به گزارش خبرگزاري "مهر"، سينماي ايران در دهه 60 ساخت سه نوع فيلم دفاع مقدس، كودك و نوجوان و آثار معناگرا - هر چند كه اين نوع آثار در آن زمان با همين نام خوانده نمي شدند - را در دستور كار خود قرار داد. سينماگران با بودجه دولتي و بدون دغدغه گيشه آثار قابل توجهي را در آن سالها به مرحله توليد رساندند. هر چند كه گاه برخي از اين فيلم ها با استقبال بسيار زياد مخاطب هم مواجه مي شد. در اين ميان سينماي كودك و نوجوان شكوفايي خاصي داشت. كارگردان ها از فيلمنامه هاي مناسب كه هم جذابيت داشته باشد و هم مطالبي را به مخاطبانش آموزش بدهد در كنار استفاده از ساختارهاي محكم و نو آوري هاي خلاقانه ارتباط خوب و عميقي با مخاطب برقرار كردند. براي نمونه فيلم سينمايي " شهر موشها " به كارگرداني مرضيه برومند اثر شاخصي بود كه از دل مجموعه تلويزيوني كودكانه " مدرسه موشها " بيرون آمده بود، فروش دست نيافتني و فوق العاده اي مي كند.
در دهه 70 ميزان و نوع توليد فيلم هاي كودك و نوجوان به شدت كاهش يافت. چون به طور كلي رويكرد سينماگران تفاوت كرده بود. فيلمسازان كمتر از حمايت هاي مستقيم و بدون بازگشت دولتي برخوردار بودند و بايد براي جذب مخاطب كاري مي كردند. اين مساله به شدت روي كيفيت كارهاي سينمايي تاثير گذاشت. در اين ميان چون توليد ژانر كودك و نوجوان بسيار دشوار و هزينه بر بود كمتر از سوي سينماگران مورد استقبال و توجه قرار گرفت. اين مساله آرام آرام روند كلي توليد فيلم كودك و نوجوان را در كشور دچار مشكل ساخت. البته فيلم سينمايي " كلاه قرمزي و پسر خاله " در سال 1373 از فروش بسيار زيادي برخوردار شد كه بخشي از اين فروش را مديون توليد و پخش مجموعه تلويزيوني كودكانه " صندوق پست " و شخصيت هاي عروسكي بود كه با خلاقيت ايرج طهماسب و حميد جبلي توليد شده بودند. در همان سال فيلم سينمايي " بادكنك سفيد " ساخته جعفر پناهي كه در بسياري از جشنواره هاي بزرگ جهاني با استقبال مواجه شده بود در اكران عمومي خوش درخشيد. هر چند كه نتوانست موفقيت فيلم هاي پر فروش قبلي را تكرار كند.
نمايي از فيلم " سرتُ بدزد رفيق "
از اين زمان به بعد ديگر سينماي كودك نتوانست به جرگه فيلم هاي پر فروش و پر مخاطب سينماي ايران بپيوندد. هر چند كه در سال هاي بعد با دوري بيشتر تهيه كنندگان بخش خصوصي، سرمايه گذاران بخش دولتي به خصوص سازمان صدا و سيما آثاري را در اين زمينه توليد و برخي از آنها را روانه سالن سينماها كردند، اما اين نوع سينما هم به دلايل مختلف از جمله نبود فيملنامه مناسب، پرداخت ابتكاري و خلاقانه، استفاده نكردن از بازيگران و كارگردان هاي شاخص اين بخش كه دليل اصلي آن تلاش در كم هزينه شدن اين نوع فيلم ها بود، ديگر مخاطب را به خود جذب نكرد. اين مشكل در سال هاي اخير همچنان وجود دارد و در سال 1385 كه شاخص درآمد و گردش سرمايه در سينماي ايران از مرز 2 ميليارد تومان هم گذشته، سينماي كودك و نوجوان سهم بسيار اندكي از فروش را به خود اختصاص داده است. چنان كه فيلم سينمايي " مرباي شيرين" به كارگرداني مرضيه برومند كه در ژانر كودك و نوجوان قرار دارد طي حدود 27 روز نمايش به فروشي نزديك به 22 ميليون تومان دست يافت و پس از اين مدت با پايين آمدن كف فروش سينماهاي نمايش دهنده خود را پس از حدود 4 هفته اكران از دست داد.
