یادداشت بین الملل ـ حنیف غفاری: اظهارات اخیر فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه انگلیس در خصوص توقف صادرات سلاح از انگلیس به عربستان سعودی، آن هم به دلیل احتمال نقض حقوق بشر در جنگ یمن، هر مخاطبی را به تعجب وادار می سازد. دولت انگلیس در طول مدت بیش از هشت ماه اخیر از هیچ گونه تلاشی در تسلیح آل سعود در نبرد علیه مردم بی پناه یمن و کشتار زنان و کودکان بی پناه فروگذار نکرده و در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به همراه واشنگتن و پاریس مانع از تصویب قطعنامه ای در تقابل با تجاوز سعودیها در یمن شده است.
حال سوال اصلی اینجاست که چه اتفاقی در مناسبات ریاض ـ لندن رخ داده و چرا مقامات انگلیسی تا این حد نسبت به سعودی ها آشفته به نظر می رسند؟ در این خصوص لازم است نکاتی را مدنظر قرار دهیم:
الف) ارتباط سنتی میان ریاض و لندن، ارتباط یک «تابع» و «متبوع» است. در این خصوص میان طرفین ما به ازاهایی تعریف شده است که اگرچه رسمی نیست، اما علنی می باشد. به عنوان مثال هیچ یک از شهروندان انگلیسی و غربی در داخل عربستان حتی در صورت ارتکاب بدترین جرایم ممکن مورد مجازات قرار نمی گیرند.
اخیرا یک شهروند انگلیسی که به جرم تولید مشروبات الکلی و فروش آنها در عربستان به شلاق و حبس محکوم شده بود، به راحتی به کشور خود بازگشت بدون آنکه حتی ضربه ای شلاق یا لحظه ای زندان را از سوی مدعیان شریعت تحمل کند. طی سالها و دهه های مکرر، این انگلیس بوده است که بر معادلات داخلی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی بر مناسبات داخلی دربار فرزندان عبدالعزیز تسلط داشته است. تحلیلگران متفق القول هستند که بخش اعظمی از انتصابات دربار سعودی با موافقت و مساعدت انگلیس و دستگاه امنیتی خارجی این کشور اروپایی صورت می گیرد.
ب) همان گونه که اشاره شد، مقامات انگلیسی از جمله فیلیپ هاموند نه تنها سنخیتی با حقوق بشر و اساسا رعایت حقوق اولیه انسانی ندارند، بلکه خود مولد تروریسم و بحران در منطقه و جهان اسلام هستند. اما دلیل نارضایتی علنی لندن از سعودی ها چیست؟ این نارضایتی خود را در مواردی مانند محکومیت سعودی ها در سازمان عفو بین الملل و توقف ارسال سلاح از سوی انگلیس نشان می دهد. دلیل این نارضایتی یکی ریشه در سه مقوله دارد: یکی تحولات داخلی عربستان، دیگری تحولات منطقه و سومی تحولات مناسبات لندن و ریاض.
ج) در حوزه نخست یعنی مناسبات داخلی دربار، شاهد به انزوا رانده شدن برخی عوامل انگلیس در دربار سعودی هستیم. موضوعی که مقامات امنیتی انگلیس آن را به هیچ عنوان بر نمی تابند. برخی هوسرانی های محمد بن سلمان سبب شده است تا دستگاه های جاسوسی انگلیس نتوانند به مانند گذشته در کسوت یک فاکتور خارجی تاثیرگذار بر مناسبات داخلی دربار تاثیرگذار باشند. همین مسئله خشم انگلیس از سعودیها را برانگیخته است. برخی افراد وابسته به شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز و افراد وابسته به ملک عبدالله پادشاه قبلی این کشور که فعلا در داخل دربار توسط ملک سلمان و فرزندش محمد ایزوله شده اند نارضایتی خود از وضعیت موجود را به دولت انگلیس منتقل ساخته اند.
د) در حوزه دوم، یعنی مناسبات منطقه ای ریاض، انگلیس به شدت از آل سعود خشمگین است. شکست سخت آل سعود در یمن و از دست رفتن یک به یک مواضع متجاوزین سعودی در تعز و دیگر استانها و شهرهای یمن و در اختیار قرار گرفتن تنگه استراتژیک باب المندب توسط انصار الله سبب شده است تا انگلیس سرمایه گذاری نظامی و تسلیحاتی و سیاسی خود در یمن را از دست رفته بداند.
انگلیسی ها مسئول این محاسبه سرتاسر غلط و فاجعه آمیز را آل سعود و دربار این رژیم می دانند. این قاعده در خصوص بازی عربستان در سوریه وعراق نیز صادق است. انگلیس دیگر قادر به پشتیبانی مخفیانه از گروههای تروریستی تکفیری از طریق آل سعود نیست. به عبارت بهتر، گذشت زمان به سود لندن در پروسه حمایت مخفیانه و در مواردی علنی از داعش و النصره نیست. موضوعی که آل سعود آن را بر نمی تابد و همچنین بر حمایت از گروههای تروریستی و متوحشین تکفیری تاکید دارد. در اینجا اختلاف شدیدی میان لندن و ریاض رخ داده است.
ه) موضوع و حوزه سوم، مناسبات مستقیم ریاض و لندن است. پس از اینکه در جریان مذاکرات هسته ای ایران و اعضای ۱+۵ و پس از آن عربستان روابط خود با رژیم صهیونیستی را تحکیم کرد، رژیم این کشور از انگلیس و آمریکا تا اندازه ای دور شده است. این دوری موضوعی نیست که مقامات واشنگتن و لندن را خشمگین نسازد. به عبارت بهتر، ریاض در بازی های تروریستی و خطرناک منطقه ای خود و در مواردی حساس به جای آنکه تابع لندن و واشنگتن باشد تابع تل آویو است. همین مسئله باعث می شود تا برخی نقشه های تاکتیکی غرب در منطقه با خلل مواجه شود. در چنین شرایطی اظهارات فیلیپ هاموند در مخالفت با ارسال سلاح به عربستان سعودی بیش از پیش قابل درک است.
نظر شما