به گزارش خبرگزاري"مهر" ، رئيس موسسه بين المللي گفت وگوي فرهنگ ها و تمدن ها كه براي سخنراني در جمع انديشمندان جهان اسلام به بحرين سفر كرده است، با حضور در آيين سوگواري سالروز رحلت پيامبر اسلام (ص) و ائمه هدي (ع) در جمع ايرانيان مقيم بحرين در حسينيه عجم طي سخناني اظهار داشت: پيامبر بزرگوار اسلام بزرگترين شخصيت تاريخ بشري است؛ بنده مصطفي و منتخب خدا براي خلق او، و همچنين واسطه پيام او به انسان ها و مكان ها، نتيجه رحلت آن بزرگوارهم به تناسب بزرگي شخصيت او مصيبت بزرگي نه تنهاي براي مسلمانان، بلكه براي همه بشريت و تاريخ است.
خاتمي با اشاره به اينكه با درگذشت پيامبر اكرم، وحي الهي قطع شد، از اين موضوع به عنوان مصيبتي بزرگ ياد كرد و همچنين با اشاره به بخش هاي پاياني دعاي افتتاح كه اين مصيبت را مورد توجه قرار مي دهد، گفت: در اين دعا آمده است كه روزي، روزگاري پيام اين پيامبر همه جهان را خواهد گرفت و حقيقت دين پيامبر بر عالم و آدم روشن خواهد شد و اگر ما رنج و مرارت و مصيبت و انقطاع وحي را با رحلت پيامبر داريم، اين اميد هست كه بشر با رشد روزافزوني كه دارد، با توجه به مشكلات و مصيبت هايي كه بر اثر دوري از دين خدا و يا تحريف دين هست، آگاهي پيدا كند و به پيام پيامبر خدا جواب مثبت دهد و جهان از عدل و داد پر شود.
خاتمي با يادآوري اينكه با درگذشت پيامبر، سلسله پيامبران به پايان رسيد و پيامبر اسلام، ختم رسل بود، اين واقعه را نشان دهنده مرحله بزرگي در تاريخ بشر ارزيابي كرد و گفت: اولا ديگر نيازي نيست كه خداوند پيامبر ديگري بفرستد و دين خود را كامل كند و از اين پس، از ناحيه امامت، اين دين بسط و گسترش مي‌يابد، ثانيا انقطاع وحي و ختم نبوت، نشان‌دهنده نبوتي است كه عقل آدمي در امر زندگي بشر دارد.
وي يكي از علل اصلي ختم نبوت را اين دانست كه در ميان اديان الهي، تنها قرآن است كه تحريف نشده و به آيه اي از قرآن مجيد با همين مضمون اشاره كرد و افزود: نقطه مركزي اديان الهي يكي است و پيامبران خدا دين هاي متفاوتي نياورده اند؛ بلكه همه يك حقيقت را بيان كرده اند؛ حقيقتي كه عبارت است از توحيد و اين كه، بر عالم، يك نيروي كامل مطلق حكمفرماست و همه در يد قدرت اوست و بر اساس اين اعتقاد همه پيامبران دعوت كننده به اخلاق نيكو بوده اند و همه مشكلات بشر در طول تاريخ جنگ ها، جنايت ها، مصيبت ها و تبعيض ها ناشي از بداخلاقي انسان بوده است.
خاتمي ادامه داد: سومين رسالت پيامبران معاد بوده و اين كه زندگي انسان به اين دوره كوتاه دنيا محدود نيست. انسان وجود جاودانه دارد و تحت نظارت ديد بينا و همه جانبه نگر خداوند زندگي مي كند. اين اعتقاد سبب مي شود كه انسان احساس مسئوليت كند و بداند كه هر فكري كه مي كند و هر گامي كه برمي دارد، در عرصه هستي ثبت و ضبط مي شود و انسان با مرگ تن، از بين نمي رود.