مسعود كرامتي كه ساخت فيلم هاي سينمايي " كودكانه " و " روز كارنامه " را در فهرست فعاليت هاي هنري خود دارد، درباره مشكلات سينماي كودك به خبرنگار "مهر" گفت : قبل از اينكه درباره احوال سينماي كودك و نوجوان صحبت كنيم، بايد پرسيد سينماي بزرگسال ما چقدر موفق است. حقيقت اين است كه ما فراموش مي كنيم به طور كلي سينما نداريم. در اين ميان سينماي كودك چون بي متولي تر، ضعيف تر و توسري خورتر است با مشكلات بيشتري مواجه مي شود. در طول سال فيلم هايي كه مي توانند فروش به نسبت خوبي داشته باشند از انگشتان دو دست تجاوز نمي كند. وضعيت خراب سينما و كيفيت نامناسب آنها را بايد در شرايط نامساعد توليد جستجو كرد. همه اينها دست به دست هم مي دهد تا نتيجه نهايي مطلوب و رضايت بخش نباشد. مگر در سينماي ما چه اندازه فيلمنامه خوب نوشته و تا چه اندازه براي فيلمنامه خوب هزينه مي شود. در حال حاضر، نه تنها سينماي كودك و نوجوان، بلكه فيلم هايي كه از نوآوري برخوردارند و از آنها به سينماي خاص تعبير مي شود نيز با مسايل و مشكلات زيادي دست به گريبانند.
وي تاكيد كرد : سينماي ما به واسطه يارانه دولتي سرپا ايستاده است. اگر يارانه را از سينما بردارند 10 روز هم دوام نمي آورد. ما نه سالن هاي سينمايي خوبي براي اكران داريم و نه فيلم مناسبي وجود دارد كه شرايط اكران را متحول كند. تبليغات هم به درستي انجام نمي شود. هزينه تبليغات تلويزيوني كه بسيار سرسام آور است و در ساير عرصه هاي تبليغي هم كار جدي صورت نمي گيرد. در شرايطي كه سينماي ايران با اين همه مشكل مواجه است، از ژانر كودك و نوجوان چه انتظاري مي رود. هنوز بسياري از فيلمسازان ما به الگوهاي گذشته توجه نشان مي دهند و شرايط قبل را در نظر دارند. آنها الگوهايي را پيش روي خود قرار مي دهند كه به سينما لطمه مي زند. حتي فعالان سينماي كودك و نوجوان در حال حاضر توجه عميقي به اين مقوله ندارند و با بي توجهي به ارايه آن مي پردازند.
فيلم هاي ژانر كودك و نوجوان به دو گروه كلي تقسيم مي شوند. آثاري كه براي اين گروه سني ساخته مي شوند و فيلم هايي كه درباره كودكان و نوجوانان به مرحله توليد و اكران مي رسند. به نظر مي رسد در هر دو نوع از آثار كمتر از داستان پردازي هاي خيال انگيز استفاده مي شود. به خصوص كه در توليد فيلم هاي اين ژانر از امكانات و شيوه هايي استفاده مي شود كه چندين سال است به صورت كليشه اي مورد استفاده سينماگران و كارگردان هاي اين بخش قرار گرفته است. به عبارت ديگر، هيچ تحول يا تغيير رويه اي در توليد آثار كودك و نوجوان ديده نمي شود. با آنكه ميزان و سطح جلوه هاي ويژه، امكانات و ابزار توليد و حتي تجربه كارگردان هاي سينماي ايران طي اين سالها رشد قابل توجهي داشته است.
