خبرگزاری مهر - گروه استانها: مردان مازندرانی که تا دیروز نمد می‌بافتند و نوای حلاجی‌شان همانند نوای موسیقی در گوشه و کنار روستا می‌پیچید، خاموش در کنج عزلت نشسته‌اند و بساطشان یا آویزان بر دیوار شده و یا در گوشه انبارها خاک می‌خورد.
نمد به‌عنوان یکی از زیراندازها و تن‌پوش‌های ایرانی سابقه طولانی در مازندران دارد و از درهم تنیدن الیاف پشمی با استفاده از رطوبت و مالش تهیه می‌شود.
از نمد برای تهیه کلاه، پالتو، زیرانداز، چوخا و غیره استفاده می‌شود، از معروف‌ترین نمدهای ایرانی نمد نقش دار رامسر بوده که دارای نقوشی گیاهی، حیوانی به‌صورت انتزاعی و در نوع خود بی‌نظیر است؛ این نوع محصول در شهرهای آمل، رامسر و بهشهر و نوشهر درگذشته رواج زیادی داشته است.
بر اساس تحقیقات و کاوش‌های باستان‌شناسی سابقه و قدمت صنایع‌دستی در استان مازندران به قبل از میلاد مسیح می‌رسد، گواه این مدعا، کشف غار کمربند و هوتو در بهشهر و اشیاء به‌دست‌آمده از آن‌که متعلق به شش هزار سال پیش از میلاد مسیح است و حکایت از آگاهی مردم آن عصر به فن ریسندگی و تبدیل پشم به نخ دارد.
همچنین وجود مصنوعات سنگی، سنگ تراشیده‌های مسی، سفالی و مفرغی زرین، نشانه تولید لوازم‌خانگی توسط مردم این استان درگذشته بوده است.
ازجمله صنایع‌دستی استان مازندران می‌توان به قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌چه بافی، بافت گلیم‌چه، چوقا، شمد و ملحفه، سوزن‌دوزی، رنگرزی و چاپ سنتی سفالگری و سرامیک‌سازی، فرآورده‌های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با فلز، هنرهای مرتبط با چوب، حصیربافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلدسازی سنتی، صنایع‌دستی دریایی عروسک‌سازی اشاره کرد.
نمدمالی یکی از رشته‌های پرطرفدار استان بوده و تهیه نمد بر اساس دو خاصیت جعدیابی و دیگری پوسته‌ای شدن پشم است، زمانی که پشم در حرارت مرطوب مجعد شده و الیاف آن درهم می‌روند پوسته‌ها نمی‌گذارند الیاف دوباره از هم بازشوند و این به هم پیچیدگی، بافت نامنظمی درست می‌کند.
نام هنر: نمدمالی، در زبان محلی نـَمـَد بانام لـَمِـه شناخته می‌شود و به استاد نمدمال یا فردی که نمد را می‌سازد لمسـو یا لمه سو گفته می‌شود.
قدمت: هزاره اول قبل از میلاد
شهر زادگاه هنر: همه شهرهای مازندران
معرفی کوتاه هنر: نمدمالی در بیشتر مناطق استان مازندران به‌خصوص در منطقه کجور و روستاهای اطراف رامسر رواج دارد. ماده اصلی نمد پشم گوسفند و به رنگ‌های طبیعی مانند سفید و سیاه و قهوه‌ای و برای نقش اندازی آن از پشم‌های رنگ‌شده شیمیایی بهره می‌گیرند.
بیشترین کاربری: تهیه کلاه، پالتو، زیرانداز، چوخا و غیره
هنرمندان به نام این عرصه: مردان مازندران ازجمله یحیی شاه نظری در رامسر
هنرمندان بازمانده: یحیی شاه نظری - حمزه لهراسبی روستای نیچکوه نوشهر
وضعیت فعلی این هنر در استان: درحال فراموش‌شدن است
علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیا: کاربرد نداشتن در زندگی امروزی
ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: تغییر کاربری و ارائه آموزش به علاقه‌مندان
هنر یا صنعت نمدمالی از کهن‌ترین صنایع‌دستی و بومی مازندران است که به‌واسطه عدم‌حمایت و کم‌توجهی مدیران مرتبط رو به نابودی است
هنر یا صنعت نمدمالی از کهن‌ترین صنایع‌دستی و بومی مازندران بوده که به‌واسطه عدم‌حمایت و کم‌توجهی مدیران مرتبط رو به نابودی است و تنها استاد نمدمال مازندران با ۶۰ سابقه فعالیت هنوز از دغدغه‌های ابتدایی مانند بیمه نبودن رنج می‌برد.