رئيس جمهور سابق كشورمان با بيان اين كه اديان الهي وجوه مشتركي دارند، گفت: اگر اديان ديگر تحريف نمي شدند، شايد نيازي به آمدن دين جديد نبود. همه پيامبران اسلام را تبليغ كرده اند، حضرت ابراهيم، يهودي و نصراني نبود، بلكه اسلام حنيف را داشت و اسلام ناب، حقيقت دين خداست كه بر همه پيامبران نازل شده است. اين امر تغيير پذير نيست و براي همه بشريت ثابت است و اگر نياز بوده كه پيامبر به دنبال پيامبر ديگري بيايد، براي تحريف هايي بوده است كه در اصل دين صورت گرفته و براي اصلاح و تصحيح آن، دين جديد آمده است.
اين روحاني مسلمان، تفاوت هاي اديان را مربوط به شرايع، احكام و رفتارهاي فردي و اجتماعي دانست كه به شيوه هاي مختلف بيان شده و همين امر را نشان دهنده تغيير پذيري شرايع، شريعت و فقه به تناسب تحولاتي كه در زندگي انسان رخ مي دهد، ارزيابي كرد.
خاتمي ادامه داد: حتي در دين واحد، شرايع و شريعت ها تحول پذير هستند، چه بسا مسائلي كه در گذشته مطرح نبوده و امروز مطرح است و در فقه ما احكام آن بيان مي شود و چه بسا به تناسب زمان و مكان، مسائلي در يك روزگار بوده و با تحولي كه در زندگي انسان ايجاد شده، اين مسائل تغيير مي كند.
وي تحول پذيربودن شريعت را موجب شكل گرفتن مساله اجتهاد در غيبت پيامبر و معصوم دانست و گفت: اجتهاد هم در اصول براي فهم عميق تر و همه جانبه تر اصول اساسي مثل توحيد، امامت و معاد معنا مي يابد و همچنين در ساير امور در عرصه فقه و شريعت، اجتهاد، فقه را پويا مي كند.
خاتمي با تاكيد بر ضرورت پويا و متحول بودن فقه يادآور شد: به تعبير امام بزرگوار راحلمان، زمان و مكان دو عنصر تعيين كننده در فقه و فرهنگ اسلامي هستند. پويايي شريعت، رسوب نكردن و ثابت نماندن آن و نيز امكان فهم دقيق تر و عميق تر دين در مساله اجتهاد، مساله مهمي است كه متناسب و ملازم با اصل نبوت است و بايد در جامعه جاري شود.
وي در ادامه با بيان اينكه در ميان فرقه هاي اسلامي، شيعه با دو صفت عقليه و عدليه معرفي شده است، تصريح كرد: شيعه يعني مسلماناني كه به كاربرد عقل انسان معتقدند و نيز قائلند كه عدل بر هستي حاكم است و بر جامعه اسلامي نيز بايد عدل حكومت كند. البته اين بدان معني نيست كه فرقه هاي ديگر اسلامي عقل و عدل را نفي كرده اند و يا همه شيعيان در طول تاريخ به عقل و عدل پايبند بوده اند؛ بلكه در ميان فرقه هاي شيعيان كساني كه عقل را نفي مي كرده اند و مي گفتند اهل حديث هستند و جايگاه عقل را در زندگي و فكر بشر با گرايش هاي ظاهر گرايانه ناديده مي گرفتند، داشته ايم و همچنين از برادران سنت هم كساني بوده اند كه به عقل و عدل معتقد بوده اند؛ اما آنچه در تاريخ مانده و به عنوان ويژگي بارز تشيع معروف شده، اعتقاد به عقل و عدل است.
