احتیاج به خوداگاهی فلسفی داریم/ تاریخ قابل حذف نیست

به گزارش خبرنگار مهر، نشست «تجربه ایرانی مواجه با علوم انسانی مدرن» به همت گروه فرهنگ ایرانیِ پژوهشکده فرهنگ معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، روز گذشته با حضور رضا داوری اردکانی و سایر اساتید برجسته درپژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

عبدالرسول خیراندیش، استاد تاریخ دانشگاه شیراز به عنوان یکی از سخنرانان این نشست گفت: ما چه از تاریخ خوشمان بیاید چه خوشمان نیاید باید آن را بخوانیم و حذف کردنی هم نیست. تاریخ، مصدر خیلی از خدمات و اتفاقات است و اگر تاریخ نداشتیم، نقص خیلی بزرگی داشتیم.

وی افزود: آنچه ما به عنوان تاریخ نگاری درسی از دوران دبستان و راهنمایی تا به حال داشتیم از نوع تاریخ نگاری انتقای یا critic  است. این نوع تاریخ نگاری از قرن ۱۹ به وجود آمد و جزو یکی از خالص ترین انواع تاریخ نگاری است. این نوع از تاریخ نگاری بر سه پایه  ویژگی زمان، مکان و علیت استوار است. تاریخ نگاری انتقادی را می توان تاریخ نگاری محض دانست چون همه اتفاقات در آن براساس تاریخ و زمان دقیق بررسی می شود.

خیراندیش ادامه داد: تاریخ نگاری انتقادی در اواخر قرن نوزدهم در واکنش به تاریخ نگاری رومانتیک به وجود آمد. آثار ادبی که در ایران به عنوان آثار تاریخی می شناسیم مثل  بینوایان همگی تحت تاثیر جریان تاریخ نگاری رومانس بوده است. دلیل از بین رفتن تاریخ نگاری رومانس هم این بود که عده ای انتقاد داشتند این مدل تاریخ نگاری، جدیت و دقت لازم را برای تاریخ نگاری ندارد.

استاد تاریخ دانشگاه شیراز اضافه کرد: تاریخ نگاری ما همواره تلاش داشته تا بی طرفانه روایت کند در حالی که تاریخ بی طرف نمی شود. تاریخ بی طرف بی مزه است به همین دلیل هم اغلب دانش آموزان ما از این درس خوششان نمی آید. در همه جای دنیا هم مطرح می شود که تاریخ نباید بی طرف باشد. از نظر تاریخ نگاری کریتیک ذکر زمان و تاریخ کفایت می کند به همین دلیل هم از دیدگاه این نوع تاریخ، قصه هایی چون شاهنامه افسانه و اساطیرند نه تاریخ؛ اگر اینطور باشد پس پدران ما در گذشته خوانش غلط از تاریخ داشتند و به ما هم غلط اموختند.

خیراندیش در پایان گفت: ما باید از تاریخ انتقادی می گذشتیم و به عرصه های دیگری می رفتیم ولی این کار را نکردیم. هیچ ملتی، کاری که ما با تاریخمان کردیم با تاریخش نکرد. ما هیچ گاه نگاه روایاتمان را بر مبنای تاریخ نگاری قرار ندادیم. من پروایی ندارم که رستم و سهراب را واقعی بدانم چنانچه همه جا هم این را گفتم اما متاسفانه ما هیچکدام از این ها را تاریخ نگاری رسمی نمی دانیم؛ پاک کردن روایات تاریخی یعنی از بین بردن خیلی چیزها؛ تاریخ نگاری ما احتیاج به خوداگاهی فلسفی دارد. دانشجویان رشته تاریخ ما باید فلسفه بخوانند و برنامه آموزشی شان گسترش پیدا کند وگرنه در حالت فعلی اوضاعمان از چیزی که هست بهتر نمی شود.