چيستي تحول اخلاقي

به گزارش خبرگزاري مهر، مقام معظم رهبري در تعريف تحول به معناي استغفار و توبه مي فرمايند: چه ‌قدر مناسب و بجاست كه با تحول سال ما هم از كاستي ها و كجي ها و زشتي ها و بدي ها در درون و وجود خودمان روبرگردانيم ؛ يعني استغفار كنيم. استغفارو توبه، يعني برگشتن به خدا، يعني پشت كردن به بديها، يعني همين ايجاد تحوّل. «و ان استغفروا ربّكم ثمّ توبوا اليه يمتّعكم متاعا حسنا الي اجل مسمّي و يؤت كلّ ذي فضل فضله ». استغفار و برگشتن به خدا و اصلاح دروني در وجود خود ما، موجب خواهد شد كه خداي متعال فضل و رحمت و بركت و قوّت و عزّت خود را بيش از پيش بر ما نازل كند. همه قشرها، چه امثال من و كساني كه مسؤوليتي دارند - كه ما بيش از ديگران بايد به خودمان برگرديم و در خود تجديدنظر كنيم و حاكميت هوي و هوس را در وجود خويش از بين ببريم - و چه آحاد مردم، به اين برگشت و اصلاح نياز دارند.

ايشان با اين مقدمات افزوده اند : آن كساني كه بايد براي خدا و انقلاب كاري مي ‌كردند و نكردند، آن كساني كه در جهت مخالف راه خدا و راه انقلاب كاري انجام دادند كه بايد انجام نمي‌دادند، بايد آنچه را كه گذشته است، اصلاح كنند و از آنچه كه صادر شده، استغفار نمايند. حتي كساني كه در مقابل انقلاب قرار داشتند و قرار دارند، اگرچه اقليت كوچكي هستند، امّا آنها هم بندگان خدايند؛ چنانچه هنوز در آنها مايه و بقيه ‌اي از وجدان الهي و انساني باقي است - كه ان‌شاءاللَّه باقي است - در رفتار خود تجديدنظر كنند و راه خدا و اين نظام الهي و قرآني را با همه وجود تقويت نمايند.

رهبر معظم انقلاب با اشاره به اهميت جنبه هاي معنوي در مباركي يك سال ملت مي فرمايند: اگر ملتي بتواند يك تحول اخلاقي در خود به وجود آورد؛ اگر بتواند رذايل اخلاقي را از درون خود پاكسازي كند و خود را به فضايل اخلاقي آراسته سازد، حقيقتاً براي آن ملت عيد است. شايد اساساً قراردادن اعياد - چه اعياد ملي و چه اعياد ديني و مذهبي - براي ايجاد چنين تحولاتي در درون انسانهاست.

حضرت آيت الله خامنه اي تأكيد كردند: خوشبختانه در اين سالهاي اخير، ملت ما از لحاظ معنوي، پيشرفتهاي زيادي كرده‌اند. اقبال به معنويات، اقبال به دين و عبادت، توجه به ذكر و حضور و خشوع و به نماز و روزه و به طاعت حق و تقرّب به پروردگار در بين ملت ما؛ بخصوص جوانانمان رايج و شايع شده است؛ ولي تحوّل اخلاقي ، فقط اين نيست. شايد بشود گفت كه تحوّل اخلاقي براي ملّت، دشوارترهم هست وبه همين جهت، درباب تحوّل اخلاقي هم مخاطب اوّل ومسؤول اوّل جوانان هستند كه براي آنها همه كارها آسانترو راحت ‌تر است. دلهاي جوانان، نوراني است و فطرتهاي آنان، سالم و دست نخورده‌است. آلودگي آنان به زخارف و آلودگيهاي دنيا؛ به بندهاي گراني كه پولدوستي و مالدوستي و جاه ‌طلبي و قدرت طلبي و اين چيزها بر پاي انسان مي‌زند، خيلي كمتر است؛ لذا تحوّل اخلاقي در جوانان آسانتر است. البته ميانسال ها، بلكه كم سال هاهم نبايد از امكان تحوّل اخلاقي در خودشان مأيوس باشند.

معظم له تحوّل اخلاقي را به اين معنا توصيف كرده اند كه انسان هررذيلت اخلاقي را - هر اخلاق زشت، هر روحيه بد و ناپسندي كه موجب آزارديگران يا عقب‌ ماندگي خود انسان است - كنار بگذارد و خويشتن را به فضايل و زيباييهاي اخلاقي، آراسته كند.  در جامعه‌اي كه حقد و بددلي و كينه نباشد، اگر كساني صاحب فكرند، آن فكر را در راه توطئه براي ديگران و تقلّب با ديگران و خدعه دركارديگران به كار نبرند؛ اگر كساني داراي سواد و معلوماتند، آن را در راه ضرر زدن به مردم و كمك كردن به دشمنان مردم به كار نبرند؛ بلكه همه افراد انسان در يك جامعه، نسبت به يكديگر خيرخواه باشند، به هم كينه نورزند، به هم حقد و حسد نداشته باشند، به بهاي نابودي ديگران، زندگي خود را سروسامان ندهند و دست يافتن به همه چيز را نخواهند. اين تحوّل اخلاقي است و حدّاقل قضيه است.