رئيس موسسه بين المللي گفت وگوي فرهنگ ها و تمدن ها، عقليه و عدليه را در برابر دو اصطلاح جبريه و ظاهريه كه مشكلات بزرگي در تاريخ بشري ايجاد كرده اند، داراي معنا دانست و گفت: جبر يعني نفي تاثير و كارآمدي عقل و اراده انسان بر عرصه سرنوشت و پذيرفتن اينكه همان‌طور كه گردش ستارگان و تحولات طبيعت در دنيا طبق سنت الهي انجام مي گيرد، انسان بايد خود را با آن هماهنگ كند و در عرصه حيات اجتماعي هم جبر حاكم است. جبرگرايان استفاده از عقل را در تقابل با اراده و مشيت الهي مي دانند و در مقابل عقليه مي گويند كه خداوند سنت هاي ثابت در عرصه طبيعت و حتي حيات اجتماعي دارد؛ ولي طبق فرموده خداوند اگر انسان ها اراده كنند و بخواهند امري تغيير كند، اراده خدا هم بر آن تعلق مي گيرد تا آن امر تغيير كند.
وي افزود: بر اساس ديدگاه عقليه اگر بر جامعه اي ظلم، تبعيض و فقر حاكم است، اين اراده عملي الهي نيست كه اين چنين باشد و اگر انسان ها تصميم بگيرند كه اين روابط ظالمانه و تبعيض آميز را عوض كنند، اراده خدا هم بر آن تعلق مي گيرد. عده اي مي گويند با وجود قرآن، ادعيه و روايات بايد عقل تعطيل شود و هرچه را از ظواهر قرآن فهميديم، بايد عمل كنيم؛ در حالي كه عقليه مي گويد قرآن را هم بايد با عقل فهميد و اگر عقل نباشد، ظاهرگرايي مشكل بزرگ بشريت مي شود.
خاتمي گسترش بينش هاي انحرافي مانند جبريه و ظاهريه را تحت تاثير سياست ها نيز ارزيابي كرد و گفت: حكومت هاي جبار و حكومت هايي كه براي مردم احترام قائل نبودند، براي توجيه حكومت خود و براي اينكه با اعتراض روبه رو نشوند و اين طور القا كنند كه شرايط موجود خواست خداست، به نظريه جبر دامن مي زدند.
رئيس جمهور سابق كشورمان ادامه داد: در سايه عقل و اعتقاد به عدل و همچنين در سايه اجتهاد و به كمك راه انداختن انديشه و نوآوري، با رحلت پيامبر ديگر احتياجي به نزول وحي الهي نيست و انسان به مدد عقل و انديشه خود و به اتكاي وحي كه از زبان پيامبر بيان شده مي تواند زندگي خود را تا آخر ادامه دهد.
خاتمي تاكيد كرد: دين نيامده كه عقل را تعطيل كند، بلكه آمده تا عقل را آزاد كند. كفار و مشركان در مقابل پيامبران و از جمله پيامبر اسلام مي گفتند ما پدرانمان را ديده ايم، سنت هاي ما اين گونه بوده و به اين مسائل عادت كرده ايم، شما آمده ايد تا اين را بر هم زنيد و دين را به همين دليل، مصداق شرك مي دانستند؛ در حالي كه دين نيامده تا جاي عقل را بگيرد، بلكه آمده تا جاي عقل را باز كند، آن را تشجيع كند، تا در حوزه هاي مختلف به كار بيفتد و اين نعمت خدادادي بتواند تحول مثبت در زندگي انسان ها ايجاد كند.
رئيس موسسه بين المللي گفت وگوي فرهنگ ها و تمدن ها ايمان به همه پيامبران و كتاب ها را بر اساس بينش اسلامي، زمينه ساز گفت وگو ميان فرهنگ ها و تمدن ها و نزديكي ميان آنها دانست و گفت: ديگر اين كه انسان نبايد برداشت ها و تفكرات خود را مطلق بينگارد و بگويد كه اين است و جز اين نيست. انسان خطا مي كند و بايد متذكر خطا‌هاي خود باشد، يكي از مصيبت هاي بشر اين است كه برداشت هاي خود را مطلق بپندارد؛ در حالي كه آموزه هاي اسلامي چيز ديگري است.
