خبرگزاری مهر،گروه بین الملل-علی کاوسی نژاد: در گفتگویی که با دکتر «مهدی کار دوست» کارشناس مسایل بین المللی انجام شده چگونگی همکاری ایران، هند و افغانستان در پروژه بندر چابهار، نقش این پروژه در بهبود اقتصادی منطقه و همچنین احداث کریدور اقتصادی مشترک چین و پاکستان مورد بررسی قرار گرفته که به شرح ذیل ارایه می گردد.
*متن توافقنامه «چابهار» بین ایران، افغانستان و هند نهایی شده است. آینده بندر چابهار را چگونه ارزیابی می کنید؟
همانطور که می دانید توافقنامه چابهار بین ایران و افغانستان و هند در صورتیکه زیرساخت ها و اولویت های آن از قبیل توسعه حمل و نقل، ارتباطات، تامین امنیت و امکانات به روز شده بندری به شکل گسترده مهیا گردد و این پروژه بصورت مرحله ای توسعه یابد، می تواند راه ابریشم جدیدی شکل گیرد که علاوه بر توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی بین کشورهای منطقه، موجب توسعه و رونق اقتصادی منطقه شرق، شمال و جنوب شرق ایران گردد و رکود و بیکاری را در منطقه به صفر برساند و امنیت منطقه مذکور را به شکل بارزی تحت تاثیر قرار دهد. مثال بارز این موضوع منطقه شمال غرب کشورمان بود که پس از توسعه ارتباطات و حمل و نقل و ایجاد ارتباط تجاری این منطقه با ترکیه و شمال عراق، هم اکنون این منطقه به یک قطب تجاری و بازرگانی تبدیل شده که میزان بیکاری را به حداقل رسانده است.
پس از برجام ما نیازمند توسعه روابط اقتصادی و تجاری خود با کشورهای منطقه هستیم و بویژه منطقه ای با وسعت بسیار زیاد، که در صورتیکه کشورهای چین، آسیای میانه نیز به این پروژه ملحق شوند که بر اساس نیاز و ضرورت خواهند پیوست، ۴۰ درصد از جمعیت جهان یا کمی کمتر از این میزان حجم تجارت جهانی، را که به این منطقه اختصاص دارد نیز در روابط اقتصادی و تجاری خود سهیم خواهیم کرد.
*برخی معتقدند بندر چابهار در مقابل بندر «گوادر» پاکستان است که چین در آن سرمایه گذاری می کند. در واقع اقدام هند در چابهار را در واکنش به اقدام چین در بندر گوادر تحلیل می کنند. این تحلیل تا چه اندازه درست است؟
پروژه بندر گوادر که موسوم است به بزرگراه کاشغر- گوادر طی تفاهمنامه ای بین دو کشور چین و پاکستان در سال ۲۰۱۴ به امضا رسید و در سفر رئیس جمهور چین به پاکستان این پروژه نهایی شد. طبق این تفاهمنامه، چین ۳۶ میلیارد دلار در پروژه زنجیره ای در پاکستان سرمایه گذاری خواهد کرد که بر اساس این پروژه ریلی کاشغر چین به بندر گوادر پاکستان متصل نماید و بندر گوادر به عنوان یک منطقه آزاد تجاری کالاهای چینی را بدون حقوق گمرکی به مناطق دیگر انتقال و صادرنماید.
به نظر می رسد این پروژه نه تنها در مقابل پروژه چابهار و یا بالعکس نیست بلکه در صورتی که این دو پروژه به هم متصل شوند، می تواند تکمیل کننده هم و همچنین راه جدید ابریشم را برای توسعه مناسبات کشورهای منطقه بوجود آورند. چرا که در بالا به دلایل متقن و مستدل این موضوع اشاره ای مختصر شد که به تشریح بیشتر آن پرداخته می شود.
پروژه مذکور علاوه بر حمل و نقل، از لوله انتقال انرژی برخوردار است که کشور پاکستان فاقد این مزیت است و برای تامین انرژی به جمهوری اسلامی ایران نیازمند است که پروژه «آی پی» می تواند این نیاز را برآورده سازد و از طرفی بندر گوادر هم اکنون به علت نزدیکی و روابط تجاری با بندر چابهار و تجارت فی مابین دو کشور بصورت فعال در منطقه، ارتباط استراتژیک دارد. اخیراً طرح اتوبوس دریایی بین دو کشور به منظور انتقال زائرین پاکستانی به ایران عملیاتی شده است که بهترین گزینه برای توسعه مناسبات دو کشور ارزیابی می گردد.