علي عبدالعلي‌زاده كه امسال فيلم " سرتُ بدزد رفيق " او بر پرده سينماها رفت، درباره وضعيت توليد و اكران فيلم هاي عرصه كودك و نوجوان به خبرنگار " مهر " توضيح داد : سينماي كودك ما، اگر ويژگي منحصر به فردي داشت به سرنوشت كنوني دچار نمي شد و همواره با مشكل اكران و عدم برقراري ارتباط مخاطب درگير نبود. اكنون در تمامي دنيا توليدات انيميشن و ژانر كودك و نوجوان حرف اول و آخر را در زمينه فروش و جلب مخاطب مي زند و مورد استقبال واقع مي شود. در دوران موفق سينماي كودك ما نيز فيلم هايي توانايي جذب مخاطب را داشتند و برخي از آنها با فروش خوبي نيز مواجه شدند. اين نوع آثار از فضايي شاد با داستان هاي جذاب و مخاطب پسند برخوردار بودند. البته نبايد از ياد برد كه در آن سالها خبري از ماهواره و سي دي و دي وي دي نبود و سينماي ما نيازي به رقابت با اين وسايل ارتباطي نداشت، اما اين ژانر كم كم به حاشيه رفت و توليدات عرصه كودك و نوجوان سينماي ايران به يك سري از آثار تلخ انديش و كودك گريز منحصر شد. اتفاقا" جشنواره كودك و نوجوان هم از اين آثار حمايت مي كرد و جوايزش را نيز به اين گونه توليدات اختصاص مي داد.
وي تاكيد كرد : جشنواره كودك تا وقتي سعي مي كند همانند جشنواره فيلم فجر آثاري را مورد توجه قرار دهد كه در جشنواره هاي خارجي از استقبال برخوردار مي شوند و به نوعي مخاطب گريز هستند، نمي تواند به درستي رسالتش را انجام دهد. چون در حيطه سينماي كودك بيشتر مخاطبان به فيلم هاي مفرح و جذاب علاقه دارند و چندان به آثاري كه درباره كودك ساخته مي شوند، روي خوش نشان نمي دهند. هميشه گفته‌ام اكران فيلم در ايران مثل راه رفتن روي ميدان مين است و بايد هميشه متوجه خطرات احتمالي باشيم و اگر پايمان روي مين رفت، فاتحه فيلم خوانده است.
يكي از نكاتي كه در خصوص سطح كيفي ژانر كودك و نوجوان مطرح است اينكه تمامي كارگردان هاي موفق دوران اوج و شكوفايي سينماي كودك كشورمان طي سال هاي اخير فعاليت داشته اند و آثاري را در اين زمينه به اكران عمومي هم رسانده اند، اما به نظر مي رسد كه يا بودجه يا شرايط كنوني توليد فيلم آنها را از تكرار آثار موفق بازداشته است. حميد جبلي و ايرج طهماسب در ادامه تكيه بر موفقيت شخصيت هاي عروسكي شان اقدام به ساخت " كلاه قرمزي و سرو ناز " مي كنند، اما اين فيلم در اكران موفقيت چنداني به دست نمي آورد. با آنكه كارگردان و عوامل اصلي توليد همان هايي بودند كه " كلاه قرمزي و پسرخاله " را جلوي دوربين بردند.
نمايي از فيلم " من و نگين دات كام "
سيروس حسن پور كه فيلم هاي " چوپان دروغگو" و " دهقان فداكار " را طي سال هاي اخير توليد كرده است درباره مشكلات سينماي كودك به خبرنگار "مهر" گفت : در سال هايي كه سينماي كودك و نوجوان رونق داشت و برخي از فيلم هاي اين ژانر ركورد فروش سينماي ايران را جا به جا مي كردند، وضعيت اقتصادي خانواده ها بهتر بود و شرايط كلي اجتماعي از نظر دغدغه هاي فرهنگي و مسايل مالي با شرايط امروز كاملا" تفاوت داشت. در حالي كه اكنون گرفتاري هاي روزمره و فشار كاري رمقي براي سرپرست خانواده باقي نمي گذارد كه همراه با خانواده اش به سينما برود و علاوه بر اين كه زماني را صرف اين مساله مي كند، هزينه هايي را هم متحمل شود. مشكلات اقتصادي مردم به اندازه اي افزايش يافته است كه ديگر مجالي براي تماشاي فيلم كودك و نوجوان همراه با خانواده در سينما باقي نمي گذارد. براي امتحان اين مساله مي توان يكي از فيلم هاي پر فروش سال هاي رونق سينماي كودك و نوجوان در ايران را دوباره اكران كرد و شاهد ميزان استقبال مردم بود. همانطور كه فيلم سينمايي " گلنار " پس از 16 سال دوباره اكران شد - هر چند در سطحي بسيار محدود - اما به هيچ وجه استقبال زمان نمايش عمومي فيلم را به دست نياورد.