خاتمي در جمع بندي اظهاراتش گفت: با رفتن پيامبر وحي قطع مي شود و عقل بشري اهميت پيدا مي كند و ديگر اين كه وقتي عقل را به كار مي بنديم و اجتهاد مي كنيم، بايد متواضع باشيم و برداشت هاي خود را مطلق نينگاريم. اجازه دهيم ديگران و نسل‌هاي بعدي هم اجتهاد و نوآوري كنند و به خطا‌هاي گذشتگان پي ببرند، در اين صورت دين و جامعه هميشه نو مي ماند و افق رو به جامعه باز است.
وي اين تصور را كه اهل ظاهر اشتباه نمي كنند و اهل عقل اشتباه مي كنند، تصور غلطي برشمرد و افزود: اشتباهات اهل ظاهر بيشتر از اشتباهات اهل عقل است، با اين تفاوت كه اهل ظاهر اشتباهات خود را نمي بينند و آن چه برداشت ظاهري و سطحي شان است به خدا نسبت مي دهند و رنگ تقدس به آن مي زنند. اگر كسي با آنها مخالفت كرد او را تكفير مي كنند و اگر نتوانستند او را ترور و يا نابود مي كند، آنها اشتباه مي كنند اما اشتباهات خود را مطلق و مقدس مي دانند و با اعمال زور آنها را بر جامعه تحميل مي كنند.
خاتمي ادامه داد: اهل عقل هم اشتباه مي كنند ولي متذكر اشتباهات خود هستند و متواضع اند، و در صورت لزوم به تناسب زمان و مكان برداشت هاي خود را تغيير مي دهند و آن را عين دين خدا نمي دانند؛ بنابراين اشتباه يك امر ذاتي انسان است.
رئيس جمهور سابق كشورمان در ادامه اين سخنراني با طرح اين سئوال كه نياز امروز مسلمانان چيست و اكنون در چه وضعي هستند و همچين اداي دين ما نسبت به پيامبري كه تا اين حد براي بشريت زحمت كشيده، چگونه بايد باشد؟ تاكيد كرد: ما مسلمانان امروز به چند چيز نياز داريم، اول از همه نيازمند عقل و علم هستيم. نبايد بگوييم كه دين آمده و ما را از علم بي نياز كرده است، دين آمده تا بگويد برويد و علم را كسب كنيد. ما صاحب دين مترقي اسلام هستيم، ولي چرا بايد كشور‌هاي اسلامي و مسلمانان در عقب افتاده ترين وضع به سر برند و چرا دنياي اسلام بايد محتاج آن چه باشد كه كه در كشور‌هاي غيراسلامي توليد مي شود. ما نه تنها توليد كننده نيستيم، بلكه مصرف كننده خوبي براي توليدات ديگران هم نيستيم و اين به خاطر فقدان فكر و عقل در جامعه است.
به گفته وي شايسته نيست كه مسلمانان با پيشينه درخشان خود، دين مترقي اسلام، و سرزمين هاي آباد و منابع كثير و بالقوه در دنيا عقب مانده باشند، در حالي كه در روزگاري بزرگ ترين و درخشان ترين تمدن بشري را داشتند.
خاتمي تاكيد كرد كه مسلمانان بايد به دنبال علم و عقل بروند و گفت: ما بايد تكنولوژي را تصاحب كنيم و فرزندان ما بايد بدانند توليد كنند و روش هاي نوين زندگي را فراگيرند، همچنين بهره برداري صحيح از منابع سرشاري كه در دنياي اسلام است داشته باشند.
وي با تاكيد بر اين كه نياز اول ما به عقل، علم، تحقيق، دانش، فناوري و همه چيز‌هايي است كه ما را به قدرت مي رساند، اظهار داشت: اين خيال كه قدرت با داشتن نيروي نظامي و قواي سركوبگر ايجاد مي شود، باطل است، قدرت با عقل و علم ايجاد مي شود و علم نبايد در انحصار دسته خاصي در دنيا بماند. مسلمانان به حكم دعوت دينشان بايد به دنبال عقل و علم بروند تا از عقب ماندگي نجات يابند.