اما رقابت هند و پاکستان در منطقه غیر قابل انکار و دور از انتظار نیست چرا که پس از استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷ این رقابت بعضاً وارد فضای جنگ و درگیری و رقابت تسلیحاتی نیز شده است که حاصل آن درگیری و بروز سه جنگ مرزی بین دو کشور شد.
*آیا همکاری هند و افغانستان در بندر چابهار متاثر از روابط آنها با پاکستان است، به این معنا که با بهبود روابط آنها با پاکستان ممکن است چابهار اهمیت خود را برای آنها از دست بدهد؟
با توجه به نقشه جغرافیایی پاکستان و نبود عمق استراتژیک سرزمینی این کشور همانند کشور شیلی در معرض تهدید سرزمینی قرار دارد و بر این اساس به منظور رفع این نقیصه پاکستان برای مقابله با تهدید هند، مجبور به اتکای به سرزمین کشورهای مجاور است لذا پس از اشغال افغانستان و همکاری با آمریکا و عربستان و حمایت از گروههای جهادی در افغانستان در چارچوب رقابت دو قدرت بزرگ شرق و غرب و بحران جنگ سرد و پس از آن عقب نشینی شوروی از خاک افغانستان و جنگ داخلی، پاکستان اهداف خود را در این کشور دنبال نمود که شکل بارز آن تشکیل و حمایت از طالبان در افغانستان با همکاری سازمانهای امنیتی خود و قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای بویژه آمریکا شد که پس از ۱۱ سپتامبر و حمله آمریکا به افغانستان این سیاست ۱۸۰ درجه تغییر و با تهدید آمریکا «ژنرال پرویز مشرف» رئیس جمهور اسبق پاکستان در یک بیانیه بدنبال سفر «دیک چنی» معاون جرج بوش رئیس جمهور سابق آمریکا به پاکستان حمایت خود را از طالبان لغو و آمادگی خود را برای آنچه که وی مبارزه با تروریسم خواند اعلام نمود.
پس از نابودی طالبان و تشکیل دولت «حامد کرزای» رئیس جمهور سابق افغانستان سیاست پاکستان در افغانستان بر اساس استراتژی مربوطه که توضیح داده شد موجب اختلافات جدی شد که حتی منجر به درگیری مرزی بین دو کشور شد. کشور هند از اختلافات مذکور اهداف خود را در همکاری نزدیک با افغانستان طراحی و اجرا نمود که در قالب همکاری های نظامی و کمک های بلاعوض هند به افغانستان موجب اعتراض پاکستان شد.
پس از اتمام دوره ریاست جمهوری حامد کرزای تمام تلاش پاکستان برای به قدرت رسیدن اشرف غنی بکار گرفته شد که بتواند پس از چالش های دوره کرزای حوزه نفوذ خود را در افغانستان افزایش دهد. در این راستا پاکستانی ها مجبور به همکاری با عربستان و آمریکا برای محقق شدن اهداف خود شدند و روند اختلاف در انتخابات افغانستان را با دخالت و ریاست «اشرف غنی» کلید خورد، در اولین سفر «اشرف غنی» به پاکستان بود که پاکستانی‌ها قصد داشتند مذاکرات خود را به حوزه اختلافات مرزی (خط دیوراند) بکشانند که طرف افغانستانی از این موضوع سر باز زد.
همکاری هند و افغانستان در چابهار با ایران بیشتر منشا اقتصادی و همکاری منطقه ای دارد، هرچند این موضوع همانطور که گفته شد در صورتیکه دو پروژه کاشغر – گوادر و دالان شمال – جنوب (پروژه چابهار) بصورت زنجیره ای به هم متصل شود، می تواند به حلقه اتصال کشورهای حوزه خلیج فارس- اروپا- خاورمیانه و قفقاز و آسیای میانه تبدیل شود.
نظر شما