هم‌آوایی
جدای از بخش دولتی برخی از تشکل‌های نشر در قبال این واقعه واکنش‌های قابل توجهی از خود نشان دادند. از سویی اتحادیه جهانی ناشران مسلمان بعد از دو سال فعالیت کمرنگ در زمینه نشر در ایران و خارج از کشور از برنامه خود برای تحریم این نمایشگاه خبر داد و دبیرکل آن اعلام کرد که با وجود برنامه‌ریزی قبلی، تصمیمی برای این سفر ندارد.
این در حالی بود که مدیر مجمع ناشران دفاع مقدس در نشستی که روز قبل برگزار کرد در این زمینه با اذعان و تاکید بر حضور ایران در این نمایشگاه فرانکفورت عنوان داشت: به نظرم حضور سلمان رشدی در این نمایشگاه یک تست برای ما خواهد بود. در موضوع فرانکفورت دولت باید محکم موضع‌گیری کند و معتقدم اگر در نمایشگاه فرانکفورت حضور پیدا کردیم باید یک جنبه معترضانه قوی در حضورمان وجود داشته باشد.
امینیان در عین حال در بخش دیگری از این اظهارات گفت: تصمیم‌گیری برای نمایشگاه فرانکفورت یک آزمون برای مدیران فرهنگی است زیرا موضوع این نمایشگاه به هویت انقلاب اسلامی برمی‌گردد. حتی خبردار شدم که برخی ناشران اندونزیایی از رفتن به نمایشگاه انصراف داده‌اند تا غرفه‌‌شان خالی بماند و با این کار اعتراضشان را اعلام کنند که به نظرم این کار بازتاب خواهد داشت.
با وجود این مواضع نه چندان یکسان اما بالاخره امروز جمعی از تشکل‌های نشر به استثنا اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران از طریق نامه‌ای که تنها دراختیار یکی از خبرگزاری‌ها قرار گرفت، از رئیس نمایشگاه فرانکفورت خواستند که به خاطر احترام به بیش از یک میلیارد مسلمان در جهان از تصمیم خود برای برگزاری افتتاحیه این نمایشگاه انصراف دهند.
در همین زمینه سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در نشست خبری امروز خود عنوان داشته که این مساله از جمله خطوط قرمز ایران بشمار می رود و جمهوری اسلامی حاضر نیست در نمایشگاهی که بانیان آن به جای کار فرهنگی اقدام سیاسی می کنند حضور یابد.
استراتژی نامه نگاری
در کنار این اظهارنظرها برخی از مقامات موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به عنوان متولی ساماندهی حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت و مواجهه با ماجرای سلمان رشدی اعلام کردند که در تدارک تهیه نامه و اعمال فشار به رئیس این نمایشگاه مبنی بر در نظر گرفتن اعتراض ایران به این مساله هستند و در تدارک این موضوع نیز هستند که با هماهنگی با برخی دیگر از کشورهای اسلامی به این مساله رنگی عمومی ببخشند. این اظهارنظر در حالی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که پس از آن دیگر هیچ اطلاعی از کیفیت اجرایی آن اعلام نشد.
در همین زمینه خبرنگار مهر کسب اطلاع کرد که در صورت پاسخ داده نشدن به این نامه از سوی رئیس این نمایشگاه تا روزها آتی به احتمال زیاد برنامه حضور این موسسه در این دوره از نمایشگاه نیز کنسل خواهد شد.
در همین راستا خبرها حاکی از نامه‌نگاری جداگانه اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به مقامات نمایشگاه فرانکفورت برای تجدید نظر در این زمینه است.
با این حال بسیاری از فعالان عرصه نشر نیز در هفته جاری عنوان داشته‌اند که حضور در این نمایشگاه به دلیل شیطنت و تدارک آلمان برای حضور در این عرصه باید متوقف شود و بر این باور بودند که حرمت فتوای امام راحل(ره) برای این نویسنده مرتد باید حفظ و از حضور رسمی در رویدادی که او در آن سلمان رشدی حضور دارد باید اجتناب شود.
در مقابل البته کم نبودند فعالانی که معتقد به حضور و اعتراض فرهنگی به این رویداد بودند. پیشنهادهایی مانند توزیع متن انگلیسی و آلمانی نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپا و آمریکای شمالی و یا چینش غرفه ایران با محوریت موضوع هولوکاست و یا جانبازان شیمیایی هشت سال دفاع مقدس و یا تحریم حضور در نشست افتتاحیه و یا برپایی نشست اعتراضی مشترک خبری با کشورهای مسلمان حاضر در نمایشگاه نیز در همین راستا از سوی این افراد مطرح شده است.
بودن یا نبودن؟
شکی نیست که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی به‌عنوان بانی اصلی حضور بخش دولتی و بدنه وسیعی از بخش خصوصی به نمایندگی از ایران در این نمایشگاه در روزهای آتی باید پاسخگوی افکار عمومی و نیز سایر دستگاه‌های فرهنگی در این زمینه باشد اما مساله در اینجاست که حضور ایران در این نمایشگاه تا چه اندازه حائز اهمیت است.
مدیران دولتی عرصه فرهنگ بر این باورند که حضور قاعده‌مند ایران در چنین آوردگاه‌هایی و عادت دادن ناشران و فعالان نشر ایران به رعایت قوانین جهانی در این حوزه و نیز بستر سازی برای تعامل نمایشگاهی و فرهنگی دو جانبه میان ایران و سایر کشورها از دریچه این حضور مستمر، فرصتی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.
غرفه ایران در نمایشگاه فرانکفورت
با وجود انتقادات زیادی که به نحوه ساماندهی و حضور برخی از تشکل‌های نشر در این نمایشگاه وجود دارد؛ به ویژه تشکل‌هایی که گویا هویت‌شان تنها به چنین حضورهایی وابسته است، اگر باور موجود به اهمیت حضور ایران در این نمایشگاه باز می‌گردد باید حضور نداشتن ایران در این نمایشگاه نیز چنین اهمیتی به خود ببیند.
بر این اساس اگر مدیران فرهنگی کشور لااقل در بخش دولتی، در مدت یک هفته‌ای باقی‌مانده تا افتتاح این نمایشگاه در خود اراده و توان جریان سازی فرهنگی انتقادی صحیح در این زمینه را می‌بینند که بتواند ابعاد خبری گستردهای مانند حضور رشدی در این نمایشگاه را تحت تاثیر قرار داده و صدای اعتراض ایران و سایر کشورهای مسلمان به این اتفاق را بلند کند و بتوانند این اراده را عملیاتی نیز کنند، می توان بر این باور صحه گذاشت که حضور ما در این نمایشگاه حضوری در خور تامل و قابل اعتناست.
در غیر این صورت شاید استراتژی حضور نداشتن بتواند راهکار صحیحی به نظر برسد. در این شیوه ایران می‌تواند ضمن حضور نداشتن رسمی در این نمایشگاه و تعطیلی برنامه‌های روتین خود، تمامی فضا و نیروی تخصیص یافته به خود را صرف اعتراض قانونی و رسانه‌ای به نوع برخورد نمایشگاه با کشورهای مسلمان از جمله ایران در زمینه حضور سلمان رشدی کند.
بر همین اساس باید هشدار داد که اتکاء صرف به اعتراض مکتوب و برخورد منفعلانه با این اتفاق که بدون شک در تمامی مراحل اجرای آن هدف‌گذاری سیاسی و رسانه‌ای ویژه‌ای صورت گرفته می‌تواند نمره منفی پررنگی را در کارنامه مدیریت فرهنگی ایران در سال جاری ثبت کند.
نظر شما