بر اساس مطالعات زمين شناختي، وقوع زلزله هاي مخرب، 97 درصد از شهر ها و روستاهاي كشور را تهديد مي كند و 350 شهر در معرض خطرات ناشي از جاري شدن سيل هاي ويرانگر قرار گرفته است به طوريكه در نيمه اول سال جاري وقوع زلزله در 97 مورد موجب مرگ 82 نفر و جاري شدن سيل در 94 مورد باعث مرگ 27 نفر از هموطنان ايراني شده است.
همچنين مشخص شده است كه از 41 نوع پديده بلاخيز كه در جهان شناخته شده است متاسفانه ايران به عنوان كشوري حادثه خير 31 مورد از آن را تجربه كرده است كه سيل، زلزله و خشكسالي متداول ترين آنهاست، اين در حالي است كه سيل به رغم آنكه صد در صد قابل كنترل و مهار است همچنان بيشترين خسارت را به كشور ما كه همواره به سبب خشكسالي تهديد مي شود ويك قطره آب در آن ارزش حياتي دارد، وارد مي كند.
اين در حالي است كه در هنگام وقوع چنين حوادثي دولت، تنها قدرت جبران ده درصد خسارت وارده به آسيب ديدگان را دارد ولي با اين حال تاكنون از سوي مسئولان شاهد اقداماتي كارآمد در جهت پيشگيري از وقايع طبيعي قابل كنترل نظير سيل و كاهش آثار ناشي از وقايعي غير قابل پيشگيري نظير زلزله در كشور صورت نگرفته است و هر ساله شاهد نرخي صعودي در شمار تلفات ناشي از اين مسايل در كشور هستيم.
به عنوان نمونه شهر تهران به عنوان شهري حادثه خيز كه به روي دو كمربند زلزله قرار گرفته و وقوع زلزله اي قريب الوقوع و مهلك با 400 هزار كشته احتمالي در آن از سوي كارشناسان تاييد شده است هنوز مورد بي مهري مسئولان بوده و درگيري ها و ناهماهنگي هاي بين بخشي امكان دسترسي به برنامه اي اصولي براي ساماندهي ومهار زلزله دراين كلان شهر را نداده است و ساخت وسازهاي فاقد استانداردهاي لازم در كنار بافت فرسوده و پرتراكم دراين شهر همچنان بر آسيب پذيري آن دامن مي زند.
با تمام اين تفاسير اگر چه مي توان پذيرفت كه به رغم پيشرفتهاي روزافزون بشر در علوم و فنون مختلف، كماكان انسان در برابر بلاياي طبيعي ناتوان و درمانده است و آثار زيانبار بلاياي طبيعي علاوه بر جنبه هاي اقتصادي به لحاظ عوامل خطر ساز سلامت و ايجاد ناتواني هاي حاصله جوامع بشري را تهديد مي كند اما بسيار ساده انديشي است كه به بهانه طبيعي بودن اين حوادث در مواردي كه به راحتي مي توان آن را كنترل و يا در مواردي پيشگيري كرد دست روي دست گذاشت و تنها در قالبي منفعلانه پس از وقوع حادثه به جبران مافات پرداخت.
مدير كل ستاد حوادث و سوانح كشور در گفتگو با خبرنگار اجتماعي خبرگزاري مهر مي گويد:" ايران در منطقه بلاخيزي از جهان قرار دارد و هر 5 سال يك بار زلزله اي به بزرگي 6 ريشتر به بالا در آن رخ ميدهد و اگر چه در اين كشور ميزان بارندگي پايين است ولي بارش رگبارهاي شديد موجب جاري شدن سيل هاي ويرانگر در كشور مي شود."
مهندس سيد عباس جزايري توسعه فرهنگ ايمني، ترويج فرهنگ بيمه و مقاوم سازي ساخت و سازها را اساسي ترين راهكارهاي ممكن در به حداقل رساندن خسارات ناشي از سوانح و حوادث مي داند و مي افزايد:" هر چندسال يك بار خشكسالي، سرمازدگي وآتش سوزي در جنگلها به طور متوسط يكهزار و 100 ميليارد ريال خسارت به كشور وارد مي كند و براي كاهش اين خسارت ها بايد با تشكيل گروه هاي مطالعه، راهكارهاي اساسي براي كاهش اين اثرات انديشيد."
توسعه شهرها بدون توجه به رعايت استانداردهاي كاربري اراضي
رييس پژوهشكده سوانح طبيعي نيز در اين ارتباط مي گويد:" توسعه جوامع و نياز هر چه بيشتر بشر به زمين باعث شده است تا استفاده از زمين در برنامه توسعه شهرها و روستاها و مناطق صنعتي بدون توجه لازم به كاربري اراضي صورت گيرد كه نتيجه اين امر آسيب پذير شدن هر چه بيشتر مناطق شهري، روستايي و صنعتي است."
