به گزارش خبرنگار دانشگاهي "مهر"، سلول هاي بنيادي، سلول هاي اوليه‌اي هستند كه از توانايي تبديل و تمايز به انواع مختلف سلول هاي انساني برخوردار بوده و از آنها مي توان در توليد سلول ها و نهايتا بافت هاي مختلف در بدن انسان استفاده كرد. تاريخچه تحقيقات سلول هاي بنيادي به قرن نوزدهم برمي گردد و اولين سلول بنيادي واقعي در قرن بيستم كشف شد. چشم انداز آتي اين تحقيقات نشان مي دهد سلول هاي بنيادي در آينده در درمان بسياري از بيماري هاي صعب العلاج استفاده خواهد شد.
از آنجاكه سلول هاي بنيادي نامتمايز جنيني قادر به تكثير نامحدود در محيط كشت هستند، به صورت بالقوه امكان دسترسي به منابع نامحدود توليد سلول هاي بالغ ويژه و كلينيكي شامل استخوان، ماهيچه، كبد يا سلول هاي خوني را فراهم مي سازند. سلول هاي بنيادي جنيني انسان از جنين بارور شده اي كه كمتر از يك هفته سن داشته باشد، مشتق مي شوند.
يك گروه از بيولوژيست هاي دانشگاه ويسكانسين مديسين به سرپرستي "جيمز تامسون" با استفاده از 14 بلاستوسيت گرفته شده از بدن دهنده و جنين هاي توليد شده در محيط آزمايشگاهي، 5 رده سلول هاي بنيادي مستقل را در نوامبر سال 1998را به دست آوردند و از همان سال بود كه براي اولين بار سلول هاي بنيادي جنيني انساني با موفقيت از هم جدا شد و در محيط آزمايشگاه كشت يافت.
رده هاي سلولي از توانايي امتداد و تكثير نامتمايز درمحيط كشت برخوردارند، ضمن اينكه توانايي خود را براي تبديل شدن به انواع ويژه سلول ها شامل سلول هاي عصبي، شكمي، ماهيچه اي، استخواني و غضروفي حفظ مي كنند.
سلول هاي بنيادي جنيني به دليل آنكه توانايي تبديل به هر يك از سلول هاي بدن انسان را دارا هستند، در مقوله پزشكي و علوم از جايگاه ويژه اي برخوردارند.
از نظر تئوري، اگر سلول هاي بنيادي در محيط آزمايشگاهي كشت داده شوند، قادر به رشد دادن سلول هاي مهم درعلم پزشكي از جمله مغز استخوان، بافت هاي عصبي و ماهيچه ها هستند.
اولين كاربرد بالقوه سلول هاي بنيادي جنيني انسان را شايد بتوان با اكتشافات دارويي مرتبط دانست.
تحقيقات انجام شده در زمينه سلول هاي بنيادي جنيني به پيشبرد مطالعات رشد انساني نيز كمك مي كند. تحقيق روي اولين مراحل رشد انساني كاري سخت يا غير ممكن است. سلول هاي بنيادي جنيني انساني بينش تازه اي را در ارتباط با روند رشد و نمو انسان خلق مي كنند. دستيابي به اين بينش زماني كه جنين انسان در رحم قرار دارد، امري ناممكن است.
علم به اين اطلاعات به پزشكان در پيشگيري از ايجاد نارسايي هاي مختلف در جنين انسان، ناباروري و ضايعات بارداري كمك مي كند. همچنين برخورداري از دانش كامل روند رشد جنين انسان با كمك سلول هاي بنيادي جنيني از بروز ناهنجاري در نحوه نمو انسان جلوگيري كرده و راهكارهاي درمان آن را مهيا مي سازد. به عنوان مثال، غربالگري داروها با آزمايش آنها روي سلول هاي بنيادي جنيني انسان، به كاهش ريسك ابتلا به نارسايي هاي تولد حاصل از مصرف داروها مي انجامد.
امكان پرورش انواع مختلف بافت هاي انساني، درهاي بسته به روي درمان انواع بيماري هاي ريشه دار در سلول ها را باز مي كند و زمينه پرورش بافت هاي مهم در علم پزشكي براي انجام پيوندهاي مختلف را فراهم مي سازد. به عنوان مثال، پاركينسون و ديابت شيرين كه در دوران نوجواني شروع مي شود، دو بيماري اي هستند كه در اثر نارسايي در انواع مختلف سلول هاي بدن به وجود مي آيند. با جايگزين كردن سلول هاي سالم به جاي سلول هاي ناقص، مي توان اميد به درمان را در بدن اين افراد افزايش يافت. در موارد مشابه، نارسايي هاي قلبي و بيماري هاي ديگر اندام هاي بدن نيز با تزريق سلول هاي سالم به بدن و جايگزيني آنها با سلول هاي بيمار و آسيب ديده امكان پذير است.
سلول هاي بنيادي Pluripotent اميد به زندگي را در انسان ها زنده مي كند. اين سلول هاي از توانايي درمان انواع مختلف بيماري ها از جمله پاركينسون، آلزايمر، بيماري هاي قلبي، سكته، آسيب هاي نخاعي و سوختگي ها برخوردارند.
