محمد عبده اصلاح گري دانا و بيدارگري توانا

به گزارش خبرگزاري مهر به نقل از اسلام آنلاين، محمد عبده جهت آگاهي امت مسلمان گامي اساسي برداشت، به احياي فقه با توجه به پيشرفتهاي معاصر در علم و دانش همت گماشت و تحولات بسياري در مسائل مختلف سياسي، اقتصادي، ديني و فرهنگي ايجاد كرد.

 محمد عبده در سال 1266 هجري( 1849 ميلادي) از پدري تركي الاصل و مادري مصري كه نژاد او به قبليه بني عدي باز مي گشت، زاده شد و در روستايي در منطقه بحيره رشد كرد. پدرش او را نزد يكي از بزرگان روستا فرستاد تا خواندن و نوشتن فراگيرد. او پس از فراگيري تجويد قرآن به حفظ آن همت گماشت و به دنبال آن فقه و زبان عربي را ياد گرفت.

محمد عبده پس از مدتي به " درويش خضر" پيوست و از دانش اين استاد در زمينه سير به سوي اسلام خالص و دوري از بدعت و خرافات بهره برد.

محمد عبده پس از استفاده از محضر درويش خضر به دانشگاه الازهر رهسپار شد و در آنجا فقه، حديث، تفسير، زبان، نحو، بلاغت و ديگر علوم شرعي و زباني را فراگرفت. محمد عبده معتقد بود كه تاريخ، جغرافيا، شيمي و رياضيات از علوم اهل دنيا هستند از اين رو از مطالعه آنها سر باز زد و علوم ديگر را به منظور نفوذ به جوهر اشياء فراگرفت.

درويش خضر روحاني برجسته مصري اگر چه خود در تاريخ گم شد، اما تأثير شگرفي بر محمد عبده اين بيدارگر فقيد گذاشت تا جائيكه عبده با حمايتهاي روحي و معنوي درويش خصر توانست نفس را تزكيه كند و افراد بي شماري را از ارشادها، راهنماييها و سخنرانيهاي خود بهره مند سازد.  دومين نفر "حسن الطويل" بود كه علوم عصر را به عبده آموزش و شجاعت را در وي پرورش داد. ديگر مرد بزرگ تاريخ جمال الدين اسد آبادي بود كه تأثير او بر محمد عبده و آموزش او بر هيچ كس پوشيده نيست.

اسد آبادي داراي هوش و ذكاوت بسيار زيادي بود به طوري كه به او دائم الجنبش، دائم الفكر، دائم البخشش و دائم النقد لقب داده بودند. تلاشها و فعاليتهاي او در بيداري و آگاهي كشورهاي اسلامي بي شمار بوده است، چرا كه اسد آبادي از يك سو در تلاش براي از بين بردن ضعفها و كاستيهاي مسلمانان بود و از سوي ديگر مي خواست آنها به حقوق خود در سايه پيشرفت و ترقي دست يابند. هنگامي كه اسد آبادي با محمد عبده آشنا شد، او را بسيار با هوش و با استعداد ديد از اين رو هر دو با يك ديد و با يك هدف با صداقت، همسازي، توافق و اتحاد بر اساس دوستي و احترام متقابل براي از بين بردن جموديت مسلمانان و ارتقاء زندگي آنها فعاليت خود را آغاز كردند.

محمد عبده پس از فارغ التحصيلي از دانشگاه الازهر به تدريس در زمينه منطق، فلسفه و توحيد پرداخت و سپس در روزنامه هايي چون الاهرام به ارائه مقالات اصلاح گرايانه پرداخت. به دنبال فعاليتهاي آزادي خواهي و جنبشهاي اصلاحگري و دعوت مردم به بيداري و آزادي دستگير و به مدت 3 سال زنداني شد.

محمد عبده در سال 1300 هجري به مدت يك سال در بيروت اقامت گزيد و استادش سيد جمال الدين اسد آبادي هنگام سفر به پاريس از او دعوت كرد تا در مجله " عروة الوثقي" كه در پاريس چاپ مي شد فعاليتهاي خود را در راستاي بيداري و روشنگري مردم ادامه دهند و محمد عبده با كمال ميل پذيرفت و شروع به نوشتن مقاله هايي در زمينه بيداري و آگاهي مسلمانان و مبارزه با استعمار و آزادي از اشغال بيگانگان به هر صورت و شكل بود، پرداختند. شعاع انعكاس اين مجله در كشورهاي اسلامي بسيار زياد بود تا جائيكه نگراني مسئولان فرانسه را برانگيخت و مانع از ادامه فعاليتهاي آنها در پاريس شد.

اما فعاليتهاي محمد عبده متوقف نشد و با بازگشت به بيروت به تأليف، تعليم و شرح نهج البلاغه پرداخت و تفسير قرآن را در برخي از مساجد لبنان در كنار تدريس  بلاغت، منطق و فلسفه آغاز كرد و پس از مدتي به مصر بازگشت و به اصلاح و بيداري در كشورهاي اسلامي ادامه داد و كتابهايي از زبان فرانسه به عربي نيز ترجمه كرد.

محمد عبده پس از اينكه به الازهر رسيد در صدد اصلاح الازهر، اوقاف و دادسراهاي شريعت اين كشور بر آمد و عضو شوراي اداري الازهر شد و در سال 1317 هجري به عنوان مفتي كشور مصر تعيين شد. اما او نيز همچون اصلاح گران ديگر از كمين توطئه گران دور نماند و  دسيسه و توطئه عليه او فزوني گرفت و روزنامه ها حملات شديدي را جهت بدنام كردن او انجام دادند تا چهره منفوري از او به جا گذارند و او  مجبور به استعفا از الازهر شد. پس از مدتي بيماري به سراغ او آمد  و در 8 جمادي الاول در سال 1323 هجري مصادف با 11 جولاي 1905 در سن 56 سالگي دار فاني را وداع گفت .