وي خاطر نشان ساخت : مشكل ديگر اين بخش مربوط به رويكرد نامناسب تربيتي و آموزشي در سطح كشور است كه در حال حاضر وجود دارد. يعني روش فراگيري در آموزش و پرورش ما از چندين سال گذشته تا امروز تغيير چنداني نكرده است. زمان تحصيل يكي از اوقات بسيار مناسبي است كه مسوولين مدارس مي توانند با برنامه ريزي دانش آموزان را به تماشاي فيلم هاي كودك و نوجوان ببرند و در ذهن آنها خاطره اي خوش از سينما به جا بگذارند.
درسال 1376 تعدادي از سينماها با استفاده از يارانه هاي دولتي پذيرفتند كه به طور اختصاصي به اكران فيلم هاي عرصه كودك و نوجوان بپردازند. اما در اين بين دو مشكل اساسي به وجود آمد، نخست اين كه تعداد اين نوع فيلم ها به اندازه اي نبود كه پاسخگوي نياز اين سينماها در طول سال باشد و روند اكران با مشكل مواجه مي شد. ديگر اين كه، فيلم ها در جذب مخاطب ضعيف عمل مي كردند. اين مساله موجب شد تا در مدت زمان كوتاهي اين گروه سينمايي به هم بخورد و شرايط اكران همانند گذشته بشود. اين مساله اكران فيلم هاي كودك و نوجوان را محدودتر ساخت. چنان كه اكنون در طول سال كمتر از 4 فيلم كودك اكران مي شود.
حسين قناعت، كارگردان فيلم سينمايي " من و نگين دات كام " كه فيلمش به تازگي اكران شده است، در اين باره به خبرنگار"مهر" گفت : در حال حاضر، اكران مساله پيچيده و غير قابل حلي به نظر مي رسد. به خصوص در عرصه سينماي كودك و نوجوان و اكران فيلم هاي كودك، بيشتر شبيه يك شوخي است. هر سال مسوولين قبل از شروع جشنواره كودك و نوجوان وعده هاي زيادي مبني بر حمايت از توليد و اكران آثار كودك مي دهند، ولي متاسفانه با خاتمه جشنواره اين قول ها به فراموشي سپرده مي شود. شيوه اكران فيلم هاي كودك و نوجوان طي دو- سه ماه اخير با توجه به محدود بودن زمان اكران و استفاده اندك از سالن هاي نمايش و تبليغ نامناسب شيوه چندان درستي به نظر نمي رسد.
در اين شرايط راه حل مناسب بازگشت به گذشته و استفاده از تجربياتي است كه طي سال هاي موفقيت سينماي كودك و نوجوان مورد استفاده قرار گرفت. هر چند كه طي سال هاي گذشته در خصوص سينماي گلخانه اي و معايب و ويژگي هاي آن مطالب زيادي درج و گفته شده است، اما به نظر مي رسد سينماي كودك به اندازه اي ضعيف شده كه به طور جدي نيازمند حمايت است. اين حمايت نخست با سفارش توليد و دقت بر روي كيفيت آثار بايد اعمال شود و سپس مساله اكران در سطحي وسيع و مدت زمان مناسب بايد مورد نظر مديران سينمايي كشور قرار بگيرد. بايد به اين نكته توجه داشت كه تمامي كشورهاي جهان كه از سينماي كودك و نوجوان قدرتمند و خوبي برخوردار هستند، دولت ركن اصلي و اساسي توليد و اكران به شمار مي رود.
نظر شما