سيد محمود فاطمي عقدا مي افزايد:" عدم توجه به اين استانداردها موجب وقوع مخاطرات طبيعي مانند زلزله، سيل، رانش زمين ، فرونشست و فروريزشهاي ناگهاني سطح زمين، طوفان و ... اثرات مخربي در اين مناطق شده و خسارات جاني و مالي قابل توجهي را به جوامع بشري تحميل مي كند كه بايد با تدوين برنامه اي اصولي اين تهديدات را به حداقل رساند."
مديريت كارآمد لازمه موفقيت طرح امداد ونجات
رييس سازمان امداد و نجات جمعيت هلال احمر نيز با تاكيد بر ضرورت وجود مديريتي كارآمد در كاهش اثرات ناشي از بلاياي طبيعي مي گويد:" بديهي است مديريت در حوادث و سوانح تنها از طريق يك دستگاه اجرايي مقدور نبوده و جلب مشاركت تمامي دستگاههاي مسئول ضرورت دارد و سازمانها و دستگاههاي اجرايي مشاركت كننده در حوادث و سوانح نيز بنا به ماموريت سازماني خود، در حوزه عمل مربوطه مشغول بكار هستند."
بيژن دفتري مي افزايد:" اساساً حدود 24 نوع فعاليت مختلف مي بايست در عمليات پاسخ به سوانح صورت گيرد كه از يك سوي بايد بين دستگاههاي مختلف تفكيك شود و از سويي ديگر مركزي بنام مديريت سوانح بايد آن را كنترل، راهبري و مديريت كند."
وي ادامه مي دهد:" ناگفته پيداست براي حصول نتيجه مطلوب در عمليات پاسخ، سياست هاي واضح و شفافي در برنامه هاي عمومي كشور مي بايد طرح شود كه در صورتي كه در مجموعه قوانين داخلي طرح نشود به موفقيت نمي انجامد بنابراين براي پيشبرد مديريت سوانح در كشور، سياستها و استراتژي هاي تدوين شده در كنار ساختار و تشكيلات و تفكيك وظايف در قانون مطرح مي شود."
وي شفاف سازي عمليات، ايجاد ادبيات مشترك و تقسيم وظايف بين دستگاههاي اجرايي را از اجزاء ابتدايي تسهيل كننده علميات امداد و نجات مي داند و مي گويد:"هر چند تدوين طرح جامع امداد و نجات كه به عنوان چارچوب شاكله مديريت سوانح كشور تلقي مي شود، در ارديبهشت سال جاري به تصويب رسيده است اما به نظر مي رسد هنوز تا دسترسي با هماهنگي كامل در حوادث و سوانح راه طولاني باقي مانده است كه تلاش تمامي سازمانها، ارگانها و دستگاههاي اجرايي را طلب مي كند."
رشد 250 درصدي خسارت ناشي از در پنج دهه گذشته
مدير كل دفتر حفاظت و مهندسي رودخانه و كنترل سيلاب نيز سيل را زيان آورترين بليه طبيعي معرفي مي كند و مي گويد:" در سالهاي گذشته حدود 70 درصد اعتبارات سالانه طرح كاهش اثرات بلاياي طبيعي و ستاد حوادث غير مترقبه صرف جبران خسارات ناشي از سيل شده است و روند طبيعي توسعه در كشورهايي نظير ايران باعث تخريب محيط زيست و منابع طبيعي شده و خسارات مرتبا افزايش مي يابد."
جبار وطن فدا رشد 250 درصدي خسارات ناشي از سيل كشور در پنج دهه گذشته را مويد اين مدعا مي داند و مي افزايد:" مديريت كلان كشور معمولا فقط زماني كه سيلاب مخربي جاري مي شود و فاجعه اي بوجود مي آيد، با اعمال مديريت بحران درصدد نشان دادن واكنش به منظور كاهش خسارات و متعاقب آن جبران خسارات و بازسازي آنهاست."
وي ادامه داد:" تلفات و خسارات زياد و صرف منابع مالي زياد براي جبران خسارات دو اشكال مهم در مديريت انفعالي در برابر حوادث طبيعي بوده و اعمال مديريت ريسك به دليل داشتن دو عنصر پيش آگاهي از وقوع خطر و طرق مقابله با آن، قبل از وقوع بحران راهكاري موثر در اين ارتباط است."
نارساييهاي گسترده در سازه ها و ابنيه كشور
عضو شوراي مقررات ملي ساختماني ايران نيز با تاكيد بر نارساييهاي گسترده در سازه ها و ابنبه كشور مي گويد:" به هيچ روي نمي توان وضعيت كنوني ابنيه كشور را از نظر مقاومت در مقابل زلزله محتمل الوقوع در شهرهاي مختلف بويژه تهران مطلوب ارزيابي كرد."
شاهرخ مالك ادامه داد:" در حال حاضر با تعداد قابل ملاحظه اي پروژه، كه در چارچوب ابنيه مهم به شمار مي آيند، مواجه هستيم كه بهسازي لرزه اي آنها، با توجه به منابع و اعتبارات قابل تخصيص نياز به اعمال مديريت كاراي منابع، برنامه ريزي، اولويت بندي، زمان بندي و برقراري سيستم كنترل كمي و كيفي فرايندها خواهد داشت."
نظر شما