یحیی شاه نظری تنها بازمانده هنرمندان نمدمال رامسر که از سن ۱۰ سالگی و از اوان کودکی به نمدمالی روی آورده است، به خبرنگار مهر می‌گوید: ۶۰ سال سابقه کار در نمدمالی دارم و حدود ۵ ماه از سال را در جواهرده به تولید نمد مشغول بوده و بقیه سال را در رامسر به‌سر می‌برم و در تمام نمایشگاه‌های صنایع‌دستی باوجود کهولت سن و به‌منظور زنده نگه‌داشتن این صنعت حضور پیدا می‌کنم و حتی در نمایشگاه‌های خارج از کشور نیز حاضر شدم.
این هنرمند نمدمال می گوید: باوجوداینکه حدود ۶۰ سال است این صنعت دستی را درواقع زنده نگه‌داشته‌ام اما متأسفانه پس از مرگ نسل قدیم دیگرکسی این صنعت را ادامه نمی‌دهد زیرا عدم توجه و حمایت از صنایع بومی و سنتی باعث از بین رفتن انگیزه جوانان برای یادگیری آن شده است.
یحیی شاه‌نظری در رامسر و حمزه علی لهراسبی در کجور تنها نمدمالان مازندران هستند که این صنعت دستی را به کشورهای خارجی نظیر هلند، عربستان، آلمان و آمریکا صادر می‌کنند و به گفته یحیی شاه‌نظری حدود ۱۰ سال است که برای این کشورها نمد تولیدی خود را می‌فرستند.
نمدمالی هنری است که بیشتر ارزش معنوی آن قابل‌توجه بوده و رونق این کهن صنعت دستی بیشتر در بین دامداران به‌واسطه تأمین مواد موردنیاز آن‌که از پشم گوسفندان تهیه می‌شود، رواج داشته و برای رفع دو نیاز عمده مفروش کردن زمین و پوشش زمستانی مناسب و سالم به‌کار می‌رود.
استفاده از نمد هم به‌منظور یک زیرانداز سنتی و هم برای پوشش مرسوم بوده که عمر آن به حدود هزاره اول قبل از میلاد برمی‌گردد و حتی پوشش و کلاه ملتزمان پارسی و مهمانان مادی در نقش برجسته‌های تخت جمشید در ردیفی که ملازمان و مهمانان را بر دیوار بار عام به‌قصد شرف یابی به محضر پادشاه نمایش می‌دهند از قدیمی‌ترین مستندات تصویری این نوع دست بافته است.
برنامه احیای هنرهای دستی باید هدفمند اجرا شود
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران با اشاره به برنامه احیای هنرهای فراموش‌شده اظهار داشت: برنامه احیای هنرهای فراموش‌شده باید با برنامه هدفمند در روستاها اجرایی شود و رشته‌هایی مانند نمدمالی، چلنگری، پالان‌دوزی، خرسک ازجمله هنرهای فراموش‌شده صنایع‌دستی به شمار می‌رود.
دلاور بزرگ نیا در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه بسیاری از هنرهای دستی پرپیشنیه به دلیل نداشتن کاربرد در زندگی امروزی، فراموش‌شده‌اند یادآور شد: نمدمالی هم ازجمله رشته‌های قدیمی استان است که روزگار فراموشی را سپری می‌کند و از راهکارهای حفظ آن، تغییر کاربری و توجه به آموزش و به‌نوعی امروزی شدن این هنر است.
به گفته وی با توجه اینکه علاقه جوانان به این رشته پرمشقت و سخت کم شده است اکنون در معدود مناطق مازندران به رشته نمدمالی مشغول هستند.
وی بابیان اینکه نمدمالی مازندران در سالهای ۹۰ و ۹۲ موفق به دریافت مهر اصالت ملی و بین‌المللی از سوی یونسکو شده است یادآور شد: اکنون بازماندگان این هنر بسیار معدود هستند که برخی از آنان نیز دیگر فعالیت نمی‌کنند.
افسوس که هنر نمدمالی دیگر برایمان خاطره شده است و استاد یحیی شاه نظری، نمدمال رامسری که سالهای سال با هزاران خون‌دل خوردن این هنر را حفظ کرده اکنون در جستجوی جانشینی برای سپردن این هنر آبا و اجدادی است و زخمه‌های دستان پینه‌بسته‌اش برکمان حلاجی، همانند آب حیاتی است برای هنر نمدمالی.
نظر شما