خاتمي تاكيد كرد: ما در صورتي به پيامبر اسلام اداي دين مي كنيم كه مسلمان عزيز باشد، محتاج ديگران نباشد و براي برآوردن احتياجش هرگونه زوري را نپذيرد و از متن پيام پيامبر هم اين نكته استخراج مي شود كه انسان‌ها بايد به دنبال عقل،علم، فناوري و تكنولوژي بروند.
به گزارش مهر، خاتمي با اشاره به يكي ديگر از وجوه مشترك اديان الهي، يعني اخلاق، تصريح كرد: بدبختي هاي بشر امروز، ناشي از بداخلاقي است، اگر جنگ، ترور،فاصله طبقاتي و تبعيض وجود دارد به خاطر بداخلاقي بشر امروز است و ما در داخل جامعه خود و در عرصه بين المللي شاهد بداخلاقي هستيم. مسلمان بايد بكوشد تا اين خلا بزرگ را هم در عرصه بين المللي و هم در عرصه داخلي پر كند تا صاحب اخلاق شود.
وي با تاكيد بر ضرورت وحدت مسلمانان تصريح كرد: يك ميليارد و نيم مسلمان با پراكندگي و زندگي در حساس ترين و استراتژيك ترين نقاط عالم تحت ستم هستند و يا بر سر مسائل فرعي با يكديگر اختلاف دارند و در اين شرايط ديگران مي آيند و بر منابع مادي و معنوي مسلمانان سلطه و حكومت پيدا مي كنند؛ بنابراين وحدت نياز جدي امروز مسلمانان است.
وي هدف وحدت را هضم و ادغام همه فرقه ها و گرايش ها در يكديگر ندانست و گفت: وحدت اين نيست كه شيعه، سني بشود و سني شيعه، بلكه وجود اختلافات و تفاوت ها امري طبيعي است و اشكالي هم ندارد. هويت هاي متفاوت و متكثر مي توانند بر اصول مشترك، منافع، اهداف و دردهاي مشترك يگانه شوند، مسلمان در هر جايي كه هست، بايد عزيز باشد و اين يك هدف مشترك است. مسلمانان با هر فرقه و گرايش بايد به سمت عزت حركت كنند.
خاتمي عقب ماندگي را درد مشترك مسلمانان معرفي كرد و گفت: با وحدت مي توانيم اين رنج را از بين ببريم. امروز در جهان اسلامي تهديد هاي مشتركي وجود دارد. جريان اسلام ستيزي در دنيا كه متاسفانه از برخي رفتارهاي خشن و زشت كه به نام اسلام انجام مي‌شود، سوء استفاده مي كند و مي خواهد اسلام را بد نشان دهد و وقاحتش به آنجا مي رسد كه در كاريكاتور‌هايي به پيامبر بزرگ اسلام اهانت مي‌كند. اين امروز درد مشترك ماست.
وي با بيان اينكه اسلام ترسي، اسلام ستيزي و نشان دادن چهره بد از اسلام، امروز به شدت رواج دارد، گفت: ما بايد در رفتار، اعمال و تبليغات چهره خوبي از اسلام نشان دهيم و همه كساني را كه اسلام را بد معرفي مي كنند، منزوي كنيم تا بهانه اي به دست دشمنان نيفتد.
رئيس جمهور سابق كشورمان همچنين وجود رژيم صهيونيستي را مشكل مشترك همه جوامع اسلامي دانست و گفت: مردم مظلوم فلسطين امروز تحت ستم هستند و ما از آنها جدا نيستيم. امروز اشغال سرزمين هاي فلسطيني و آواره شدن ميليون‌ها انسان و راندن آنها از خانه خود مورد حمايت آمريكا قرار مي گيرد. رژيم صهيونيستي علنا مخالفان خود را ترور مي كند و مي كشد و انسان هايي را كه براي دفاع از حقوق طبيعي خود فرياد مي زنند، تروريست معرفي مي كند.
