بزرگترین اشتباه اوباما به زبان خودش/ اعترافی که کافی نیست!

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: رئیس جمهوری آمریکا با اذعان به هرج و مرج حاکم بر لیبی از عدم دوراندیشی درباره آنچه که پس از حمله ناتو به این کشور روی داد، به عنوان بزرگترین اشتباه دوران زمامداری خود یاد کرد.

«باراک اوباما» رئیس جمهوری آمریکا در مصاحبه ای که با خبرگزاری «فاکس نیوز» داشت به بزرگترین اشتباه دوران زمامداری خود که موجب دامن زدن به بحران لیبی شد، اعتراف کرد. وی در این باره گفت: شاید ناکامی در برنامه ریزی برای فردای پس از حمله به لیبی بزرگترین اشتباه من بود.

البته، رئیس جمهوری آمریکا از موضع خود کوتاه نیامد و ضمن اذعان به سوء مدیریت خود، مدعی شد که به هر حال دخالت نظامی ناتو در لیبی اقدام بجایی بوده است.

اوباما در عین حال از اوضاعی که به دنبال سقوط «معمر قذافی» بر لیبی حاکم شد به عنوان آشفتگی و هرج و مرج یاد کرد.

در ۱۹ مارس ۲۰۱۱ مداخله نظامی در لیبی پس از قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت توسط ائتلافی از چند کشور در پاسخ به جنگ داخلی لیبی آغاز گردید. در ۱۹ مارس عملیات نظامی با شلیک بیش از ۱۱۰ موشک کروز توسط آمریکا و بریتانیا آغاز شد. نیروی هوایی فرانسه و نیروی هوایی سلطنتی وظیفه پرواز بر تمام نقاط لیبی را داشتند. نیروی دریایی سلطنتی نیر محاصره دریایی را شروع نمود. حمله هوایی علیه تانک‌های ارتش لیبی اولین بار توسط نیروی هوایی فرانسه انجام شد.

پس از ائتلاف اولیه توسط کشورهای بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، ایتالیا، نروژ، قطر، اسپانیا، بریتانیا و ایالات متحده مجموع کشورهای این ائتلاف به نوزده کشور رسید که در موارد جدیدتر کمک به اجرای منطقه پروازممنوع، انجام محاصره دریایی و ارائه تسلیحات لجستیکی بود.

این مداخله تا اواخر اکتبر و تا مرگ معمر قذافی ادامه داشت و سپس ناتو در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱ به این عملیات پایان داد.

حمله ناتو به لیبی نتيجه نشست شوراي امنيت در فوريه ۲۰۱۱ و صدور قطعنامه بر اساس ماده ۴۱ فصل هفتم منشور بود. شورای امنیت سازمان ملل متحد اقدام به صدور قطعنامه۱۹۷۰ و در ۱۷ مارس۲۰۱۱ بر اساس ماده ۴۲ فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۹۷۳ را صادر و با دخالت نظامي در كشور ليبي عملاً به حكومت استبدادي «معمر قذافي» پس از حدود ۴۲ سال پايان بخشيد.

این قطعنامه اولین قطعنامه شورای امنیت بر اساس اصل حقوقی «مسئولیت حمایت»(responsibility to protect) بوده است. بر اساس این اصل در مواقعی که نقض فاحش حقوق بشر توسط یک نظام سیاسی(دولت) صورت بگیرد اعضای ملل متحد می توانند در آن کشور مداخله نظامی کنند.

البته این اصل با وجود آنکه اصلی مترقی در حقوق بین الملل به شمار می رود و امنیت انسانها را مقدم بر امنیت نظام سیاسی تلقی می کند ولی می تواند به عنوان دستاویزی نیز مورد استفاده قرار بگیرد.

اما اینکه حمله به لیبی بر اساس اصل مسئولیت حمایت صورت گرفت خود حاوی چند نکته و البته تناقض در رفتار کشورهای غربی و از جمله آمریکا است که اوباما را واداشته تا از آن به عنوان بزرگترین اشتباه سیاست خارجی خود یاد کند.

هر چند اعتراف اوباما ناقص بود و نشان داد که واشنگتن هنوز هم درک درستی از تحولات داخلی کشورها ندارد.

اما نکته پاردوکسیکال چیست؟ نکته این است که مداخله در لیبی بر اساس اصلی صورت می گیرد که حقوق بشر و «امنیت انسانی» را سرلوحه خود می داند. اما تناقض اینجاست که چه در تصمیم به حمله و چه زمان حمله به «امنیت انسانی» و حقوق بشر و حقوق بین الملل بشردوستانه (در مواردی) توجهی ندارد.

در واقع اوباما اعتراف نکرد که چرا با وجود اینکه لیبی فاقد ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مدنی لازم است و ایجاد بی ثباتی در این کشور نخواهد توانست نظامهای سیاسی، اقتصادی و مدنی بعد از سقوط قذافی را به دنبال داشته باشد دست به حمله نظامی زد.

البته این به معنای این نیست که معمر قذافی تطهیر شود و حکومت وی را شایسته قلمداد کنیم. بلکه نکته این است که نوع نگاه آمریکایی ها به مسائل امنیتی کشورها مبتنی بر توجه به مسائلی چون حقوق بشر و «امنیت انسانی» نیست؛ بهانه ای که بر اساس آن به لیبی حمله شد.

در واقع آمریکا با چنین رویکردی متوجه این موضوع نشده که صدور دموکراسی و ایجاد جامعه مدنی و نظامی دموکراتیک موضوعی نیست که سربازان آمریکایی بتوانند برای یک کشور به ارمغان بیاورند بلکه این موضوعات مسائلی داخلی هستند و از رهگذر سازو کارهای داخلی ایجاد می شوند.

اقدامات آمریکا در افغانستان، عراق، سوریه و ... نشان داده نه تنها لیبی بلکه سیاست خارجی آمریکا فاقد دوراندیشی در زمینه های مختلف است.

اوباما باید بداند که دموکراسی، نهادهای مدنی، حقوق بشر، ساختارهای سیاسی و اقتصادی کارآمد حتی اگر ادعای آمریکا را جهت صدور آنها به کشورهای دیگر بپذیریم از رهگذر توپ و تانک به دست نمی آید.

اما اوباما اشاره ای به این موضوع نکرد که این بزرگترین اشتباهش چه هزینه هایی را برای مردم لیبی و کشورهای همسایه آن از یک سو و رشد گروه های تروریستی از سوی دیگر داشته است.

در حال حاضر در نتیجه این اشتباه اوباما، لیبی تبدیل به کانون استقرار داعش و سایر گروههای تروریستی شده است که امنیت منطقه و جهان را تهدید می کنند.