رهبر معظم انقلاب از ديگر انواع تحول را رعايت حقوق محرومان دانسته و افزوده اند : در جامعه‌اي كه بد عمل كردن نسبت به محرومان با بي‌اعتنا بودن نسبت به آنان همراه نباشد؛ مال مردم خوردن وجود نداشته باشد؛ اگر خلقيات اسلامي - همان چيزهايي كه در اسلام براي يك انسان فضيلت است، همان چيزهايي كه به تعبير روايات، جنود عقل است  - رواج پيدا كند؛ مردم اهل صبر و استقامت باشند؛ اهل توكل و تواضع و حلم باشند، نسبت به يكديگر بدبين نباشند؛ نسبت به احوال يكديگر بي‌تفاوت نباشند؛ نسبت به سرنوشت جامعه قناعت وجود داشته باشد؛ زياده‌روي و اسراف وريخت و پاش و اين چيزها نباشد و نشاني از حرص و افزون طلبي درامورمادّي نباشد،اين جامعه به بهشت وگلستان تبديل مي‌شود.گرفتاري امروزمردم دنيا،حتّي كشورهاي ثروتمند و پيشرفته ، اين چيزهاست. تهيدستي از اخلاقيات است كه انسانيت را امروز در دنيا پريشان كرده است.

ايشان با اشاره نقش"اسلام" و "سنن كهن" در كمال جويي اخلاقي مي فرمايند: ملت ما به بركت اسلام، به بركت سنن كهن خود و به بركت فضايل اخلاقي كه در او وجود دارد، بحمداللَّه مقداري از اين پريشاني جهاني بر كنار مانده است و غالب ملتهاي مسلمان نيز به بركت اسلام، امتيازاتي را دارند. البته اين به معناي آن نيست كه ما كمال اخلاقي داريم ؛ نه. نقصهاي زيادي درما هست، كمبود هاي زيادي درما وجود دارد كه بايد اين كمبودها را جبران و برطرف كنيم. تنبلي، نوميدي، بي‌حوصلگي، بهانه‌جويي نسبت به انسانهاي ديگرو همان خصال ناپسندي را كه قبلاً اشاره كردم، هر كدام در ما هست، بايد دور بريزيم. اين، يك مبارزه و مجاهدت است.

رهبر انقلاب با تأكيد بر جلوگيري از "نفس امّاره" در رفتار اظهار داشته اند: جوان، به طور طبيعي اصلِ هماورد طلبي است. بسيار خوب؛ هماورد مورد علاقه ما كه مي‌خواهيم جوانان با آن دست و پنجه نرم كنند، نفس امّاره است كه انسان را به پستيها و زشتيها دعوت مي‌كند و او را ازعروج و تكامل بازمي‌دارد. جوانان بايد درمقابل شهوات وهوسهايشان و درمقابل همه انگيزه‌هايي كه آنان را به چنين رذايلي فرا مي‌خواند، مقاومت كنند. جوانان در درجه اوّل قرار دارند و غير جوانان نيز همين طورند. بر همه واجب است، بر امثال من هم واجب است؛ بلكه بيش از ديگران واجب است كساني كه مسؤولند؛ كساني كه مأموريت بزرگي را بر عهده گرفته‌اند و كساني كه تصميم و اقدام و حركت و رفتار آنان، فقط رفتار يك شخص نيست؛ بلكه رفتار يك مجموعه است، رفتار يك جامعه است و گاهي در چشم ديگران، رفتار يك كشور است، بايد خيلي مراقبت كنند. آنان بيش از ديگران مخاطب به خطاب الهي‌اند و موظّف به اين هستند كه دعاي شريف «حوّل حالِنا اِلي احسنِ الحالِ» را در خودشان تحقّق بخشند.

مقام معظم رهبري با اشاره به اين كه تحوّل را در حقيقت خدا به وجود مي‌آورد تصريح كردند كه ما  در اين دعاي تحويل سال  از خدا مي‌خواهيم كه «حوّل حالنا الي احسن الحال»؛ يعني حال ما را به بهترين حالها تبديل كند؛ امّا درهمه دعاها اين طور است كه از سوي انسان، تلاش و حركت وهمّت لازم است. همه بايد در اقدام، در عمل و در خوب كردن خود، همّت بگمارند. در زمينه مسائل اجتماعي نيز همين طور است.امروز دوران ما، دوران بناي نوين كشور اسلامي ماست. ما بايد از نو ايران را بسازيم؛ به همان شكلي كه شايسته ملت بزرگ ايران است؛ به همان شكلي كه اسلام ازما خواسته است كه ما خانه وكشورو جامعه خود را بسازيم؛ به طوري كه ويرانيهاي وارد شده بر آن - ويرانيهاي جنگ، ويرانيهاي دوران ستمشاهي و دوران تسلّط حاكمان و زمامداران فاسد و مفسد و وابسته - برطرف شود. ويرانيهاي كشور را ما بايد بسازيم. ما بايد كشورمان را از نو بنا كنيم؛ امّا بناي ايران، فقط به معناي ترميم ويرانيها نيست؛ بلكه بايد همه چيز را كه خداي متعال در اين كشور به وديعه گذاشته است، احيا كنيم و در اختيار نسل كنوني و نسل آينده قرار دهيم. منابع طبيعي، منابع انساني، امكانات اجتماعي ، طبيعت نيكويي كه در اختيار ماست، ميراث عظيمي كه گذشتگانمان در اختيار ما گذاشته‌اند و خيلي از امكانات ديگري كه هست را، بايد احيا كنيم و در واقع نعم الهي را استخراج نماييم. اميد كه سال جديد، براي اين گونه كارها سال مباركي باشد.

منبع : كتاب " نوروز، سال نو ، برنامه هاي نو و هدفمند ( ديدگاههاي رهبر معظم انقلاب اسلامي حضرت آيت الله خامنه اي)" انتشارات مؤسسه لوح و قلم.