خاتمي هشدار داد مبادا جوامع اسلامي از درد‌ها و دشمنان مشترك خود غافل شوند و گفت: ما بايد دست به دست هم دهيم و با وجود هويت هاي متكثر، روي اصول ، اهداف و منافع مشترك با يكديگر وحدت كنيم و اين اداي دين مسلمانان به پيامبر اسلام است.
وي مساله عراق را درد مشترك بزرگ ديگري براي مسلمانان برشمرد و گفت: عراق كشور بزرگي است و ملت بسيار بزرگي دارد. ده ها سال تحت سلطه جبارانه بعثي‌هاي عراق و رژيم صدام بود و هيچ كس از سقوط صدام ناراحت نشد؛ اما امروز ملت عراق با مشكلاتي روبه رو است و تلاش مي كند حكومتي متعلق به همه ملت عراق، كشور را اداره كند.
وي تاكيد كرد: حكومت عراق بايد مشترك ميان شيعه، سني، عرب، كرد، تركمن و غيره باشد. ملت عراق بعد از قرن‌ها كه تحت سلطه استعمار و حكومت هاي مستبد بوده تلاش مي كند بر اساس انتخابات و حضور همه مردم، حكومتي ملي و مردم سالار ايجاد كند و امروز دچار اين همه مصيبت است، كدام دست ناپاكي است كه در عراق مي كوشد ميان شيعه و سني تفرقه بيندازد؟ و حرمين امامين شريفين را با آن همه احترامي كه شيعه براي آن قائل است، در سامرا منفجر مي كند؟. اين مشكل بزرگي در عراق است.
خاتمي ادامه داد: اگر كساني كه مرتكب اين جنايت شده اند عامل آگاهانه دشمنان اسلام نيستند، آنقدر جاهل هستند كه رفتارشان مورد سوء استفاده ديگران قرار مي گيرد. اين درايت رهبري شيعه و رهبران سني بود كه از يك جنگ داخلي در عراق جلوگيري كرد. جنگ داخلي در عراق مي توانست در بسياري از كشور‌هاي ديگر نيز دامنه دار شود كه توطئه اي براي همه جهان اسلام بود.
رئيس جمهور سابق كشورمان تاكيد كرد: همه ما بايد تلاش كنيم كه در عراق آرامش برقرار شود، در فلسطين صلح پايدار عادلانه ايجاد شود ، حقوق ملت فلسطين ادا و حق تعيين سرنوشت به آنها داده شود و مسيحي، يهودي و مسلمان در كنار هم بتوانند زندگي خوبي داشته باشند.
رئيس موسسه بين المللي گفت وگوي فرهنگ ها و تمدن‌ها در ادامه با اشاره به سالگرد شهادت امام حسن مجتبي و امام علي بن موسي الرضا عليهما السلام تاكيد كرد: امام رضا (ع) به جاي ستيز راه گفت وگو را باز كرد و با دشمناني كه اصل دين را قبول نداشتند با سعه صدر گفت وگو مي‌كرد و امام حسن مجتبي (ع) نيز در موقعيتي حساس كه به تعبير ابن خلدون، مرحله تحول عظيمي در دنياي اسلام بود و خلافت به امپراطوري موروثي تبديل مي شد، به امامت رسيد و توانست با تدبير، ماهيت طرف مقابل خود را روشن كند.
وي در پايان گفت: امشب به تناسب رحلت پيامبر اكرم (ص) بايد عهد ببنديم كه همه چه شيعه و چه سني با وجود اختلافات سطحي و فرعي وحدت داشته باشيم و در كنار يكديگر براي توسعه، امنيت و پيشرفت جوامع اسلامي تلاش كنيم.
نظر شما