دانشمندان هنوز از علم اينكه چگونه سلول ها از ويژگي هاي خاصي برخوردار مي شوند و سلول هاي ويژه اي را به وجود مي آورند، بي بهره اند.
به عنوان مثال سلول هاي Islet سلول هايي هستند كه توليد انسولين را در لوزالمعده كنترل مي كنند. اين سلول ها در افراد مبتلا به ديابت از كار مي افتند. سلول هاي بنيادي براي درمان اين بيماري بايد به سلول هاي Islet جديدي كه قادر به توليد انسولين باشند و نه به بافت هاي قلبي يا ديگر انواع سلول ها، تبديل شوند. حال پرسش اين است كه چگونه مي توان روند تمايز سلول هاي بنيادي را كنترل كرد تا در نهايت سلول هاي مورد نظر به دست آيند. دانشمندان همچنين بايد روند پس زني ايمني سلول ها را مورد بررسي قرار دهند و نحوه چگونگي غلبه با اين مشكل را به دست آورند.
جايگاه ايران
دكتر "رضا ملك زاده" - معاون فرهنگستان علوم پزشكي نيز در زمينه وضعيت ايران در سلول هاي بنيادي گفت: 12 سال است كه در مورد سلول هاي بنيادي در كشور كارهاي تحقيقاتي انجام مي شود اما هيچگاه اين موضوعات به عنوان يك خبر در سطح جامعه مطرح نشده است.
وي افزود: پيوند سلول هاي بنيادي در درمان بيماري هاي بسياري از جمله بيماري هاي خوني ، قلبي، فلج، ضايعات نخاعي و MS مورد استفاده قرار مي گيرد.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران با تأكيد بر ضرورت هدفمند شدن تحقيقات علوم پزشكي كشور، گفت: مجموعه توان علمي كشور در علوم بنيادين مانند شيمي ، فيزيك تاكنون مطلوب بوده و خوشبختانه در پزشكي نيز بخش علوم باليني يكي از نقاط قوت كشور ما محسوب مي شود اما با اين وجود در علوم باليني نسبت به علوم پايه جلوتر هستيم .
وي اظهار داشت: با وجود آنكه در آموزش پزشكي كشور پيشرفت هايي داشته ايم كه منجر به توليد علم شده اما ادامه اين روند مستلزم سرمايه گذاري مناسب است. همين امر در مورد سلول هاي بنيادي هم صدق مي كند و بايد نقاط قوت فعاليت هاي كشور در اين زمينه تقويت شود تا بتوانيم به توليد علم در زمينه سلول هاي بنيادي بپردازيم.
دكتر عبدالحسين شاهوردي - معاون پژوهشي پژوهشكده روش هاي بيولوژي سلولي درمان ناباروري "رويان" نيز در اين زمينه در گفتگو با "مهر" با اشاره به سابقه فعاليت هاي اين پژوهشكده در زمينه سلول هاي بنيادي گفت: پژوهشكده رويان به دنبال تحقيقاتي در زمينه جنين شناسي و سلولي و مولكولي در سال هاي 76 و 77 پروژه كلان "سلول هاي بنيادي" را با حمايت دفتر مركزي جهاد دانشگاهي آغاز كرد و در سال 82 موفق شد رده هاي سلول هاي بنيادي جنيني موشي و انساني را توليد، تكثير و منجمد كند.
معاون پژوهشي پژوهشكده رويان دستيابي كشورمان به فرآوري سلول هاي بنيادي را زمينه ساز حضور ايران در فضاي جديد جامعه علمي دنيا در زمينه سلول هاي بنيادي ذكر كرد و گفت: به دنبال چاپ مقالات سلول هاي بنيادي ايران در مجلات معتبر دنيا، اين رده ها در سايت انجمن بين المللي سلول هاي بنيادي به ثبت رسيد و در آن مقطع ايران جزء 10 كشوري بود كه صاحب توانمندي و توليد علم سلول هاي بنيادي شد.
وي تأكيد كرد: مسير پزشكي دنيا به سمت سلول درماني جلو مي رود و اگر ايران به تكنولوژي فرآوري سلول هاي بنيادي دست نمي يافت، كشور ما براي درمان بسياري از بيماري ها به تكنولوژي كشورهاي دارنده اين تكنيك محتاج مي شد و مطمئناً كشورهاي دارنده اين توانايي مرزهايي براي خود دارند كه تكنولوژي را براحتي در اختيار ديگر كشور ها قرار نمي دهند.
"شاهوردي" اظهار داشت: با توجه به توليد و تكثير رده هاي سلول هاي بنيادي در ايران گام بعدي كشور اين است كه اين توانايي را به بالين نزديك كند.
وي در خصوص جايگاه ايران در توليد علم در زمينه سلول هاي بنيادي گفت: زماني كه ما در كشور كار بر روي سلول هاي بنيادي را آغاز كرديم ايران جزء 10 كشور دارنده اين توانمندي بود اما پس از آن كشورهاي ديگري نيز به گروه سلول هاي بنيادي پيوسته اند. در حال حاضر بيش از 14 كشور به اين توانايي دست پيدا كرده اند.
.....................................
ترجمه و گزارش از الهه مجيدي
نظر شما